Yöresel Lezzetlerin Gastronomi Turizmi Açısından Önemi: Türkiye’deki Helvalar

Year 2022, Volume: 6 Issue: 2, 283 - 294, 29.06.2022

Mustafa Kadir Esen

Abstract

Türk mutfağı hem yemek çeşitliliği hem de yöresel lezzet zenginliği ile dünyanın en çok tercih edilen mutfaklarından biridir. Türkiye, kuzeyinden güneyine doğusundan batısına birçok yöresel yemeğe ev sahipliği yapmaktadır. Yöresel lezzetler, bağlı oldukları kültürün önemli bir parçası olması sebebiyle ve bölge kültürünün ünü için önemli bir yere sahiptir. Yöresel lezzetlerin turizm ürünü olarak kullanılması ülkelerin yerel kültürel miraslarını korumakta ve evrensel hale getirmektedir. Böylece bahsedilen turizm ürününe ait destinasyon turistlerin seyahat planlarında yer alabilmektedir. Ayrıca yöresel lezzetler bölge ekonomisine de katkı sağlayacaktır. Helva, Türk mutfak kültüründe önemli bir yere ve köklü bir tarihe sahiptir. Türkiye’de birçok helva çeşidi bulunmaktadır. Bu ürünlerin 2021 yılının sonuna kadar helva adı altında yirmi iki tanesi coğrafi işaret ile tescillenmiştir. Bu derlemede, yöresel lezzetler ve coğrafi işaretler hakkında bilgiler verilerek, Türk mutfağındaki helvaların gastronomi turizmi açısından önemi ele alınmıştır. Coğrafi işaret ile tescile uygun olan helvaların coğrafi işaret ile korunmasının gastronomi turizmine katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

Keywords

Coğrafi işaret, gastronomi turizmi, helva, yöresel lezzet

Importance of Regional Flavors in terms of Gastronomy Tourism: Halva in Turkey

Abstract

Turkish cuisine is one of the most preferred cuisines in the world with its variety of dishes and richness of regional tastes. Turkey is hometown to many regional dishes from north to south, east to west. Regional tastes have a significant place for being an important part of the related culture and for its reputation. The use of regional tastes as a tourism product preserves the local cultural heritage of the countries and makes them universal. Thus, the destination of the mentioned tourism product can be included in the travel plans of the tourists. In addition, regional tastes will also contribute to the regional economy. Halva has an important place in Turkish culinary culture and has a deep-rooted history. There are many types of halva in Turkey. Twenty-two of these products are registered with geographical indication until the end of 2021. In this review, it was aimed to emphasize the importance of halva in Turkish cuisine in terms of gastronomic tourism by giving information about regional tastes and geographical indications. It is thought that the protection of halva types that are suitable for registration with geographical indication will contribute to gastronomy tourism.

Keywords

Geographical indication, gastronomy tourism, halva, regional taste.

