Türkiye’de Sürdürülebilir Moda Oluşumları: Güncel Durum, Zorluklar ve Olanaklar

Year 2025, Volume: 27 Issue: 1, 351 - 368, 03.03.2025

Şakir Özüdoğru , Sanem Odabaşı , İrem Akdemir , Derya Meriç , Özgür Ceylan

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1298160

Abstract

Sürdürülebilir moda konusu, üretim süreçlerinde ortaya çıkan çevresel sorunlarla birlikte alternatif üretim yöntemlerinin geliştirildiği ve çevresel sorunlara çözüm odaklı yaklaşılan bir gündem olarak gerek dünyada gerekse Türkiye’de başlıca araştırma konuları arasında yer almaktadır. Türkiye’de tekstil ve moda tasarımı alanlarında çeşitli sürdürülebilirlik çalışmaları yürütülmekte, aynı zamanda meslek birlikleri, sivil toplum kuruluşları ve gayri resmi oluşumlar gibi yapıların ortak çalışmalarına da rastlanmaktadır. Genel tabloya bakıldığında Türkiye’de sürdürülebilir moda kapsamında faaliyet gösteren oluşumların sayısı ve etkinlikleri 2010’lu yıllarda artış göstermiş olmakla beraber bu oluşumların uygulamalarının teorik çerçeveye ve pratik deneyimlere nasıl katkı sağladığının tespit edilemediği görülmüştür.
Bu makalenin amacı, Türkiye’de sürdürülebilir moda alanında faaliyet gösteren oluşumların güncel durumlarını, amaç ve faaliyet alanlarını, karşılaştıkları zorlukları oluşumların içinde bulunan kişilerin deneyimleri aracılığıyla tespit etmektir. Çalışma kapsamında Türkiye’de sürdürülebilir moda alanında faaliyet gösteren inisiyatif, kolektif, platform gibi organizasyonlara ve alanda faaliyet gösteren derneklere dair bir durum çalışması gerçekleştirilmiştir. Türkiye’deki sürdürülebilir moda oluşumlarının amaçları, faaliyet alanları ve faaliyetlerini gerçekleştirme süreçleri sürdürülebilirlik konusunda farkındalık yaratma, tüketici davranışını değiştirme, endüstri uygulamalarını ele alma ve sosyal adalet konularını tartışma gibi önemli başlıklar altında karşılaştıkları zorluklar incelenmiştir. Çalışmada faaliyetlerine devam etmekte olan altı gönüllü oluşumun temsilcisi ile yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmış, toplanan veriler içerik analizi ile analiz edilmiş ve temalara ayrılarak sunulmuştur. Bu temalar; “aktörler”, “zorluklar”, “destekler-kolaylaştırıcılar”, “küresel-yerel” ve “öneriler” başlıklarından oluşmaktadır.

Keywords

Sürdürülebilir moda, Sürdürülebilir moda organizasyonları, Gönüllülük faaliyetleri, Moda aktivizmi

Supporting Institution

Eskişehir Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Komisyonu

Project Number

21GAP110

Thanks

Destekleri için bu çalışmanın tüm katılımcılarına teşekkür ederiz.

Sustainable Fashion Organizations in Türkiye: Current Situation, Challenges and Opportunities

Abstract

Sustainable fashion deals with the environmental problems that arise in the production processes and develops alternative production methods as well as a solution-oriented approach to these problems. Thus, it became one of the main research topics globally and in Türkiye. There are joint studies between non-governmental organizations, professional and informal associations. Although the number and activities of organizations operating in the scope of sustainable fashion in Türkiye have increased after 2010, the contribution of these on the theoretical framework and the practical experiences has not been determined.
The aim of this study is to determine the current status, purpose, and field of activity and struggles of the organizations operating in sustainable fashion in Türkiye through the experiences of the people working in these organizations. The objectives, focused fields and the processes of activities of sustainable fashion organizations in Türkiye are examined under important titles such as raising awareness on sustainability, changing consumer behavior, addressing industry practices and discussing social justice issues. In the scope of the study, semi-structured interviews were conducted with the representatives of six volunteer organizations that continue their activities. The collected data were analyzed by content analysis and presented by dividing into different themes and are defined as “actors”, “challenges”, “supporters-facilitators”, “global-local” and “recommendations”.

Keywords

Sustainable fashion, sustainable fashion organizations, volunteering activities, fashion activism

