Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Bazı Kekik Türlerinin Agronomik ve Uçucu Yağ Değerlerinin İncelenmesi

Yıl 2020, Sayı: 370, 70 - 83, 31.12.2020

Hilal Surmuş Asan , Remzi Ekinci

https://doi.org/10.33724/zm.751046

Öz

Bu çalışma, Diyarbakır ili ekolojik koşullarında Thymbra spicata var. Spicata, Satureja hortensis L. ve Origanum spp. kekik türlerinin agronomik ve uçucu yağ değerlerinin belirlenmesi amacı ile yapılmıştır. Deneme 2017-2020 yılları arasında Dicle Üniversitesi Tıbbi ve Aromatik bitkiler Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü uygulama alanında yürütülmüştür. Çalışmada bitki boyu (cm), bitki çapı (cm), yeşil herba verimi (kg da-1), drog herba verimi (kg da-1), drog yaprak verimi (kg da-1), drog yaprak/sap oranı (%), uçucu yağ oranı (%) ve uçucu yağ miktarı (l da-1) özellikleri incelenmiştir. Diyarbakır ekolojik koşullarında Satureja hortensis L. türünün, Origanum spp. türüne göre daha küçük habitus sahip olmasına rağmen daha yüksek drog, yaprak verimleri, yağ oranı ve yağ verimlerine sahip olması, bu türün Diyarbakır ekolojik koşullarında yetiştirilmesinin önemli olduğunu göstermiştir. Uçucu yağ verim ve agronomik özellikler arasındaki korelasyonların önemli olduğu ancak korelasyon sonuçları ile doğrudan ve dolaylı etkiler arasında farklılıklar olmadığı bulunmuştur. Bu durumla, korelasyon çalışmalarında doğrudan ve dolaylı etkilerin dikkate alınması gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kekik, Diyarbakır, Uçucu yağ verimi, korelasyon, path analizi

Destekleyen Kurum

Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (DÜBAP)

Proje Numarası

FEN.17.024

Teşekkür

Bu çalışma, Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (DÜBAP) tarafından FEN.17.024 nolu proje ile finansal olarak desteklenmiştir. Desteğinden dolayı teşekkür ederiz.

Investigation of Agronomic and Essential Oil Values of Some Thyme Species in Diyarbakir Ecological Conditions

Öz

This study was carried out to determine the agronomic and essential oil values of Thymbra spicata var. spicata, Satureja hortensis L. and Origanum sp. species in Diyarbakır ecological conditions. The experiment was carried out in the field of application area Dicle University Medicinal and Aromatic Plants Research and Application Center between 2017-2020. The plant height (cm), plant diameter (cm), green herbal yield (kg da-1), drug herbal yield (kg da-1), drug leaf yield (kg da-1), drug leaf / stem ratio (%), essential oil ratio (%) and essential oil yield (l da-1) properties were examined in the study. Although Satureja hortensis L. has smaller habitus than Origanum sp., it has higher drug, leaf yields, essential oil ratio, and essential oil yields in Diyarbakır ecological conditions. This showed that it is important to grow this species in Diyarbakır ecological conditions. Correlations between essential oil yield and agronomic properties are important, but there were no differences between correlation results and direct and indirect effects. For this reason, it is suggested that direct and indirect effects should be taken into consideration in correlation studies.