References

• Akman, M. (1998). Yabancı Turistlerin Türk Mutfağından Beklentileri, Yararlanma Durumları ve Türk Mutfağının Turizme Katkısı Üzerine Bir Araştırma. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aksoy, M., Sezgi, G. (2015). Gastronomi turizmi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Gastronomik Unsurları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(3), 79-89.
• Altunsaban, S., Yay, Ö., Erdem, Ö. (2017). Yöresel mutfak kavramına ilişkin şeflerin bakış açılarının değerlendirilmesi. II. Rize Turizm Sempozyumu, Rize, Türkiye, 4-6 Kasım 2016, ss. 237-261.
• Apak, Ö. C., Gürbüz, A. (2018). Turistlerin yöresel gıda ürünlerine ilgi düzeyleri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(2), 334-349. Doi: 10.21325/jotags.2018.217
• Aslan, H. (2010). Gastronomi Turizminin Turizm Eğitimi Programlarındaki Yeri ve Önemi Bir Uygulama-. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Ayaz, N., Türkmen, B. M. (2018). Yöresel yiyecekleri konu alan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 2(1), 22-38. Doi:10.32958/gastoria.411345
• Başaran, B. (2017). Gastronomi turizmi kapsamında rize yöresel lezzetlerinin değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(3), 135-149. Doi: 10.21325/jotags.2017.87
• Başat, H. T., Sandıkçı, M., Çelik, S. (2017). Gastronomik kimlik oluşturmada yöresel ürünlerin rolü: ürünlerin satış ve pazarlanmasına yönelik bir örnek olay incelemesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(2), 64-76. Doi: 10.21325/jotags.2017.112
• Batu, A., Elyıldırım, F. (2009). Geleneksel helva üretim teknolojisi. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 4(3), 32-43.
• Boyne, S., Hall, D., Williams, F. (2003). Policy, support and promotion for food-related tourism initiatives: a marketing approach to regional development. Journal of Travel & Tourism Marketing, 14(3-4), 131-154. Doi:10.1300/J073v14n03_08
• Bozok, D., Kahraman, K. (2015). Kırsal turizmde yöresel yemek kültürünün rolü: Balıkesir. International Journal of Social and Economic Sciences, 5(1), 85-90. https://www.ijses.org/index.php/ijses/article/view/144
• Bucak, T., Aracı, Ü. E. (2013). Türkiye’de gastronomi turizmi üzerine genel bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (30), 203-216. https://dergipark.org.tr/en/pub/baunsobed/issue/50175/645684
• Cebeci, H., Şen, M.A. (2020). Coğrafi işaret tescilli soğuk bir lezzet: Görele Dondurması. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 4(2), 197-217. https://dergipark.org.tr/en/pub/gastoria/issue/57634/742198
• Cömert, M., Durlu-Özkaya, F. D. (2014). Gastronomi turizminde türk mutfağının önemi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(2), 62-66.
• Çapar, G., Yenipınar, U. (2016). Somut olmayan kültürel miras kaynağı olarak yöresel yiyeceklerin turizm endüstrisinde kullanılması. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Special Issuee 1), 100-115. Doi: 10.21325/jotags.2016.25
• Çoşan, D., Seçim, Y. (2019). Bartın mutfak kültürü içerisinde tatlıların yeri ve önemi üzerine nitel bir çalışma. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 14(27), 279-292. Doi:10.18220/kid.633247
• Demirer, H.R. (2010). Yöresel Ürün ve Coğrafi İşaretler; Fransa ve Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Dilsiz, B. (2010). Türkiye’de Gastronomi ve Turizm: İstanbul İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erdem, Ö., Mızrak, M., Kemer, A. K. (2018). Yöresel yemeklerin bölge restoranlarında kullanılma durumu: Mengen örneği. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 44-61. https://dergipark.org.tr/en/pub/tdtad/issue/38069/359782
• Gök, S. A., Ceyhun-Sezgin, A., Yıldırım, F. (2017). Gastronomi alanında Maraş tarhanasının değerlendirilmesi. Aydın Gastronomy, 1(1), 61-70. https://dergipark.org.tr/en/pub/aydingas/issue/31743/348003
• Gökovalı, U. (2007). Coğrafi işaretler ve ekonomik etkileri: Türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 141-160. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/2692/35424
• Görkem, O., Öztürk, H. M. (2018). İthal gıda ürünü kullanımının yöresel lezzetler üzerine etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(2), 213-228. Doi: 10.21325/jotags.2018.210
• Güldane, M., Doğan, M. (2020). Köpük helva üretim parametrelerinin renk ve yoğunluk özelliklerine etkisi: Taguchi matematiksel model optimizasyonu. Gıda, 45(6), 1248-1260. Doi: 10.15237/gida.GD20089
• Güzel-Şahin, G., Ünver, G. (2015). Destinasyon pazarlama aracı olarak gastronomi turizmi: İstanbul’un gastronomi turizmi potansiyeli üzerine bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(2), 63-73.
• Hoşcan, N. (2018). Küreselleşme sürecinde yöresel gastronomik ürünlerin üretiminde ve pazarlanmasında kooperatifçilik üzerine bir model önerisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek1), 390-413. https://dergipark.org.tr/en/pub/guntad/issue/38617/447970
