Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ve Türkiye’ye Olası Etkileri

Year 2025, Volume: 27 Issue: 1, 1 - 26

Fatih Saraçoğlu , Meltem Kutlu

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1593438

Abstract

Son dönemlerde dünyanın hızla artan enerji ihtiyacı ağırlıklı olarak fosil kökenli kaynaklardan karşılanmaktadır. Dolayısıyla atmosfere salınan sera gazları ve özellikle karbondioksit dünyanın ortalama sıcaklığını artırarak küresel ısınmaya neden olmaktadır. Çevre ve insan sağlığını tehdit eden küresel ısınmayla mücadelede çeşitli araçlar mevcuttur. Karbon fiyatlandırması bu araçlardan en önemlilerinden biridir. Günümüzde pek çok ülke karbon fiyatlandırma çalışmaları yürütmektedir. Bu kapsamda Avrupa Birliği (AB) ülkeleri de emisyon ticaret sistemi (ETS) ve karbon vergisi uygulamak suretiyle karbon emisyonlarını azaltmayı hedeflemektedir. Ayrıca AB, ETS’nin bir parçası olan sınırda karbon düzenleme mekanizmasına (SKDM) geçişi öngörmektedir. Türkiye’nin AB aday ülke statüsünde bulunması ve mevcut ticaret hacmi dikkate alındığında SKDM’nin özellikle belirli sektörlere etkisi yüksek olacağı tahmin edilmektedir. Bu nedenle çalışmada karbon fiyatlandırması kapsamında AB’nin uygulayacağı SKDM’nin Türkiye’ye olası etkileri incelenmiştir. Bu çalışmada metin/doküman incelemesi yapılmak suretiyle nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. SKDM’nin Türkiye’nin ihracatını olumsuz yönde etkileyebileceği, toplam maliyetlerin belirlenmesi açısından sorun oluşturabileceği, AB’deki ithalatçıların başka ülkelerden yeni tedarikçilere yönelebileceği, rekabet şansının zayıflayacağı, yükselen maliyetler, rekabet gücünün zayıflaması gibi nedenlerle GSYH, büyüme ve istihdam oranlarında çeşitli kısa vadeli etkiler ortaya çıkabileceği değerlendirilmektedir. Bu nedenle Türkiye’de karbon vergisi ve/veya ETS seçeneklerinden hangisinin uygulanacağı veya her ikisinin beraber uygulanabilirliğinin netleştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Keywords

Küresel ısınma, dışsallık, emisyon ticaret sistemi, karbon vergisi, sınırda karbon düzenleme mekanizması.

Project Number

YOK

Border Carbon Regulation Mechanism And Its Possible Effects On Turkey

Abstract

Recently, the rapidly increasing energy demand of the world is mainly met by fossil-based sources. Therefore, greenhouse gases and especially carbon dioxide released into the atmosphere increase the average temperature of the world and cause global warming. There are various instruments to combat global warming, which threatens the environment and human health. Carbon pricing is one of the most important of these instruments. Today, many countries are conducting carbon pricing.In this context, European Union (EU) countries also aim to reduce carbon emissions by implementing the emission trading system (ETS) and carbon tax. In addition, the EU envisages the transition to the carbon border adjustment mechanism (CBAM), which is a part of the ETS. Considering Turkey's status as an EU candidate country and the trade volume between Turkey and the EU, it is estimated that CBAM will have a negative impact on certain sectors. Therefore, this research aims to examines the possible effects of the CBAM to be implemented by the EU within the scope of carbon pricing on Turkey. In this research, qualitative research methods were used through text/document analysis. It is estimated that CBAM may negatively affect Turkey’s exports, create problems in terms of determining total costs, EU importers may turn to new suppliers from other countries, and competitiveness will be weakened. In addition, short-term effects on GDP, growth and employment rates are also possible. Therefore, it has been concluded that it is necessary to clarify which of the carbon tax and/or ETS options will be implemented in Turkey or whether both can be applied together.

Keywords

Global warming, externality, emissions trading system, carbon tax, border carbon adjustment mechanism

