Kadınların Kahve Konulu Akademik Çalışmalardaki Temsiline Sosyolojik Bakış: Bibliyometrik Haritalama ile Görsel Bir Keşif

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 1 - 25, 16.01.2025

Songül Çilem Kaya

Abstract

Kahve yetiştirici bölgelerden ticaretle tüm dünyaya yayılan kahve, kolonizasyon, sömürgecilik ve köleleştirmenin aracı konumundayken yakın tarihte başlayan sürdürülebilir kalkınma girişimleri ve sertifikasyon sistemleri ile birlikte sebep olduğu eşitsizliklerin önleyici ve giderici aktörü olarak rol oynamaktadır. Bu çalışma kapsamında uluslararası alanyazında “kahve” ve “kadın” anahtar kelimeleri ile bağlantılı çalışmaların görsel haritalama tekniği ile bibliyometrik analizinin yapılması amaçlanmıştır. Anlamı, hazırlanışı, tadı ve hatta yapısı dahi değişen, tüketim alışkanlıklarını dönüştüren kahvenin alanyazında “kadın”lar söz konusu olduğunda nasıl işlendiğini inceleyen bu çalışmada; kadın olgusunun genellikle katılımcı ve örneklem gruplarında kendisine yer bulduğu tespit edilmiştir. Özellikle kadını merkezine alarak gerçekleştirilmiş çalışmaların ise sayıca az olduğu keşfedilmiştir. Analiz sonuçlarına göre; incelenen çalışmalarda ortak yazarlıkta Brustad; ortak yazarlıkta ülke olarak Almanya, Güney Amerika ve İspanya; en fazla birlikte kullanılan anahtar kelimelerde cinsiyet, güçlendirme ve sigara içme anahtar kelimeleri; en fazla atıf alan ve bibliyometrik eşleşmede en fazla eşleşen dergilerde Journal of Development Studies; en fazla atıfa sahip yazar olarak Lyon; en fazla atıfa sahip ülke olarak Amerika Birleşik Devletleri; bibliyografik eşleşmede öne çıkan makalede Meemken (2018); bibliyografik eşleşmede öne çıkan yazar olarak Brustad ve son olarak ortak yazarlıkta öne çıkan yazarın ise Quisumbing olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Kahve, kadın, toplumsal cinsiyet eşitliği, bibliyometrik analiz, VOSviewer

A Sociological Perspective on the Representation of Women in Academic Studies of Coffee: A Visual Exploration with Bibliometric Mapping

Abstract

Coffee, which spread through trade from coffee-growing regions all over the world, was a tool of colonization, colonialism and enslavement, but with the recent sustainable development initiatives and certification systems, it plays a role as a preventive and remedial actor of the inequalities it causes. This study aims to conduct a bibliometric analysis of the studies related to the keywords "coffee" and "women" in the international literature, using the visual mapping technique. In this study, which examines how coffee, whose meaning, preparation, taste and even structure have changed and transformed consumption habits, is treated in the literature when it comes to "women", it was found that the phenomenon of women is generally found in the participant and sample groups. It has been noted that the number of studies carried out specifically with women in mind is small. In addition, in the analyses carried out with the VOSviewer program, which allows the use of the visual mapping technique, Brustad as co-author; Germany, South America and Spain as co-author countries; gender, empowerment and smoking as the keywords that occur most frequently together; Journal of Development Studies as the most cited and bibliometrically matched journals; Lyon as the author with the most citations; United States as the country with the most citations; Meemken (2018) as the prominent article in bibliographic matching; Brustad as the prominent author in bibliographic matching, and finally Quisumbing as the prominent author in co-authorship. In light of these findings, the majority of studies on the relationship between coffee and health have focused on the medical field. Future research should prioritize investigating the impact of coffee consumption on women residing in regions where coffee is produced and traded.

