TÜRKİYE’DE DOMATES ÜRETİMİNDE İÇ TİCARET HADLERİ

Yıl 2019, Sayı: 367, 6 - 12, 26.09.2019

Makbule Nisa Mencet Yelboğa , Cengiz Sayın , Fatma Dilek Eryiğit

https://doi.org/10.33724/zm.536548

Öz

Türkiye, uzun yıllardır enflasyon
ile mücadele eden ülkeler arasında yer almakta olup enflasyon tarım sektörünü
de etkisi altına almaktadır. Enflasyonun etkisini anlamak ve dolayısıyla
Sektörler arasındaki kaynak transferinin durumu ve yönünün yıllar itibariyle
belirlenmesi açısından iç ticaret hadleri önem taşımaktadır. İç ticaret
hadleri, tarım sektöründen tarım dışı sektörlere kaynak aktarımını
göstermektedir. Böyle bu yöntemle, sektörel olarak ekonomik refah değişmelerini
takip etmek ve tarım kesiminin satın alma gücündeki değişiklikleri anlamak
mümkün olmaktadır. İç ticaret hadlerinin tarımın aleyhine gelişmesi tarımın
diğer sektörler tarafından vergilenmesini, lehine gerçekleşmesi ise tarım dışı
sektörlerden tarıma kaynak aktarımını göstermektedir. Sektörler arası fiyat
değişimleri ve seyri, tarım politikaları kapsamında desteklemelerin ve
teşviklerin belirlenmesini de etkilemektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de
2003-2017 döneminde domateste iç ticaret hadlerini hesaplayarak üreticilerinin
satın alma gücünü hesaplamak ve yorumlamak amaçlanmıştır. İç ticaret
hadleri net değişim hadleri kapsamında; domates üretim girdi fiyatları, çiftçi
eline geçen fiyat ve tüketici fiyat indeksine göre 2003 yılı baz alınarak
hesaplanmıştır. Çalışmada, incelenen dönem içerisinde tarım ticaret
hadleri üretici lehine seyir izlemesine rağmen domates üreticisi için aleyhine
bir seyir izlemiştir. Bu durum çiftçi ürettiği tarımsal üründen eline geçen
fiyatlar ile daha az tarım dışı mal ve hizmet alabileceği anlamına gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Satın alma gücü, Laspeyres endeksi, çiftçi eline geçen fiyatlar, Refah, Enflasyon

Domestic terms of trade for tomato prices in Turkey

Öz

In Turkey, which is one of the countries who
are struggling with inflation for years, agricultural sector is under the
influence of inflation too. In terms of understanding the effect of inflation
and thus determining the status and direction of resources transfer between
sectors, the terms of domestic trade are important. The terms of domestic trade
indicate the transfer of resources from agricultural sector to non-agricultural
sectors. With the help of this method, it is possible to follow the economic
welfare changes in the sector and to understand the changes in the purchasing
power of the agricultural sector. The development of the terms of domestic
trade against agriculture indicates agriculture is taxed by other sectors, and
the realization in favor of it shows the transfer of resources from
non-agriculture sectors to agriculture sector. The inter-sectoral price changes
and course also affect the determination of incentives and supports within the
scope of agricultural policies. In this study, by calculating the terms of
domestic trade of tomato between 2003-2017, it’s aimed to calculate and
interpret the purchasing power of producers. Within the scope of net changes in terms of domestic
trade; calculated tomato production input prices are based on farmer price and
the consumer price index in 2003. In the study, although the terms of
agricultural trade followed a favorable course in favor of the producer, it followed
a course against the tomato producer. This means that the farmer can get less
non-agricultural goods and services with the prices he receives from the
agricultural product produced.

Anahtar Kelimeler

Purchase power of parity, Laspeyres index, Producer received prices, Welfare

Kaynakça

• Akçay, Y., Esengün, K., Kızılaslan, H., Uzunöz, M., 2000. Türkiye’de Önemli Bazı Tarla Ürünlerinde İç Ticaret Hadleri ve Belirsizlik Analizleri (1978-1998).4. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 6-8 Eylül, Tekirdağ.
• Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü,1987. Türkiye Ekonomisinde İç Ticaret Hadleri 1973-1984. Devlet Enstitüsü Matbaası, Ankara,22s
• Çetinkaya, C. 1979.İç Ticaret Hadleri. Maliye Dergisi, Temmuz-Ağustos 1979s 157-171, Ankara.
• Çolakoğlu, l. 1986.Türkiye’de İç Ticaret Hadleri. Master tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 124s.
• Dağdemir, E.2011.Türkiye’de Ticaretin Serbestleşmesi Sürecinde İç Ticaret Hadlerine Yönelik Bir Analiz: 1990-2009.Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (3): 121-134
• Gürler, A. 2016. Tarım Ekonomisi ve Politikası. Nobel Yayınları, Ankara, 606 s.
• Sayın, C. Tarım ve Gıda Politikaları Yüksek Lisans Ders Notları, Antalya.
• Şimşek, E. 1991. Türkiye’de İç Ticaret Hadlerinin Analizi. Yüksek lisan tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Tokat, 196s.
• TUNCEL, S. 2013.Ankara İli Sığır Besi İşletmelerinde İç Ticaret Hadleri, Fiyat, Üretim ve Miktar Dalgalanmaları. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara,137s.
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu, 2017. http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=kategorist (Son erişim tarihi:21.04.2017)
• UYSAL, Y. 2007. Türkiye’de Enflasyon: Sektörel Kaynakları ve İç Ticaret Hadleri. Politik & Ekonomik Yorumlar, 44(508): 21-34.
• UZUNÖZ, M. 2009 Türkiye’de Baklagil Ürünlerinde İç Ticaret Hadleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 26(1): 29-37