Project Number

YOK

References

• KAYNAKÇA Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ve T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023). Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının Türkiye Ekonomisine Potansiyel Etkileri Raporu. Erişim adresi: https://iklim.gov.tr/db/turkce/haberler/files/20230523%20Impacts%20of%20CBAM%20on%20Turkiye%20phase%202%20report%20FV3%20(2)-sayfalar-1,3,5-16%20(1)%20(1).pdf
• BDDK. (2022). Avrupa Birliği Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının Türk Bankacılık Sektörü Kredi Portföyüne Olası Etkileri. Erişim adresi: https://www.bddk.org.tr/KurumHakkinda/EkGetir/18?ekId=368
• Carbon Tax Center (2024.). What’s a Carbon Tax?. Erişim adresi: https://www.carbontax.org/whats-a-carbon-tax/
• European Commission (2015). EU ETS Handbook. Erişim adresi: https://ec.europa.eu/clima/system/files/2017-03/ets_handbook_en.pdf
• European Commission (2024, November 4). Carbon Border Adjustment Mechanism. Erişim adresi:https://taxation-customs.ec.europa.eu/carbon-border-adjustment-mechanism_en,
• European Commission (2024a). The European Green Deal. Erişim adresi: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en
• European Commission (2024b). What is the EU ETS?. Erişim adresi: https://climate.ec.europa.eu/eu-action/eu-emissions-trading-system-eu-ets/what-eu-ets_en#our-climate-ambition-for-2030
• European Commission (2024c). Development of EU ETS (2005-2020). Erişim adresi: https://ec.europa.eu/clima/eu-action/eu-emissions-trading-system-eu-ets/development-eu-ets-2005-2020_en#national-allocation-plans
• İmer-Ertunga, E. ve Seyhun, Ö. K. (2022). Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ve Türkiye’nin İhracatına Olası Etkileri. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 13(1), 1-13. https://doi.org/10.18354/esam.1119230
• Karakaya, E., Akkoyun, G. ve Hiçyılmaz, B. (2023). Sera Gazı Emisyonu Azaltımı İçin Karbonun Fiyatlanması: Karbon Vergisi mi Emisyon Ticareti Mi?. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 8(4), 813 – 841. https://doi.org/10.30784/epfad.1367596
• Kardish, C., Mäder, M., Hellmich, M. ve Hall, M. (2021). Which Countries are Most Exposed to the EU’s Proposed Carbon Tariffs?. Erişim adresi: https://resourcetrade.earth/publications/which-countries-are-most-exposed-to-the-eus-proposed-carbon-tariffs
• Kirmanoğlu, H. (2009). Kamu Ekonomisi Analizi, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Mengden, A. (2023, September 2023). Carbon Taxes in Europe, 2023. Taxfoundation. Erişim adresi: https://taxfoundation.org/data/all/eu/carbon-taxes-in-europe-2023/#timeline
• Parry, I. W. H, Black, S. ve Zhunussova K. (2022). Carbon Taxes or Emissions Trading Systems? Instrument Choice and Design. IMF. Erişim adresi: https://www.imf.org/en/Publications/staff-climate-notes/Issues/2022/07/14/Carbon-Taxes-or-Emissions-Trading-Systems-Instrument-Choice-and-Design-519101
• Sak, G. (2024, 14 Mayıs). Siz Hiç SKDM Maliyetine Baktınız mı?. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV). Erişim adresi: https://www.tepav.org.tr/tr/blog/s/7378/Siz+hic+SKDM+maliyetine+baktiniz+mi_ Erişim Tarihi: 27.05.2024.
• Satista. (2024b). Carbon Tax Rates in selected jurisdictions worldwide as of April 2024. Erişim adresi: https://www.statista.com/statistics/483590/prices-of-implemented-carbon-pricing-instruments-worldwide-by-select-country/
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı (2024). Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması'na (SKDM) İlişkin (AB) 2023/956 Sayılı Tüzük'ün Gayriresmi Çevirisi. Erişim adresi: https://ab.gov.tr/siteimages/resimler/ HCDB_32023R0956_TR_Temiz_ Nihai2.pdf
• T.C. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (2023). Paris Anlaşması (PA). Erişim adresi:https://enerji.gov.tr/evced-cevre-ve-iklim-paris-anlasmasi
• T.C. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (2024). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS). Erişim adresi: https://enerji.gov.tr/evced-cevre-ve-iklim-bm-iklim-degisikligi-cerceve-sozlesmesi
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2024a). AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Erişim adresi: https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat/ab-sinirda-karbon-duzenleme-mekanizmasi/ab-skdm-bilgi-notu
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2024b). Avrupa Birliği Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Hakkında Sık Sorulan Sorular. Erişim adresi: https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat/ab-sinirda-karbon-duzenleme-mekanizmasi/sikca-sorulan-sorular
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2024c). AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Geçiş Dönemi Uygulaması. Erişim adresi: https://ticaret.gov.tr/data/64c7c40713b8768fe8c3d102/AB%20SKDM%20%C4%B0%C3%87G-21062023_TicaretBakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20websitesi.pdf,
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2024d). AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması. Erişim adresi: https://ticaret.gov.tr/data/65dc9d3113b8762768385d66/Ticaret%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20SKDM%20Sunum-23022024.pdf
• Tiseo, I. (2024, June 13). Annual Carbon Dioxide (CO₂) Emissions Worldwide From 1940 to 2023.Satista. Erişim adresi: https://www.statista.com/statistics/276629/global-co2-emissions/
• Tradingeconomics (2024). EU Carbon Permits. Erişim adresi: https://tradingeconomics.com/commodity/carbon
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023). Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2021. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2021-49672
• United Nations (2024). What is the Kyoto Protocol?. Erişim adresi: https://unfccc.int/kyoto_protocol
• World Bank Group (2023). State and Trends of Carbon Pricing 2023. Erişim adresi: https://openknowledge.worldbank.org/entities/publication/58f2a409-9bb7-4ee6-899d-be47835c838f
• World Bank. (2024a). What Is Carbon Pricing?. Erişim adresi: https://www.worldbank.org/en/programs/pricing-carbon#:~:text=There%20are%20two%20main%20types,extra%20allowances%20to%20larger%20emitters.
• World Bank. (2024b). Carbon pricing. Erişim adresi: https://carbonpricingdashboard.worldbank.org/what-carbon-pricing#:~:text=Carbon%20pricing %20is %20an%20instrument,to%20their%20sources%20through%20a
• World Bank (2024c). Turkish Firms’ Path to Growth and Market Share Lies in Green Solutions. Erişim adresi: https://www.worldbank.org/en/news/opinion/2024/02/20/turkish-firms-path-to-growth-and-market-share-lies-in-green-solutions