Keywords

Women, coffee, gender equality, bibliometric analysis, VOSviewer

References

• Ağuş, A., Kocagöz, E., Aslan, M. (2021, 3-4 Temmuz). Tüketicilerin çay ve kahve tüketim alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. B. Darıcı, H. M. Ertuğrul, F. Ayhan (Ed.), Online International Conferance on Empirical Economics and Social Sciences (e-ICEESS’21) Full Paper Proceedings içinde (s. 58-71). Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi.
• Akarçay, E. (2014). Kâh kahvehane kâh café: Küreselleşen Eskişehir’de kahve tüketimi üzerine kuramsal bir giriş. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, (2), 181–202.
• Arslan, E. (2022). Sosyal bilim araştırmalarında VOSviewer ile bibliyometrik haritalama ve örnek bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 33–56.
• Aşık, N. A. (2017). Değişen kahve tüketim alışkanlıkları ve Türk kahvesi üzerine bir araştırma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(4), 310–325.
• Ayar, İ., Tarakcı, H. (2021). Kahve dükkanında Türk kahvesi: Tüketici tutumları üzerine bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1070–1087.
• Bacon, C. M. (2010). A spot of coffee in crisis: Nicaraguan smallholder cooperatives, fair trade networks, and gendered empowerment. Latin American Perspectives, 37(2), 50–71.
• Bayramoğlu, A., Ceceloğlu, D., Cirit, H. ve Abasız, N. (2018). Artvin Çoruh Üniversitesindeki kadın akademisyenlerin beslenme alışkanlıkları. Osmangazi Tıp Dergisi, 41(3), 235–242.
• Burkut, E. B. (2023). WoS ve Scopus veri tabanındaki Yavaş Şehirlerle (Cittaslow) ilgili yayınların VOSviewer programıyla analizi. bāb Journal of FSMVU Faculty of Architecture and Design, 4(1), 22–52.
• Büyükokutan, A. (2012). Muğla’daki kahve falına bakma geleneği üzerine bir değerlendirme. Folklor/Edebiyat, 18(71), 97–112.
• Chiputwa, B., Qaim, M. (2016). Sustainability standards, gender, and nutrition among smallholder farmers in Uganda. The Journal of Development Studies, 52(9), 1241–1257.
• Clery, E. J. (1991). Women, publicity and the coffee‐house myth. Women: a cultural review, 2(2), 168–177.
• Çetin, E. (2014). Bir sosyal yardımlaşma pratiği olarak askıda kahve ve sadaka taşı. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (41).
• Delle, J. A. (2002). Women's Lives and labour on Radnor, a Jamaican Coffee Plantation, 1822–1826. Caribbean Quarterly, 48(4), 27–40.
• Demir, E. (2012). Kahve–Mistik bir lezzetin küresel bir tutkuya dönüşümünün kısa tarihçesi. E. Gürsoy Naskali (Ed.), Türk kahvesi kitabı içinde (s. 3-24). İstanbul Kitabevi.
• Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N., Lim, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133, 285–296.
• Fendal, D. (2012). Türkiye'deki kahve ve mutfak kültürünün dönüşümü üzerinden küreselleşme sürecinde küresel ve yerel kültürün etkileşim ve eklemlenişi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Özel Sayı: 2, 147–180.
• Garriguet, D. (2008). Beverage consumption of Canadian adults. Health reports, 19(4), 23-29.
• Harmankaya, H. (2015). Osmanlı dönemi oryantalist resimlerde görülen kadın figürleri ve giyim özellikleri. International Journal of Science Culture and Sport, 3, 764–781.
• Illien, P. (2024). Coffee and the agrarian questions in Laos and Rwanda: Taking a bottom-up perspective. Journal of Rural Studies, (106), 103201. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0743016724000056
• Kaplan, M. (2011). Bir fincan keyif: kahvenin öyküsü. Yurt ve Dünya Dergisi, 2(2), 11–20.
