AVANOS ÇÖMLEKÇİLİĞİNDE BİR PİŞİRİM YÖNTEMİ: KARARTMALI SERAMİKLER

Year 2022, Volume: 4 Issue: 2, 242 - 256, 31.12.2022

Serap Ünal , Erdem Aybar

https://doi.org/10.58608/augsfd.1114863

Abstract

Topluluklardan topluma doğru yol alan insanın ilk devrimi olarak addedilen Neolitik Dönemi ikiye ayıran Seramikli Neolitik Dönemin en önemli özelliği, insanın daha önce de kullandığı kili ısıl yöntemle sertleştirerek işlevsel kaplar üretmesiydi. İlk başlarda toprak objelerin pişirimi, bugün “alternatif pişirim” olarak adlandırılan açık pişirimle yapılmaktaydı. Bu pişirim tarzı aynı zamanda, yaklaşık 9000 yıllık bir uygulama ve gelenek halinde günümüze kadar gelen önemli bir kültürel miras öğesidir. Günümüz geleneksel Anadolu çömlekçiliğinin birçok merkezinde bu yöntem uygulanmaya devam etmektedir. Açık pişirim dediğimiz ilk tür pişirimde çanak çömlek ürün yığınlarının etrafı ve üstü odun, çalı çırpı ve yöreye uygun doğal yakacak maddeleriyle kaplanıp yakılan ateş ile kaplar pişirilmektedir. Bu tür pişirimde ateşin ve dolayısıyla dumanın ürünlere doğrudan teması ile oluşan ani etkileşim ile çanak çömlek kapları işlevsel kullanım sertliğine getirdiği gibi ürüne farklı renk etkisi de verebilmektedir. Günümüzde alternatif pişirim dediğimiz bu yöntemle genelde kullanılan teknikler, isli pişirim (smoke), çukur pişirim (pit firing), raku ve sagar pişirimidir. Çanak-Çömlek ürünleri ateş ve dumanın vereceği ani etkiyle sanatsal bir görünüme kavuşturmak için ateş ve dumanın kontrollü bir şekilde ürüne vereceği etkiyi tüm yüzeylere eşit vererek redüksiyon oluşturmak amacıyla pişirim, duman oluşması sağlayacak yarı açık fırınlarda yapılır. Bu tekniğe “isli pişirim” denildiği gibi, “karartma tekniği ile pişirim” de denilmektedir. Araştırmada karartma tekniği ile yapılmış olan seramiğin temel özellikleri, Avanos’ta yapılmış olan araştırma ve uygulamalar üzerinden örneklenerek proje kapsamında ele alınmış ve incelenmiştir.

Keywords

Karartma Tekniği, İlkel Pişirim, İlkel Fırın, Avanos, Seramik

References

• Aslan, E. E. (2012). “Avanos Çömlekçiliğinde Kaybolan Bir Değer: Kara Fırın”, İdil Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 4/ Volume: 1, 1-13.
• Derriks, C. ve Delvaux, L. (2009). Antiquités Au Musée Royal De Mariemont Égyptiennes, Musée Royal de Mariemont.
• Fowler, D. K. (2006). “Classification and collapse: the ethnohistory of Zulu ceramic use, South Africa”, Southern African Humanities, Vol. 18 (2), (93–117).
• Fowler, D. K. (2008). “Zulu pottery production in the Lower Thukela Basin, KwaZulu-Natal, South Africa”, Southern African Humanities, Vol. 20, (477–511).
• Leeman, D. (2006). An Overview Of The Predynastıc Pottery Of Ancient Egypt, J. Dean Digital Library. (Rev. 2017-2019)
• Patch, D. C., Eaton-Krauss., vd. (2011). Dawn of Egyptian Art, New York: Metropolitan Museum of Art.
• Rasmussen, T. B. (2006). Bucchero Pottery From Southern Etruria, Cambridge University Press.
• Strickland, K.M. and Coningham, vd. (2016). “ 'Ancient Lumminigame : a preliminary report on recent archaeological investigations at Lumbini's village mound.', Ancient Nepal.”, Durham Research Online.
• Tripathi, V. , Singh, P. (2018). “Analysing The Black Polished Pottery Of Proto-Historic-Early Historic India”, Research Communications, Vol. 114, No. 11, (2373-2380) doi: 10.18520/cs/v114/i11/2368-2373
• Underhill, P. A. (1990). “Changing Patterns of Pottery Production During Longshan Period of Northern China, CA. 2500-2000 B.C.”, Duke University, Durham.
• Wodzinska, A. (2010). A Manual of Egyptian Pottery Volume 2: Naqada III–Middle Kingdom, Puritan Press.