• Kaymaz, E. (2020). Türk Mutfak Kültüründe Helva’nın Yeri ve Önemi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Keskin, E., Örgün, E., Akbulut, B. A. (2017). Gastronomi kavramının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla analizi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(3), 255-267.
• Kola, O., Altan, A., Konuşkan, D. (2008). Çekme helva üretimi. Türkiye 10. Gıda Kongresi, 21-23 Mayıs 2008, Erzurum, 411-414.
• Kurnaz, A., İşlek, E. (2018). Yöresel yemeklerin restoranlar tarafından kullanımının değerlendirilmesi: Marmaris örneği. International Journal of Social and Economic Sciences, 8(1), 50-59. https://ijses.org/index.php/ijses/article/view/294
• Küçükkömürler, S., Şirvan, U.N.B., Sezgin, A.C. (2018). Dünyada ve Türkiye’de gastronomi turizmi. Uluslararası Turizm, Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi (IJTEBS) E-ISSN: 2602-4411, 2(2), 78-85. https://ijtebs.org/index.php/ijtebs/article/view/234
• Mevzuat Bilgi Sistemi, (2017, Ocak 10). Sınai Mülkiyet Kanunu. Mevzuat Bilgi Sistemi, e-mevzuat, 6769 sayılı Sinayi Mülkiyet Kanunu (10.01.2017), Ankara.
• Orhan, A. (2010). Yerel değerlerin turizm ürününe dönüştürülmesinde "coğrafi işaretlerin" kullanımı: İzmit pişmaniyesi örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 243-254. https://dergipark.org.tr/en/pub/atad/issue/16800/174510
• Öz, H., Dönmez, B. (2018). Yerel gıda ve coğrafi işaretleme kapsamında Süryani şarabının değerlendirilmesi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(2), 260-269. Doi: 10.32572/guntad.346866
• Özbay, G. (2017). Dünden Bugüne Gastronomi. İçinde; M. Sarıışık (Editör) Tüm Yönleriyle Gastronomi Bilimi. Detay Yayıncılık, 1. Baskı, Ankara, s267.
• Özdemir, G., Dülger-Altıner, D. (2019). Gastronomi kavramları ve gastronomi turizmi üzerine bir inceleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 1-14. https://dergipark.org.tr/en/pub/erzisosbil/issue/46366/436310
• Samancı, Ö. (2022). Türk Mutfak Kültüründe Helva Geleneği. https://www.hasascibasiahmetozdemir.com/Sayfalar/107/HELVA-GELENEGI.html
• Savaşkan, Y., Kıngır, S. (2020). Sakarya ili gastronomik unsurlarının coğrafi işaret kapsamında değerlendirilmesi. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 939-961. Doi: 10.29023/alanyaakademik.702037
• Saygılı, D., Demirci, H., Samav, U. (2020). Coğrafi işaretli Türkiye peynirleri. Aydın Gastronomy, 4(1), 11-21. https://dergipark.org.tr/en/pub/aydingas/issue/52081/680110
• Sevimli, Y., Sönmezdağ, A. S. (2017). Özel gün tatlıları: kültür turizmi açısından önemi. Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi (IRTAD) E-ISSN: 2602-4462, 1(2), 18-28. https://turizmvekalkinma.org/index.php/irtadjournal/article/view/66
• Şengül, S., Türkay, O. (2016). Akdeniz mutfak kültürünün gastronomi turizmi bağlamında değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Special Issuee 1), 86-99. Doi: 10.21325/jotags.2016.24
• Tanrıkulu, M. (2007). Türkiye’de coğrafi işaretlerin tespiti ve tescil edilmesinin önemi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 1(2), 173-184.
• Tarınç, A. (2019). Avrupa ve Türkiye'deki Sokak Tatlılarının Karşılaştırılması. İçinde: Akmeşe, K.A. (Editör) Turizmin Temelleri Kültürel Değerler, Pazarlama ve İletişim (s.27-59). Ankara: İksad Publishing House.
• TDK (2022). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr
• Türk Patent (2018). Türk Patent ve Marka Kurumu, Coğrafi İşaret Nedir? https://ci.turkpatent.gov.tr/sayfa/co%C4%9Frafi-i%C5%9Faret-nedir
• Türk Patent (2022). Türk Patent ve Marka Kurumu, Coğrafi İşaret/Geleneksel Ürün Veri Tabanı. https://ci.turkpatent.gov.tr/veri-tabani
• Türkiye Kültür Portalı, (2013). Un Helvası-Kütahya. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kutahya/neyenir/un-helvasi678921
• Türkiye Kültür Portalı, (2022). Geleneksel Mutfak. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/genel/neyenir/?ilId=0&keyword=&etiket=helva&hariciEtiket=&kategori=0&gorsel=0&sayfa=1&sayi=84
• Ulu, E. K. (2019). Türk mutfak kültüründe peynir tatlıları. Aydın Gastronomy, 3(1), 37-42. https://dergipark.org.tr/en/pub/aydingas/issue/42929/519646
• Yazıcıoğlu, İ., Işın, A., Yalçın, E. (2019). Coğrafi işaretli ürünlerin gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi: Akdeniz bölgesi örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 3(4), 861-871. Doi: 10.32958/gastoria.571657
• Yılmaz, G., Akman, S. (2019). Osmanlıdan günümüze helvalar ve Helva-i Gazi’nin gastronomik değeri. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 3(3), 462-469. Doi: 10.32958/gastoria.638638
• Zağralı, E., Akbaba, A. (2015). Turistlerin destinasyon seçiminde yöresel yemeklerin rolü: İzmir Yarımadası’nı ziyaret eden turistlerin görüşleri üzerine bir araştırma. Journal of Yaşar University, 10(40), 6633-6644. Doi: 10.19168/jyu.45921