Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisine Yönelik Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 920 - 939, 30.11.2024

Hüseyin Ozan , Tercan Yıldırım

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1460723

Öz

Zamanın soyutluğunu insan belleğinde inşa etmek ve tarihsel zamanı anlamlandırmak sosyal bilimlerin temel paradigmalarından birisi olmuştur. Zaman ve kronoloji bilimsel olarak tarihsel zaman içerisindeki insan faaliyetlerini tarihsel, siyasal, kültürel, ekonomik ve askeri ilişkiler bağlamında ele almaktadır. Bu bilimsel bakış temelde tarihsel olayların, olguların epistemolojik olarak nedensellik ilişkilerini ortaya koyarak kapsamlı bir zaman ve kronoloji algısını oluşturmayı amaç edinmektedir. Tarihsel zamana ilişkin bilimsel diyalektikte kronolojik beceriler geçmiş, şimdi ve gelecek bağının somutlaştırılmasını önemli görmektedir. Bu bağlamda kronolojiyi algılama becerisi olay ve olguların tarihsel ontolojisini çocukların zihninde bir zemine inşa etmektedir. Okullarda uygulanan tarih öğretiminin istendik hedeflerinin gerçekleşebilmesi için Sosyal bilgiler öğretmenlerinin zaman ve kronolojiyi algılama becerisi ve yetkinliklerine sahip olması gerekmektedir. Bu araştırma, Sosyal bilgiler öğretmenlerinin zaman ve kronoloji algılama becerilerine ilişkin görüşlerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada bilimsel araştırma yöntemlerinden nitel araştırma yöntemi ve durum çalışması deseni kullanılmıştır. 2023-2024 eğitim öğretim yılında Aksaray Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı devlet okullarında görev yapan 10 Sosyal bilgiler öğretmeni bu araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Seçkisiz olmayan amaçsal örneklemin ölçüt örnekleme yöntemi çalışmada kullanılmıştır. Araştırmada yedi sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Çalışmada ulaşılan verilerin çözümlenmesi içerik analizi yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada Sosyal bilgiler öğretmenleri tarafından oluşturulan öğrenme ortamı, kullanılan yöntem, teknik ve materyaller, öğrencinin bilişsel seviyesi ve hazırbulunuşluk düzeyi zaman ve kronolojiyi algılama becerisinin algılanmasını, öğrenilmesini etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beceri, sosyal bilgiler, tarih, zaman ve kronoloji.

Etik Beyan

“Bu makalede dergi yazım kurallarına, yayın ilkelerine, araştırma ve yayın etiği kurallarına, dergi etik kurallarına uyulmuştur. Makale ile ilgili doğabilecek her türlü ihlallerde sorumluluk yazar(lar)a aittir. Makalenin etik kurul izni Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi/Yayın Etiği Kurulu tarafınca 21.12.2023 tarih 2023/11/19 sayılı kararı ile alınmıştır.”

