8x8 EKMEKLİK BUĞDAY DİALLEL MELEZ F3 POPÜLASYONUNDA HETEROSİS VE HETEROBELTİOSİSİN SAPTANMASI

Yıl 2018, Sayı: 366, 5 - 13, 30.12.2018

Ziya Dumlupınar , Hüseyin Güngör , Tevrican Dokuyucu , Ertuğrul Filiz Harun Ocaktan Ayşenur Uysal , Gökhan Erdinçoğlu Aydın Akkaya

https://doi.org/10.33724/zm.495798

Öz

F₁ kademesinde ortaya çıkan melez azmanlığı
aynı zamanda F₃ popülasyonlarında da önemlidir. Bu çalışma,
farklı orijin ve tarımsal özelliklere sahip 8 ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotipi (Midas,
As-14, Rumeli, Esperia, Gl-14, Krasunia odes’ka, Masaccio ve Lucilla) ile
bunların 28 F₃ melezini içeren 8x8 yarım diallel melez ekmeklik
buğday popülasyonunda, verim ile ilgili özellikler açısından; heterosis ve
heterobeltiosis değerlerinin saptanması amacıyla yürütülmüştür. Melezlerin ve
ebeveynlerin yer aldığı deneme, 2016-2017 yılında Lüleburgaz/Kırklareli çiftçi
koşullarında 4 tekerrürlü olarak tesadüf blokları deneme deseninde kurulmuştur.
Pozitif
heterosis ve heterobeltiosis değerleri, hemen hemen tüm popülasyonlarda
incelenen özelleiklerin tümünde tespit edilmiştir. Başak
uzunluğu için, % 28.76 heterosis ile % 22.73 heterobeltiosis; başakta başakçık
sayısı için, % 10.75 heterosis ile % 5.51 heterobeltiosis; başakta tane sayısı
yönünden, % 25.46 heterosis ile % 16.52 heterobeltiosis; başaktaki tane
ağırlığı için, % 46.66 heterosis ile % 31.61 heterobeltiosis; bitki tane verimi
için, % 46.92 heterosis ile %32.20 heterobeltiosis değerleri bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

diallel melezleme, ekmeklik buğday, heterosis, verim unsurları

Estimation of Heterosis and Heterobeltiosis in an 8x8 Diallel Cross Bread Wheat F3 Population

Öz

Hybrid vigor
which often observed in F₁ plants is also important in F₃
generations. Eight bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes (Midas, As-14, Rumeli, Esperia, Gl-14, Krasunia
odes’ka, Masaccio and Lucilla) from both different origins and agricultural traits were crossed
in a half diallel cross and evaluated for heterosis and heterobeltiosis in F₃
populations for some yield components. The
experiment was conducted in a randomized complete blocks design with four
replications in Lüleburgaz/Kırklareli under farmer conditions in 2016-2017
cropping year. Positive heterosis and heterobeltiosis values were
observed for all investigated traits in almost all crosses. The values of
heterosis and heterobeltiosis for spike length, spikelet number per spike,
grain number per spike, grain weight per spike and grain yield per plant ranked
between 28.76 and 22.73%; 10.75 and 5.51%; 25.46 and 16.52%; 46.66 and 31.61%;
46.92 and 32.20%, respectively.