Anahtar Kelimeler

Origanum, Satureja, Thymbra, Diyarbakır, essential oil yield, path analysis

Proje Numarası

FEN.17.024

Kaynakça

• Akdoğan, M., Kişioğlu, A. N., Ciriş, M., Koyu, A. (2014). Investigating the effectiveness of different tea types from various thyme kinds (Origanum onites, Thymbra spicata and Satureja cuneifolia) on anemia and anticholesterolemic activity, Toxicology and Industrial Health, 30(10), 938–949, 2014.
• Akın, M., Oğuz, D., Saraçoglu, H. T. (2010). Antibacterial Activity of Essential oil from Thymbra spicata var. spicata L. and Teucrium polium (Stapf Brig.), International Journal of Pharmaceutical and Applied Sciences, 1(1), 55-58.
• Alizadeh A. , Khoshkhui, M. Javidnia, K. Firuzi, O. Tafazoli, E. Khalighi, A. (2010). Effects of Fertilizer on Yield, Essential Oil Composition, Total Phenolic content and antioxidant activity in Satureja hortensis L. (Lamiaceae) Cultivated in Iran. Journal of Medicinal Plants Research. Vol. 4 (1):33-40.
• Avcı, A. B., Akçalı Giachino, R. R. (2019). Bazı Tıbbi Bitkilerde Agronomik Özellikler ile Uçucu Yağ Oranı Arasındaki Korelasyon, Türkiye 1. ulusal 13. uluslararası Tarla Bitkileri kongresi, Antalya, pp.6.
• Bahtiyarca Bağdat, R. (2011). Türkiye’de “kekik‟ olarak kullanılan bazı cins ve türlerin verim ve kalite özellikleri yönünden karşılaştırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Başer, K. H. C. (1993). Essential Oils of Anatolian Labiateae: A Profile. Acta Horticulturae, 333: 217-237.
• Başer, K. H. C. (2001). Her Derde Deva Bir Bitki Kekik, Bilim ve Teknik Dergisi, 402: s.74-77
• Başer, K. H. C., Özek, M., Tümen, G., Sezik, E. (1993). Composition of the Essential Oils of Turkish Origanum Species with Commercial Importance. /.Essent.Oil Res., 5:619-623.
• Başer, K.H. C. (2002). Oregano, Profile of the multifaceted prince of the herbs, Taylor and Francis, Editor: Kintzios Spriridon E., 1, pp: 281, New York.
• Başer, K.H.C. (1994). Essential oils of Labiatae from Turkey: Recent results. Lamiales Newsletter 3, 6-11.
• Başer, K.H.C., Kırımer, N. Tümen G. (2004). A Comparative Study of the Essential Oils of Wild and Cultivated Satureja hortensis. J. Essent. Oil Res, 16:422-424.
• Baydar, H. (2007). Tıbbi Aromatik ve Keyf Bitkileri Bilim ve Teknolojisi. SDÜ Ziraat Fakültesi, yayın no.51, Isparta.
• Baydar, H. (2002). Isparta koşullarında İzmir kekiğinin (Origanum onites L.) verimi ve uçuçu yağ kalitesi üzerine araştırmalar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 15-21. Baydar, H. Arabacı, O. (2013). Türkiye’nin kekik üretim merkezi olan Denizli’de kültür kekiğinin (Origanum onites L.) tarımsal ve teknolojik özellikleri. Türkiye 10. tarla bitkileri kongresi. 10-13 Eylül 2013 Konya Bildiri Kitapçığı Sayfa: 711-719.
• Baydar, H. (2005). Yayla kekiği (Origanum minutiflorum O. Schwarz et. P.H. Davis)'nde farklı toplama zamanlarının uçucu yağ içeriği ve uçucu yağ bileşenleri üzerine etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2):175–178.
• Bayram, E. Geren, H., Ceylan, A., Özay., N. (1999). İzmir kekiği (Origanum onites L.)‟nde farklı biçim Şekli ve biçim yüksekliğinin verim ve kaliteye etkisi. Türkiye 3. tarla bitkileri kongresi, 15-18 Kasım s:222-226, Adana.
• Baytop, T. (1984). Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi (Geçmişten ve Bugüne). İstanbul Üniversitesi Yayınları No. 3225-Eczacılık Fakültesi No.40. 1-9 s.
• Baytop, T. (1999). Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. Nobel Tıp Kitapevleri İSBN: 975-420-021-1 S: 332
• Ceylan, A. (1996). Tıbbi Bitkiler II. Ege Univ. Zir. Fak. Yay. No:481, S.206–22.
• Daneshvar-Royandezagh, S., Khawar, K. M., Ozcan, S. (2009). In vitro microppropagation of garden thyme (Thymbra spicata L. var. spicata L.) collected from southeastern Turkey using cotyledon node, Biotechnology & Biotechnology Equipment, 23:3, 1319-1321.