Teşekkür

Araştırmaya gönüllü katılımları ile veri sağlayan kıymetli öğretmenlerimize teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Akbaba, B., Keçe, M. ve Erdem, M. (2012). Sosyal bilgiler dersinde çoklu ortam kullanımının öğrencilerin zaman-kronoloji ve değişim-sürekliliği algılama becerilerine etkisi. Afyon Kocatepe Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 237-257.
• Aksoy, B. ve Ablak, S. (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan zaman ve kronolojiyi algılama becerisine ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(1), 41-73.
• Altun, A. ve Kaymakçı, S., (2016). Zaman ve kronolojinin öğretiminde bir materyal: Zaman şeritleri. Turkish History Educational Journal, 5(1), 157-192.
• Arnsdorf, E, V. (1961). An investigation of the teaching of chronology in the sixth grade. The Journal of Experimental Education, 29(3), 307-313.
• Bozdoğan, K. (2018). Ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler öğretim programında yer alan tarih kavramlarına yönelik algılarının incelenmesi. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bozdoğan, K. ve Güven, C. (2020). 8. Sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan “kronoloji” kavramına ilişkin algıları, Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(32), 476-515.
• Butler, S. (2017). Chronological understanding. In: debates in history teaching. Debates in subject teaching. Routledge, 155-166.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K, E., Akgün, E, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F.(2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çelikkaya, T. ve Ünal, Ç. (2009). Yapılandırmacı yaklaşımın sosyal bilgiler öğretiminde başarı, tutum ve kalıcılığa etkisi (5. sınıf örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 197-212.
• Çelikkaya, T. ve Kürümlüoğlu, M. (2019). Ortaokul öğrencilerinin kronoloji becerilerinin saptanmasına yönelik bir çalışma. Turkish History Education Journal, 8(1), 150-173.
• Demircioğlu, H, İ. (2009). Tarih öğretmenlerinin tarihsel düşünme becerilerine yönelik görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 39(184), 228-239.
• Green, W. A. (1995). Periodizing world history. History and Theory, 34(2), 99. https://doi.org/10.2307/2505437.
• Hodkinson, A., and Smith, C. (2018). Chronology and the new national curriculum for history: is it time to refocus the debate?. Education 3-13, 46(6), 700-711.
• Işık, H. (2007). İlköğretim 6. sınıf ve ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerinin mekânsal biliş ve kronoloji bilgilerinin karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(30), 111-121.
• Keçe, M. (2015). Tarihsel düşünme becerileri ile tarih okuryazarlığı becerilerinin karşılaştırılması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 108-122.
• Kızıl, Ö. (2021). Kronolojik ve mekânsal düşünme becerileri bağlamında T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi konularının senkronik yaklaşımla öğretimi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• MEB (2005a). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu: 4- 5. Sınıflar. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB (2005b). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu: 6- 7. Sınıflar. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB (2018). Sosyal bilgiler öğretim programı. Erişim adresi: http://201812103847686-sosyal bilgiler öğretim programı.pdf (meb.gov.tr).
• MEB (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı Türkiye yüzyılı maarif modeli. Erişim adresi: 2024programsos4567Onayli.pdf (meb.gov.tr).
• Öcal, M. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında zaman ve kronolojiyi algılama becerisi bağlamında tarihi şahsiyetlere yer verilme durumunun incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Özen, R. (2010). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin zaman, süreklilik ve değişimi algılama becerilerinin araştırılması: nitel bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya
• Özmen, C. ve Hançer, Ö. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kronolojik düşünme becerilerinin değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 64-84.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (M. Bütün, S. B. Demir Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Safran, M., ve Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi. İlköğretim Online, 5(2), 87-109.
• Sel, B. ve Sözer, M.A. (2021). Sosyal bilgiler dersinde zamana ilişkin becerilerin öğretimine dair kuramsal bir bakış. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 161-196.
• Solé, G. (2019) Children’s understanding of time: A study in a primary history classroom. History Education Research Journal, 16(1), 158–73.
• Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi ve öğretimi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şimşek, A. (2009). Reform in the social sciences curriculum of Turkey: An evaluation in terms of teaching history. İnternational Journal of İnstruction, 2(2), 73-90.
• Şimşek, A. (2013). Türkiye’de tarih ders kitaplarında Avrupamerkezcilik. İnsan ve Toplum, 6(6), 193-222.
• Şimşek, A., ve Kolbasar, S. (2020). 4. sınıf sosyal bilgiler kitabındaki “Milli Mücadele” konusunun kronoloji bilgi ve becerilerini kazandırması açısından öğretmen ve öğrenci görüşleri ile incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 335-356.
• Taşer, S., ve Polat, R. (2015). Çağ taksimi konusunda sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri, Turkish Studies, 10(2), 929-940.
• Taşyürek, Z. (2020). Konu ve beceri temelli sosyal bilgiler öğretimi-I. İçinde. T. Çelikkaya ve H. Yakar (Ed.). Zaman ve kronolojiyi algılama becerisi (s. 231-266). Ankara: Nobel.
• Thornton, J, S., and Vukelich, R. (1988). Effects of children's understanding of time concepts on historical understanding, Theory & Research in Social Education, 16(1), 69-82.
• Uçarkuş, E. ve Yeşilbursa, C.C. (2022). Sosyal Bilgiler dersinde farklılaştırılmış öğretimin öğrencilerin zaman ve kronolojiyi anlama beceri erişisine etkisinin ve görüşlerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 72-81.
• Varlıkgörücüsü, N. ve Çalışkan, M. (2020). Zaman ve kronolojiyi algılama becerisini nasıl geliştirebilirim. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 194-209.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yin, R. K. (2017). Durum çalışması araştırması uygulamaları. (İ. Günbayı Çev.). Ankara: Nobel.