Project Number

21GAP110

References

• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Akar, H. (2017). Durum çalışması. A. Saban ve A. Ersoy (Ed), Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (ss. 139-177). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (A. Asım, Çev.). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Birleşmiş Milletler (1987). Report for World Commision on Enviroment and Development: Our common future. https://www.are.admin.ch/are/en/home/media/publications/sustainable-development/brundtland-report.html (Erişim tarihi: 16.02.2023).
• Circuit İstanbul (t.y.). Kurucu ekip. Erişim adresi: https://www.circuitistanbul.com/hakkimizda#/ekip/ (Erişim Tarihi: 20.02.2022).
• Cline, E. L. (2012). Overdressed: The shockingly high cost of cheap fashion. New York: Penguin.
• Çetin, M. ve Ecevit, E. (2008). İhracatın sürükleyici gücü olarak tekstil sektörü: Kahramanmaraş ili örneği. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 8(2), 22-38. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/145998 (Erişim tarihi: 04.09.2023)
• Demiral, D. J. (2022). Greenwashing’ten yeşil aklamaya: Türkiye’de yapılan akademik çalışmalar üzerinden kuramsal bir bakış. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), 77-93. doi: 10.53443/anadoluibfd.1112311
• Durkheim, E. (2014). The division of labor in society. New York: Simon and Schuster.
• Fashion Revolution (t.y.). Fashion Revolution Turkey. https://www.fashionrevolution.org/asia/turkey/ (Erişim Tarihi: 20.02.2022).
• Fletcher, K. (2008). Sustainable fashion and textiles: Design journeys. London: Earthscan.
• Gardetti M. A. ve Torres A. L. (2013). Introduction. M. A. Gardetti ve A. L. Torres (Ed), Sustainability in fashion and textiles: Values, design, production and consumption içinde (ss. 1-18). Sheffield: Greenleaf Publishing.
• Hoskins, T. E. (2015). Foya: Modanın anti-kapitalist kitabı (D. Bayraktaroğlu, Çev.). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Kipöz, Ş. (Ed.). (2020). Modada yavaşlık. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Keane, J. ve Velde, D. W. (2008). The role of textile and clothing industries in growth and development strategies. Overseas Development Institute, Investment and Growth Programme. https://cdn.odi.org/media/documents/3361.pdf (Erişim Tarihi: 20.03.2019).
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Londra: Sage. McKinsey & Company (2019). The state of fashion 2019. https://www.mckinsey.com/~/media/mckinsey/industries/retail/our%20insights/the%20state%20of%20fashion%202019%20a%20year%20of%20awakening/the-state-of-fashion-2019-final.ashx (Erişim Tarihi: 01.05.2023).
• Musick, M. A. ve Wilson, J. (2008). Volunteers: A social profile. Bloomington: Indiana University Press.
• Notion Kolektif (t.y.). Meselemiz. https://notionin.com/ (Erişim Tarihi: 20.02.2022).
• Odabaşı, S. ve Şahin, Y. (2019). Moda tasarımı eğitiminde sürdürülebilirlik üzerine yaklaşımlar. Art-e Sanat Dergisi, 12(23), 1-25. doi:10.21602/sduarte.514273
• Odabaşı, S. (2022). Sürdürülebilir moda tasarımı: Kavramlar ve uygulamalar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Resmî Gazete. (2023). 6356 sayılı sendikalar ve toplu iş sözleşmesi kanunu gereğince; işkollarındaki işçi sayıları ve sendikaların üye sayılarına ilişkin 2023 Ocak ayı istatistikleri hakkında tebliğ. https://www.csgb.gov.tr/media/90468/ocak_2023-isci.pdf (Erişim Tarihi: 16.03.2023).
• Sherburne A. (2009). Sustainable textile design. R. S Blackburn (Yay. haz.). Sustainable textiles: Life cycle and environmental impact: Principles, advances and applications içinde (ss. 3-32). Cambridge: Woodhead Publishing.
• Sürdürülebilir Moda Lisanı (t.y.). Pay up. https://www.surdurulebilirmodalisani.com/payup (Erişim Tarihi: 22.02.2022).
• Sürdürülebilir Moda Lisanı (t.y.). Sürdürülebilir moda lisanı nedir? https://www.surdurulebilirmodalisani.com/ (Erişim Tarihi: 22.02.2022).
• Sürdürülebilir Moda Lisanı. (t.y.). Yeşil(e) boyama. https://www.surdurulebilirmodalisani.com/yesileboyama (Erişim Tarihi: 25.03.2023).
• Şahin, Y. ve Odabaşı, S. (2020). Approaches on sustainability and slow fashion in fashion design education. Ş. Kipöz (Ed), Slowness in fashion içinde (ss. 143-159). London: Dixi Books.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, A. (2017). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Temiz Giysi Kampanyası (t.y.). Biz kimiz. http://www.temizgiysi.org/temiz-giysi-kampanyasi/ (Erişim Tarihi: 20.02.2022).
• Türkiye Tekstil Araştırmaları Organizasyonu (t.y.). Küresel düşünen, lokal hareket eden. https://trtex.org/ (Erişim Tarihi: 22.02.2022).
• Yin, R. K. (2003). Designing case studies. L. Maruster ve M. J. Gijsenberg (Ed), Qualitative research methods içinde (ss. 359-386). Londra: Sage.
• Yücel, Y. (2010). Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi sürecinde Türk tekstil ve hazır giyim sektörünün rekabet gücü ve Çin tehdidi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 29(2), 227-250. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3874 (Erişim tarihi: 04.09.2023).
• World Bank. (2019). How much do our wardrobes cost to the environment? https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/09/23/costo-moda-medio-ambiente (Erişim Tarihi: 16.02.2023).