KAPPADOKİA BÖLGESİNDEKİ KAPALI YUNAN HAÇI PLANLI KAGİR KİLİSELERİN MİMARİ ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 7, 44 - 65, 30.06.2019

A. Nazlı Soykan

Öz

Kappadokia bölgesi, Bizans İmparatorluğu’nun her döneminde hem dini hem de sanatsal merkezlerden biri olma özelliğini korumuştur. Bölgede tercih edilen yapı malzemesi ise, genellikle tüm bölgede bulunan volkanik kalıntılardan elde edilen sert tüf taşıdır. Kappadokia bölgesinde kapalı Yunan haçı plan tipini yansıtan kayaya oyulmuş birçok yapı bulunur, buna karşılık plan tipini yansıtan kagir yapı sayısı ise oldukça azdır. Bu çalışmanın amacı Çekirdek Kappadokia olarak bilinen bölge içindeki kapalı Yunan haçı planlı beş kagir kilisenin, mimari özelliklerinin benzer ve farklı yönleri açısından değerlendirilmesidir. Bu bağlamda öncelikle yapılar kendi içlerinde karșılaștırmalı olarak değerlendirilmiș, sonrasında yapıların Bizans Dini Mimarisi içindeki yerlerinin belirlenebilmesi için hem bölge içindeki hem de bölge dıșındaki benzer örnekleri ile birlikte ele alınmıștır.

Anahtar Kelimeler

Kappadokia, Kapalı Yunan Haçı Plan Tipi, Bizans Mimarisi, Kilise, Bizans Sanatı

Kaynakça

• Ainsworth, W. F. (1842). Travels and Researches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia.. London: J.W. Parker.
• Androudis, P. (2008). Ο μεσοβυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου (Karagedik Kilise) στην κοιλάδα του Περιστρέμματος (Belişırma) της Καππαδοκίας. Βyzantina, Επιστημονικό όργανο Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών, Θεσσαλονίκη. Τόμος 28ος Θεσσαλονίκη, σ.161.
• Bokotopoulos, P. (1975). Kirchiche Architektur im Westlichen Griechenland um im Epirus des 7. bis zum Ende des 10. Jahrundert. Thessalonike: Byzantine Mnemeia.
• Diehl, C. (1925). Manuel d’Art Byzantin. Paris: A. Picard.
• Eyice, S. (1971). Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Eyice, S. (1980). Son Devir Bizans Mimarisi, İstanbul’da Palaiologoslar Devri Anıtları. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Hamilton, W. J. (1842). Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia. Vol I-II. London: J. Murray.
• Herodot. (1991). Herodot Tarihi. (çev: M, Ökmen). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Jerphanion, G. de. (1925-1942). Une Nouvelle Province de l’Art Byzantin, Les Eglises Rupestres de Cappadoce. 5 Volume. Paris: Librairie Orientaliste Paul Geuthner.
• Jolivet-Levy, C. (1991). Les Eglises Byzantines de Cappadoce: Le Programme Iconographique de L’abside et de ses Abords. Paris: Editions du Centre National de la Recherche Scientifique.
• Kostof, S. (1972). Caves of God – The Monastic Environment of Byzantine Cappadocia. Massachusetts: MIT Press.
• Krautheimer, R. (1986). Early Christian and Byzantine Architecture. London: New Heaven, Yale University Press.
• Lafontaine-Dosogne, J. (1963). Nouvelles Notes Cappadociennes. Bruxelles. Byzantion, 33, 155-157.
• Mango, C. (1986). Byzanz, Weltgeschichte der Architektur. Stuttgart:
• Deutsche Verlags-Anstalt. Mango. C. (2006). Bizans Mimarisi. (Çev. M. Kadiroğlu). Ankara: Rekmay Yayıncılık.
• Restle, M. (1979). Studien zur Frühbyzantinischen Architektur Kappadokiens – III. Wien: VÖAW.
• Lebides, A. M. (1899). Ai en Monolithas Monaites Kappadokias Kai Lykaomas. Konstantinople.
• Lucas, P. (1720). Voyage du Sieur Paul Lucas fait en MDCCXIV, &c. Par ordre de Louis XIV. Dans la Turquie, L’Asie, Sourié, Paletsine, Haute et Basse Egypte, C.I. Amsterdam: Steenhouwer & Uytwerp.
• Ousterhout, R. (2005). Byzantine Settlement in Cappadocia. Washington: Harward University Press.
• Ousterhout, R. (2017). Visualizing Community: Art, Material Culture, and Settlement in Byzantine Cappadocia. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks.
• Ötüken, Y. (1990). Ihlara Vadisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Pekak, M. S. (1994). Güzelyurt’ta (Gelveri) Bulunan Bizans / Post-Bizans Dönemi Kiliseleri 2, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cit 11, Sayı 1-2, s. 177-216. Ankara.
• Pekak, M. S. (2008). Kappadokia’da Bizans Dönemine Ait Haç Planlı İki Kilise. Sanat Tarihi Dergisi, Sayı 17/2, s. 85-113. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Pekak, M. S. (2009). Trilye (Zeytinbağı) Fatih Camisi, Bizans Kapalı Yunan Haçı Planı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Ramsay, W. M. (1897). Impressions of Turkey during Twelve Years’ Wanderings. London: Hodder & Stoughton.
• Ramsay, W. A. ve Bell, G. L. (1909). The Thousand and One Churches. London: Hodder and Stoughton.
• Restle, M. (1969). Byzantine Wall Painting in Asia Minor I-III, (Çev. Irene R. Gibbons). Greenwich: Conn., New York Graphic Society.
• Rodley, L. (1985). Cave Monasteries of Byzantine Cappadocia, London: Cambridge University Press.
• Rott, H. (1908). Kleinasiatische Denkmäler aus Psidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien. Leipzig: Dieterichsche Verlagsbuchhandlung.
• Soykan, A. Nazlı. (2017). Aksaray-Belisırma Karagedik Kilise. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Strabon. (2009). Geographika – Antik Anadolu Coğrafyası (Kitap XII-XIII-XIV). Adnan Pekman (Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Strzygowski, J. (1903). Kleinasien, Ein Neuland der Kunstgeschicte. Leipzig: J.C. Heinrichische Buchhandlung.
• Texier, C. (2002). Küçük Asya, (Çev: Ali Suat), Cilt 3. Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları.
• Thierry, N ve M. (1963). Nouvelles Eglises Rupestres de Cappadoce. Region du Hasan Dağı. Paris: Lbrairie C. Klincksieck.
• Umar, B. (1998). Kappadokia – Bir Tarihsel Coğrafya Araștırması ve Gezi Rehberi. İzmir: Yașar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
• Zäh, A. (2002). Zwei im Grundriss Unbekannte Kreuzkuppelkirchen im Östlichen Anatolien, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 52. Band, p.287-308. Wien: Verlag Der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.