MİZAH DERGİLERİ ÜZERİNDEN KARŞILAŞTIRMALI CUMHURİYET TARİHİNİN İLK SEÇİM BOYKOTU

Year 2023, , 110 - 135, 29.10.2023

Şakire Cımenlı

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1295513

Abstract

Fransız İhtilali’nin fikir babalarından olan Jean-Jacques Rousseau’nun, tek meşru kaynağı ve sahibi olarak milleti gördüğü “egemenlik” kavramı her şeyden evvel ulusların kendini monarka karşı var etme savaşının bir sonucudur. Halkın, monarkın egemenliğini alt edip kendi egemenliğini yönetime yansıttığı bu savaşın ilk ciddi emareleri her ne kadar Fransa’da başlamışsa da kısa bir zaman sonra Avrupa’yı nihayetinde ise Osmanlı Devleti’ni de etkisi altına almış ve Osmanlı tebaası Tanzimat Dönemi’nde ilk kez yerel düzeyde seçimler vasıtası ile elde ettiği bu temsil hakkını Kanuni Esasi’yle genel düzeye taşımıştır.
Osmanlı Devleti’nde benimsenmeye başlanan ve kulların, bir kula biatını reddeden bu hak 1921 Anayasası’nda yer alan “Hakimiyet bilâkaydü şart milletindir.” maddesi ve sonrasında benimsenen Cumhuriyet rejimi ile daha da ileri bir menzile evrilmiş; lakin iç ve dış dinamiklerin etkisi ve 1946 yılına kadar yönetimin tek bir partinin elinde olması gibi nedenlerle tam olarak hayata geçirilememiştir. 1946’da kurulan partilerin ise hükümet icraatlarını yeren muhalif tavrı, yirmi üç yıldır iktidarda olan CHP tarafından hazmedilememiş ve CHP’nin egemen güç olma vasfını sürdürmek için baskın bir tavır geliştirmesine sebep olmuştur. İktidarın bu baskın tutumunu alt edip yeni konjonktürde kendine yer edinmek isteyen muhalefet, bunun tek yolunun yürürlükte olan antidemokratik yasaları değiştirmekten geçtiğini görmüş ve işe Seçim Kanunu’yla başlamıştır. Bu bağlamda muhalefet, iktidar ve kamu üzerinde baskı oluşturup Seçim Kanunu’nun tadil edilmesini sağlamak amacıyla 1947,1948,1949 yıllarında yapılan milletvekilliği ara seçimlerine girmeyerek Cumhuriyet tarihinin ilk sistematik ve koordineli pasif direnişine imza atmıştır.

Keywords

Ara Seçimler, Seçim Kanunu, Karikatür, Akbaba, Karagöz, Mizah.

FIRST ELECTION BOYCOOT IN COMPARATIVE REPUBLIC HISTORY THROUGH HUMOR MAGAZINES

Abstract

The concept of "sovereignty", which Jean-Jacques Rousseau, one of the ideas of the French Revolution, sees the nation as the only legitimate source and owner, is first of all a result of the war of nations to exist against the monarchy. Although the first serious signs of this war, in which the people overthrew the sovereignty of the monarch and reflected their sovereignty on the administration, started in France, it soon affected Europe and eventually the Ottoman Empire, and the Ottoman subjects were localized for the first time in the Tanzimat Period. It has carried this right of representation, which it has obtained through elections at the first level, to the general level with its Legal Basis.
This right, which was started to be adopted in the Ottoman Empire and which rejected the allegiance of the servants to a person, was included in the 1921 Constitution, "Sovereignty was the condition of the nation." It has evolved to a further range with the article and the Republic regime adopted afterwards; However, due to the influence of internal and external dynamics and the fact that the administration was in the hands of a single party until 1946, it could not be fully implemented. The oppositional attitude of the parties established in 1946, which criticizes the government's actions, could not be digested by the CHP, which has been in power for twenty-three years, and caused the CHP to develop a dominant stance in order to maintain its dominant power. The opposition, which wanted to overcome this dominant attitude of the government and take its place in the new conjuncture, saw that the only way to do this was to change the anti-democratic laws in force and started with the Election Law. In this context, the opposition signed the first systematic and coordinated passive resistance in the history of the Republic by not participating in the parliamentary by-elections held in 1947, 1948, 1949 in order to put pressure on the government and the public and to ensure the amendment of the Election Law.
Bu kaynak metin hakkında daha fazla bilgiEk çeviri bilgileri için kaynak metin gerekli
Geri bildirim gönder
Yan paneller