Anahtar Kelimeler

diallel cross, heterosis, bread wheat, yield components

Kaynakça

• 1. Anonim 2017. Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr. (Erişim Tarihi: 15 Eylül 2017).
• 2. Kutlu İ, Balkan A, Bilgin O 2015. Analysis of Population Differences and Inheritance of Some Spike Characteristics in Bread Wheat. KSU J. Nat. Sci., 18(4): 40-47.
• 3. Dumlupınar Z, Karakuzulu H, Demirtaş MB, Uğurer M, Gezginç H, Dokuyucu T, Akkaya A 2015. A Heterosis Study for Some Agronomic Traits in Oat. Journal of Agricultural Sciences, 21(3):414-419.
• 4. Soylu S 1998. Orta Anadolu Şartlarında Makarnalık Buğday Islahında Kullanılabilecek Uygun Ebeveyn ve Melezlerin Çoklu Dizi (Line x Tester) Yöntemi ile Belirlenmesi. Doktora Tezi Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• 5. Yağdı K, Karan Ş 2000. Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Melez Gücünün Saptanması. Turk. J. Agric. For., 24: 231-236.
• 6. Rasul I, Khan AS, Ali Z 2002. Estimation of Heterosis for Yield and Some Yield Components in Bread Wheat. International Journal of Agriculture and Biology, 4(2): 214-216.
• 7. Farooq J, Khaliq I 2004. Estimation of Heterosis and Heterobeltiosis of Some Quantitative Characters in Bread Wheat Crosses. Asian Journal of Plant Sciences, 3(4): 508-511.
• 8. Yıldırım M 2005. Seçilmiş Altı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşidinin Diallel F1 Melez Döllerinde Bazı Tarımsal, Fizyolojik ve Kalite Karakterlerinin Kalıtımı Üzerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 290 s., Adana.
• 9. Aydoğan Çifci, E, Yağdı K 2007. Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Diallel Melez Analizi ile Bazı Agronomik Özelliklerin İncelenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 13(4): 354-364.
• 10. İlker E, Aykut Tonk, F, Tosun, M 2010. Heterosis for Yield and Its Components in Bread Wheat Crosses Among Powdery Mildew Resistant and Susceptible Genotypes. Pak. J. Bot., 42(1): 513-522.
• 11. Jaiswal KK, Pandey P, Marker S, Anurag PJ 2010. Heterosis studies for improvement in yield potential of wheat (Triticum aestivum L.). AAB Bioflux, 2(3): 273-278.
• 12. Kumar A, Mishra VK, Vyas RP, Singh V 2011. Heterosis and Combining Ability Analysis in Bread Wheat (Triticum aestivum L.). Journal of Plant Breeding and Crop Science, 30(10): 209-217.
• 13. Taner S. Sade B 2012. Kuru Şartlarda 5x5 Yarım Diallel Ekmeklik Buğday Melez Popülasyonunda Kombinasyon Yetenekleri ve Heterosis Değerlerinin İncelenmesi. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 26(4): 1-10.
• 14. Kalhoro FA, Rajpar AA, Kalhoro SA, Mahar A, Ali A, Otho SA, Soomro RN, Ali F, Baloch ZA 2015. Heterosis and Combing Ability in F1 Population of Hexaploid Wheat (Triticum aestivum L.). American Journal of Plant Sciences, 6: 1011-1026.
• 15. Yazıcı E 2015. Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) 7x7 Yarım Diallel Melez F2 Döllerinde Bazı Tarımsal ve Kalite Özellikleri İçin Heterosis ve Kombinasyon Yeteneklerinin Tahmin Edilmesi. Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 137 s., Tekirdağ.
• 16. Baloch M, Baloch AW, Siyal NA, Baloch SN, Soomro AA, Baloch SK, Gandahi N 2016. Heterosis Analysis in F1 Hybrids of Bread Wheat. Sindh University Research Journal, 48(2): 261-264.
• 17. Singh S, Kumar A, Kr. Singh M 2016. Hybrid Performance and Heterosis for Yield and Yield Contributing Traits in Bread Wheat (Triticum aestivum L.). International Journal of Current Research, 8(06): 33177-33181.
• 18. Chang MS, Smith JD 1967. Diallel Analysis of Inheritance of Quantitative Characters in Grain Sorghum. I.Heterosis and Inbreding Depression. Can.J.Genet.Cytol., 9:44-51.
• 19. Fonseca SM, Patterson FL 1968. Hybrid Vigor in a Seven Parent Diallel Cross in Common Winter Wheat (Tiriticum aestivum L.). Crop Sci., 8(1): 85-88.
• 20. Tulukcu E, Sade B 2009. Diallel Melezleme Yöntemiyle Orta Anadolu Şartlarına Uygun Ekmeklik Buğday Anaç ve Melezleri ile Bazı Verim Öğelerinin Kalıtımının Belirlenmesi. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23(47): 18-26.