• Davis, P.H. (1982). “Flora of Turkey and East Aegean Islands, Edinburgh University Pres., Edinburg, 7:297-322.
• Dirican, E., Türkez, H., Toğar, B. (2012). Modulatory effects of Thymbra spicata L. different extracts against the mercury induced genotoxicity in human lymphocytes in vitro, Cytotechnology, 64, 181-186.
• Drutu, C., Trotus, E. (2010). Study on the cultivation of some new species of medicinal and aromatic plants. Cercetari Agronomice in Moldova . Vol. 43 No. 2 pp. 31-38.
• Erdoğan Bayram, S. (2018). Denizli ili koşullarında organik yetiştirilen İzmir Kekiği (Origanum onites L.) bitkisinin beslenme durumları ve bazı kalite öğeleri arasındaki ilişkiler. Harran Tarim ve Gida Bilimleri Dergisi, 22(2): 225-235.
• Güner A, Özhatay N, Ekim T, Başer K.H.C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Supplement 2, Volume 11, Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Güngör, F.U., Bayraktar, N. Kaya, M.D. (2005). Geliştirilmiş İzmir kekiği (Origanum onites L.) klonlarının Kula Şartlarında tarımsal ve kalite yönünden karşılaştırılması. Cilt 11(2): 196-200.
• Güngür (Uyanık), F. (2002). İzmir Kekiği (Origanum onites L.) geliştirilmiş klon hatlarının Kula şartlarında agronomik ve kalite yönünden karşılaştırılması, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Jakiemiu, E. A. R., Scheer, A. de P., Oliveira, J. S. de., Côcco, L. C., Yamamoto, C. I., Deschamps, C. (2010). Study of composition and yield of Thymus vulgaris L. oil essential. Semina: Ciências Agrárias (Londrina) Vol. 31(3): 683-688.
• Katar, D., Arslan, Y., Subaşı, I., Bülbül, A., (2011). Ankara Ekolojik Koşullarında Sater (Satureja hortensis L) Bitkisinde Uçucu Yağ ve Bileşenlerinin Ontogenetik Varyabilitesinin Belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(2 ).
• Kaya, D. A., Arslan, M., İnan, M., Başkaya, S. (2013). Diurnal Changes on Content and Composition of Thymbra spicata L. Essential Oil, Research Journal of Biological Sciences, 8(1), 6-10.
• Kılıç, T. (2006). Analysis of Essential Oil Composition of Thymbra spicata var. spicata: Antifungal, Antibacterial and Antimycobacterial Activities, Verlag der Zeitschrift für Naturforschung, 61c, 324-328.
• Kıtıkı, A., Kesercioğlu, T., Tan, A., Nakiboğlu, M., Otan, H., Sarı, A. O., Oğuz, B. (1997). Ege ve Batı Akdeniz Bölgelerinde Yayılış Gösteren Bazı Origanum L. Türlerinde Biyosistematik Araştırmalar. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi Sayı: 2, Sayfa 26–40.
• Kıtıkı, A., Padulos, S. (1997). Status of Cultivation and Use of Oregano in Turkey. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Menemen İzmir. Özet.
• Kızıl, S. (2009). Essential oil composition of different originated summer savory (Satureja hortensis L.). Research on Crops 2009 Vol. 10 (1), 65-67.
• Kızıl, S. Tonçer, Ö. (2001). Farklı Bitki Sıklıklarının Kekik (Satureja hortensis)‟te Bazı tarımsal ve Karakterleri Üzerine Etkisi, Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt II.,239-243,17-21 Eylül, Tekirdağ.
• Kızıl, S., Tonçer, Ö. (2003). Değişik Azot Dozlarının Floradan Toplanan Karabaş Kekik (Thymbra spicata var. spicata L.)’nin Bazı Agronomik ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi, Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 13(1),132-141.
• Kintzios, S. E. (2002). The biotechnology of oregano (Origanum sp. and Lippia sp.). In: Kintzios SE (ed) Medicinal andaromatic plants-Industrial profiles, Oregano. The genera Origanum and Lippia, vol 25.Taylor and Francis, London, pp 237–242.
• Oflaz, S., Kürkçüoğlu, M., Başer, K.H.C. (2002). Origanum onites ve Origanum vulgare ssp. hirtum üzerine farmakognozik araştırmalar. XIV. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31, Eskişehir.