Keywords

By-elections, Election Law, Caricature, Vulture, Karagöz, Humor

References

• Ağaoğlu, Samet. Siyasi Günlük. Yay. Haz. Cemil Koçak, İstanbul: İletişim Yay., 1992.
• Ahmad, Feroz-Turgay, Bedia. Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971). Ankara: Bilgi Yayınevi,1976.
• Akkerman, Cevat Naki. Demokrasi ve Türkiye’de Siyasi Partiler Hakkında Kısa Notlar. Ankara: Ulus Basımevi,1950.
• Akşin, Sina. “Demokrat Parti’nin Kurulması” Tarih ve Toplum, 53 (1988): 13-15.
• Akyıldız, Ali. “Demokrasinin Sayılarla Sınavı: Seçim Sistemleri”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi,7 (2016): 127-148.
• Albayrak, Mustafa. Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yay., 2004.
• Alkan, Mehmet Ö, Bülent Tanör Armağanı. “Milli Şef’li Tek Parti Dönemi’nde Seçimler”, Oğlak Yay., İstanbul, (2006): 345-389.
• Alkan, Mehmet Ö.. “Osmanlı’dan Günümüze Seçimlerin Kısa Tarihi”, Görüş Dergisi, 39 (1999): 48-61.
• Anadol, Cemal. Türk Siyaset Tarihinde Demokrat Parti. İstanbul: Çetin Matb., 2003.
• Armağan, Servet. “Türkiye’de Parlamento Seçimleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, XXXIII /3-4 (1967): 45-100.
• Barthes, Roland. Göstergebilim İlkeleri. Çev. Berke Vardar-Mehmet Rifat, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
• Barutçu, F. Ahmet. Siyasi Anılar. İstanbul: Milliyet Yay., C: 1, 1977.
• Bayar, Celal. Başvekilim Adnan Menderes. Derleyen: İsmet Bozdağ, İstanbul: Truva Yay., 2010.
• Bilgiç, Sadettin. Türkiye’de Seçimler ve Seçim Kanunları. İstanbul: Boğaziçi Yay., 1995.
• Cerrahoğlu Bigat, Piraye. Demokrat Parti Masalı. İstanbul: AD Yay., 1996.
• Cumhuriyet Ansiklopedisi (1923-1940). C: 1, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 2002.
• Çadırcı, Musa. Osmanlı İmparatorluğu’nda Eyalet ve Sancaklarda Meclislerin Oluşturulması (1840-1864). Ord. Prof. Yusuf Hikmet Bayur’a Armağandan Ayrı Basım, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1985.
• Çavdar, Tevfik. “Müntehib-i Sani”den Seçmene. Ankara: V Yay., 1987.
• Çavdar, Tevfik. Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950). Ankara: İmge Yayınevi, 1995.
• Çavdar, Tevfik. Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950-1995). Ankara: İmge Yayınevi, 1995.
• Çelik, Halil- Ekşi, Halil. “Söylem Analizi”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27/27 (2013): 99-117.
• Çeviker, Turgut. Karikatürkiye Karikatürlerle Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1923-2008. C: I, İstanbul: NTV Yay., 2010.
• Demir, Bahar-Topbaşoğlu, Keziban. “Türk ve Rus Halklarında Eskimeyen Gelenek: Düğün”, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2/1 (2016): 1-18.
• Demirel, Ahmet. Tek Parti’nin İktidarı: Türkiye’de Seçimler ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yay.,2014.
• Demokrat Parti Programı. Ankara: TBMM Kütüphanesi,1946.
• Efe, Ayla. Muhassıllık Teşkilatı. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2002.
• Ekmen, Selahaddin Eyyüp, Muhammed Sabır Fırat. “Seçim Sistemlerinin Hükümetlere Etkisi”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7/2 (2017): 461-474.
• Erim, Nihat. Günlükler (1925-1979). C: 1, Haz. Ahmet Demirel, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 2004.
• Erkman, Fatma. Gösterge Bilimine Giriş. İstanbul: Alan Yay., 1987.
• Erkmen, Ayşe. “İki Dereceli Genel Seçimlerden Tek Dereceli Demokratik Seçimlere Yaşanan Süreç”, Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi, (2019): 608-622.
• Eroğul, Cem. Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: İmge Kitapevi Yay., 2003.
• Ersönmez, Mustafa-Küçük Ünal. “Ara Seçimin Yetersizliği ve Temsilde Süreklilik Sorunu: Yedek Milletvekilliği Tartışmaları”, Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 3/6(2016): 11-30.
• Fersoy, Orhan Cemal. Bir Devre Adını Veren Başbakan Adnan Menderes. İstanbul: Hun Yay., 1978.
• Fettahoğlu, Yeşim. “Rakîb Kelimesinin Semantik Analizi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 34 (2019): 212-221.
• Genç, Mehmet. Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010.
