Tasarım İlkelerine Göre Bursa Yıldırım Cami Kalemişi Süslemeleri

Year 2021, Volume: 25 Issue: 2, 639 - 654, 24.05.2021

Gonca Erim

Abstract

Bu makalenin amacı son restorasyon çalışmasından sonra Bursa Yıldırım Camii kalem işlerini tasarım özelliklerine göre incelemek ve belgelemektir. Mimari de kullanılan süsleme çeşitleri içinde özelliği gereği zamanla yıpranmaya en çok müsait olan kalem işleri yapıldığı dönemlerde belgelenmeli ve geleceğe taşınmalıdır. Yapıda bulunan alçı, ahşap, çini, keramik, tuğla ve taş duvarlarda kullanılan kabartma, oyma, kakma, boyama işçilikleri ile yapılmış süslemeler yapıya değer katmaktadır. Bu makale mimari yapılardaki süslemelerin ayrıntılı olarak incelenmeye değer olduğunu vurgulamak için erken Osmanlı dönemine ait önemli bir yapı olan Bursa Yıldırım Beyazıt caminde yer alan kalemişi süslemelerinin günümüzdeki durumunu ve tarihi kalıntıları araştırıp tasarım ilkeleri açısından incelemeyi içermektedir. Araştırma kapsamında erken Osmanlı dönemi mimari yapılar üzerindeki çalışmalara kısıtlı sayıda ulaşılmış olup, özellikle Yıldırım Beyazıt camiine ait çalışmaların daha çok diğer süsleme çeşitlerini içermesi bu araştırma için önem taşımaktadır. Seçilmiş olan mimari yapıdaki kalemişi örneklerinden yola çıkarak, motif, renk, ve teknik açılardan incelemek ve tespit etmek geleceğe belge niteliği taşıyacak olup, araştırmanın hedefleri arasında yer almaktadır.

Keywords

Yıldırım Camii, Kalemişi, Bezeme, Motif

Bursa Yıldırım Mosque Hand-Drawn (Kalemisi) Decorations According to Design Principles

Abstract

The aim of this article is to examine and document the Bursa Yıldırım Mosque hand-drawn (kalemisi) decorations according to their design features after their lastest restoration work. Among the decoration types used in architecture, hand-drawn decorations, which are most susceptible to wear over time due to their characteristics, should be documented in the periods they were made and carried into the future. The decorations made with relief, carving, inlay and painting workmanship used on the plaster, wood, tile, ceramic, brick and stone walls in the building add value. In order to emphasize that the decorations in architectural structures are worth examining in detail, this article includes the present state of the hand-drawn decorations in the Bursa Yıldırım Beyazıt mosque, an important building belonging to the early Ottoman period, and examining the historical remains in terms of design principles. Within the scope of the research, only a limited number of studies on early Ottoman period architectural structures have been conducted and none have focused on hand-drawn types of decorations of Yıldırım Beyazıt mosque. So, it is important for this study that the works of the Yıldırım Beyazıt mosque include hand-drawn types of decoration as well as other kinds. Examining and determining the motif, color and technical aspects based on the hand-drawn samples in the selected architectural structure will be a document for the future and are among the aims of the research.

Keywords

Yıldırım Mosque, Hand-Drawn, Embellishment, Pattern.

References

• Aktuna, Y. (2001). Prusa’dan Bursa’ya, Bursa’dan Yıldırım’a Bir Kentin Tarihsel Serüveni, Bursa Kültür ve Sanat Yay. AŞ, Yıldırım Belediyesi. İstanbul: Harman Ofset. Aslanapa, O. (1989). Türk Sanatı. 2. Basım. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Arseven C. E. (b.t.). Türk Sanatı Tarihi, Menşeinden Bugüne Kadar Mimari, Heykel, Resim, Süsleme ve Tezyini Sanatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ayverdi, E. H. (1989). İstanbul Mimari Çağının Menşei, Osmanlı Mimarisinin İlk Devri; Ertuğrul, Osman, Orhan Gaziler, Hüdavendigar ve Yıldırım Bayezıd 630-805 (1230- 1402). İstanbul: I. Damla Ofset.
• Bağcı, S. (2003). Osmanlı Mimarisinde Boyalı Nakışlar. Osmanlı Uygarlığı 2. (haz. Halil İnancık ve Günsel Renda). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bilsel, A. (1995). Bursa Dini Mimari Yapılarında Görülen Taş-Tuğla-Kalemişi- Ahşap- Çini ve Maden Süsleme Çeşitlerinin İncelenmesi, Fotoğraflarla Belgelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demiriz, Y. (1979). Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme I. Erken devir (1300-1453) Türk Sanat Eserleri Serisi 2. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay.
• Deniz, E. (2016). Kırklareli Konut Yapılarında Kalemişi Süslemeler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durmuş, E. (2019). Bursa’da Erken Dönem Osmanlı Mimarisi’nde Kemer. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gülümser, S. (1998). Osmanlı Dönemi Öncesi Anadolu’da Boyalı Nakışlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ödekan, A. (1997). “Kalemkari”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (Cilt:2, s. 933-934). İstanbul, Türkiye: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Sağlık, H. C. (2016). Bursa'da Erken Osmanlı Dönemi Sultan Külliyelerinin Kentsel ve Mimari Ayırt Edici Özelliklerinin Karşılaştırmalı Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sözen, M., Tanyeli, U. (2003). Sanat Kavram ve Terimler Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2013). İnşaat Teknolojisi, Taşın Mimaride Kullanımı, Ankara.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (b.t.). Bursa. Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9962/bursa.html
• Yıldırım, F. (2014). 14.Yüzyıldan Cumhuriyet Dönemi’ne Kadar Yabancı Seyyahların Gözünden Bursa İlindeki Mimari Eserler (1. Cilt). Bursa: Nilüfer Belediyesi Yayınları. Ek Kaynak
• İsmailÖNEL: 22.05.2017https://www.eski-eser.com/kalemisi-tezyinat-uygulama- detaylari
• Klasik Türk Sanat Vakfı: http://www.ktsv.com.tr/sanat/12-kalemisi