• Özcan, K. (1999). Populasyon genetiği için bir istatistik paket geliştirilmesi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 116s.
• Özdemir, Y., Doğan Arslan, D., Özkan, M. (2014). Türkiye’de Tıbbi ve Aromatik Bitkiler SektörününTüketici Güvenliği ve Gıda Güvenilirliği Açısından Risk Değerlendirilmesi. 11.Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, 23–25 Eylül 2014 Yalova, Bildiriler Kitabı, s: 157.
• Özgüven, M., Kırıcı, S. (2001). Composition of the Essential of Thymus Vulgaris L.Clones of Different Origins in The Çukurova Conditions. Work Shop on Agricultural and Quality Aspects of Medicinal and Aromatic Plants. May 29-June 01 Adana/ TURKEY, s.255-261.
• Özhatay, N. Koyuncu, M. (1998). Türkiye’de doğal bitkilerin ticareti. XII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı bildiri kitabı: 11-38, Ankara.
• Özsoy, E.Ü. (1995). Muğla yöresinde toplanan İzmir kekiği (Origanum onites L.) popülasyonlarının bazı agronomik ve kalite özellikleri üzerine araştırmalar. Ege Ü. Ziraat Fakültesi-Yüksek Lisans Tezi 68 sayfa, İzmir.
• Pank, F., Krüger, H. (2003). Sources of variability of thyme populations (Thymus vulgaris L.) and conclusions for breeding. Zeitschrift für Arznei & Gewürzpflanzen Vol. 8 No. 3 pp. 117-124.
• Rey, C., Carron, C. A., Cottagnoud, A., Slacanin, I. (2002). The oregano cultivar "Carva” Revue Suisse de Viticulture, Arboriculture et Horticulture Vol. 34 No. 2 pp. I-VIII .
• Satıl, F., Dirmeni, T., Tumen, G. (2002). Türkiye’deki Satureja L. Türlerinin Ticareti ve Doğadaki Durumu 1. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, Bildirileri, 29-31 Mayıs. ISBN 975-94077-2-8 Eskişehir.
• Saya, Ö., Ertekin, A.S., Özen, H.Ç., Hoşgören, H., Toker, Z. (2001). GAP Yöresindeki Endemik ve Tıbbi Bitkiler. Türkiye Çevre Vakfı. Tunalı Hilmi Cad. 50/20 06660 Kavaklıdere Ankara, 207s.
• Saya, Ö., Ertekin, S., Taskın, T. (1993). T.C. Başbakanlık Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı. GAP Bölgesel Çevre Araştırması-Dicle Havzası (Diyarbakır ve Yöresi Çevre Araştırması Projesi). Hava, Su, Toprak, Katı Atık, Gürültü, Flora, Fauna. I. Aşama Nihai Raporu. Dicle Üniversitesi Diyarbakır.
• Simonnet, X., Piantini, U., Gallois, P. (2010). Deransart, A. Oregano (Origanum sp.) varietal comparison on various sites in Franche-Comté (F). Revue Suisse de Viticulture, Arboriculture et Horticulture Vol. 42 No. 3 pp. 208- 213 .
• Şehirali, S., Özgen, M., Karagöz, A., Sürek, M., Adak, S., Güvenç, İ., Tan, A., Burak, M., Kaymak, H.Ç. (2005). Bitki Genetik Kaynaklarının Korunma ve Kullanımı, Türkiye Ziraat Mühendisleri VI. Teknik Kongresi, 3- 7 Ocak.
• Şekeroğlu, N. (2010). Unutulan Tadlar, Kurban Olduğum Zahter, TAZAR Kültür Sanat Yaşam Dergisi, 73, Nisan-Mayıs.
• Tonçer, Ö., Kızıl, S. (2005). Determination of yield and yield components in wild thyme (Thymbra spicata L. var. spicata) as influenced by development stages. Horticultural Science (HORTSCI) 32(3), 100-103.
• Trumpy, S. (2012). “Herbs Market Report”, 11th World Spice Congress, Maharashtra, India.
• Tunca, H., Yeşilyurt, M.E. (2017). Türkiye ve Dünya’da Kekik, DTB Raporu, Denizli.
• United Nations, Economic and Social Commission for Western Asia (ESCWA), Best Practices and Tools for Increasing Productivity and Competitiveness in the Production Sectors: Assessment of Zaatar Productivity and Competitiveness in Lebanon, E7ESCWA/SDPD/2010/Technical Paper.3, New York, 2010.
• Yenikalaycı, A., Arslan, M. (2019). Karasal İklim Koşullarında Yaygın Kekiğin (Thymus vulgaris L.) Yetiştirilebilme Olanakları. Türkiye 13. Ulusal, 1. Uluslararası Tarla Bitkileri Kongresi, 01-04 Kasım, Antalya, pp.110-114.
• Zeybek, N. (1960). Türkiye’nin Tıbbi Bitkileri. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Neşriyatı.