• Gençosman, Kemal Zeki. Altın Yıllar. İstanbul: Hür Yay., 1981.
• Goloğlu, Mahmut. Demokrasiye Geçiş (1946-1950). İstanbul: Kaynak Yay., 1986.
• İnan, Süleyman. Muhalefet Yıllarında Adnan Menderes. Ankara: Liberte Yay., 2006.
• İstanbul Kültür ve Sanat Ansiklopedisi. Cilt: I, İstanbul: Tercüman Yay., 1982.
• Kaan, Oğuz. “Demokrat Partinin İkinci Kongresinde Kabul Edilen “Milli Teminat Andı’nın İktidar-Muhalefet İlişkilerine Etkisi”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14/ 37(2021): 507-539.
• Kaya, Perihan Hazel. “Tanzimat Reformunun Osmanlı Devleti’nin İdari ve Mali Yapısına Etkisi: Muhassıllık Teşkilatı Örneği”, Sayıştay Dergisi, 2001, 32 (120): 115-132.
• Kılçık, Halûk. Adnan Menderes’in Konuşmaları ve Demeçleri-Makaleleri, Ankara: Demokratlar Kulübü Yay., C: 3, 1991.
• Koçak, Cemil. “Siyasal Tarih”, Türkiye Tarihi, Çağdaş Türkiye (1908-1980). C: 4, İstanbul: Cem Yayınevi, 1995. Koraltan, Refik. Tek Parti Devrinden 27 Mayıs İhtilaline Demokratlar DP’nin Kurucusu Anlatıyor. İstanbul: Yayına Haz., Kamil Maman, Timaş Yay., 2013.
• Meclis-i Meb’usan 1293-1877 Zabıt Ceridesi. Toplayan: Hakkı Tarık Us, İstanbul: Vakit gazete Matbaası, 1939.
• Olgun, Kenan. “Türkiye’de Cumhuriyetin İlanından 1950’ye Genel Seçim Uygulamaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 27/79(2011): 1-36.
• Ortaylı, İlber. Gelenekten Geleceğe. İstanbul: Alkım Yayınevi, 2007.
• Ortaylı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• Öner, Kenan. Siyasi Hatıralarım ve Bizde Demokrasi. İstanbul: Osmanbey Matbaası, 1948.
• Öztürkci, Alpaslan. “Siyasal Katılım ve İfade Özgürlüğü Bağlamlarında Demokrat Parti İkinci Büyük Kongresi (20-25 Haziran 1949)”, Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, (2019): 287-299.
• Pamuk, Şevket. Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Rifat, Mehmet. Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yay., 2009.
• Soysal, Mümtaz. 100 Soruda Anayasanın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1979.
• Şahingiray, Özel. Celal Bayar’ın Seçim Kampanyalarındaki Söylev ve Demeçleri 1946-1950-1954. İstanbul: Doğuş Matbaası, 1999.
• Tanör, Bülent. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980). İstanbul: AFA Yayıncılık, 1996.
• TBMM Albümü 1920-2010. Cilt I. 1920-1950. Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, 2010.
• TBMM, Seçim, Seçim Sistemleri ve Türkiye’deki Uygulamalar. Ankara: TBMM Basımevi, 1982.
• Tekeli, Şirin. “Cumhuriyet Döneminde Seçimler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C: 7, İstanbul: İletişim Yay., 1798-1824.
• Teziç, Erdoğan. Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Basım Yay., 2003.
• Toker, Metin. Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları-Tek Partiden Çok Partiye (1944-1973). İstanbul: Bilgi Yayınevi, 1990.
• Tuna, Taşkın. Adnan Menderes’in Günlüğü. İstanbul: Şûle Yay., 2010.
• Turan, Şerafettin. İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 2000.
• Turan, Şerafettin. Türk Devrim Tarihi IV. Bilgi Yayınevi, 1999.
• Türkgeldi, Ali Fuad. Görüp İşittiklerim. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 2010.
• Unat, Kadri. Durmayalım Düşeriz! İktidardan Muhalefete CHP’nin Genel Seçim Propagandaları. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2016
• Uran, Hilmi. Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2007.
• Uzun, Hakan. “İktidarını Sürdürmek İsteyen Bir Partinin Kimlik Arayışı: Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1947 Olağan Kurultayı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 25 (2012): 101-139.
• Ünver, Merve. İstanbul’un 100 Mizah Dergisi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Yüzleri Serisi, İstanbul: Dörtbudak Yay., 2016.
• Varlık, Ülkü- Ören, Banu. Seçim Sistemleri ve Türkiye’de Seçimler. İstanbul: Diğer Yay., 2001.
• Yalman, Ahmet Emin. Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim-2. Yayına Haz. Erol Şadi Erdinç, İstanbul: Pera Turizm, 1997.
• Zürcher, Eric. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yay., 1998.