• Karaman, N., Kılıç, A., Avcıkurt, C. (2019). Tüketicilerin kahve kafeleri ziyaret eğilimlerinin ve değişen kahve tüketim alışkanlıklarının belirlenmesi: Geleneksel Türk kahvesi üzerine bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(3), 612–632.
• Kartal, M., Bucak, F. K., Balcı, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin beslenme kültürleri. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 4(4), 332–338.
• Lecoutere, E., Chu, L. (2023). Supporting women's empowerment by changing intra‐household decision‐making: A mixed‐methods analysis of a field experiment in rural South West Tanzania. Development Policy Review, e12758. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/dpr.12758
• Lyon, S., Bezaury, J. A., Mutersbaugh, T. (2010). Gender equity in fairtrade–organic coffee producer organizations: Cases from Mesoamerica. Geoforum, 41(1), 93-103.
• Meemken, E. M., Qaim, M. (2018). Can private food standards promote gender equality in the small farm sector? Journal of Rural Studies, 58, 39–51.
• Meemken, E. M., Veettil, P. C., Qaim, M. (2017). Toward improving the design of sustainability standards—a gendered analysis of farmers’ preferences. World Development, 99, 285–298.
• Meier zu Selhausen, F. (2016). What determines women's participation in collective action? Evidence from a Western Ugandan coffee cooperative. Feminist Economics, 22(1), 130–157.
• Meinzen-Dick, R., Kovarik, C., Quisumbing, A. R. (2014). Gender and sustainability. Annual Review of Environment and Resources, 39, 29–55.
• Meinzen-Dick, R., Quisumbing, A., Doss, C., Theis, S. (2019). Women's land rights as a pathway to poverty reduction: Framework and review of available evidence. Agricultural Systems, 172, 72–82.
• Morris, J. (2021). Çekirdekten fincana: Kahve. (A. Gökyolcu, Çev.) Mona Güncel.
• Nilsson, L. M., Winkvist, A., Brustad, M., Jansson, J. H., Johansson, I., Lenner, P., Lindahl, B., Van Guelpen, B. (2012). A traditional Sami diet score as a determinant of mortality in a general northern Swedish population. International Journal of Circumpolar Health, 71(1), 18537. https://doi.org/10.3402%2Fijch.v71i0.18537
• Noh, Y., Kim, M. J., Kim, D. Y. (2024). The effect of brand lovemark on reusable cups in coffee shops: Machine use ıntention, willingness to pay a deposit, and green brand loyalty. Sustainability, 16(3), 1113. https://doi.org/10.20944/preprints202401.0479.v1
• Oğuz, S., Erdoğan, Z. (2016). Kahve tüketiminin kalp sağlığı üzerine etkisi. Journal of Cardiovascular Nursing, 7(14), 136–139.
• Özçakmak, D., Şengül, S. (2023). Kahve evlerinde kahve tüketiminin belirleyicileri: Adana örneği. A.Ç. Akın, A. Akın (Ed.), Gastronomi Turizmi ve Sürdürülebilirlik içinde (s. 29-40). İKSAD Publishing House.
• Palacios, H. V., Sexsmith, K., Matheu, M., Gonzalez, A. R. (2023). Gendered adaptations to climate change in the Honduran coffee sector. Women's Studies International Forum, 98, 102720. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S027753952300047X
• Qi, H., Li, S. (2013). Dose–response meta‐analysis on coffee, tea and caffeine consumption with risk of P arkinson's disease. Geriatrics & gerontology international, 14(2), 430–439.
• Quisumbing, M. A. R., McClafferty, B. F. (2006). Food security in Practice: Using gender research in development. International Food Policy Research Institute.
• Saltan, F. Z., Kaya, H. (2018). Kahve: Bir farmakognozik derleme. FABAD Journal of Pharmaceutical Sciences, 43(3), 279–289.
• Sarı, Ü. (2013). Reklamlarda kadın objesinin kullanımı: Örnek olarak “Maccoffee Strong–Sert Kadın” reklamı. Atatürk İletişim Dergisi, (5), 85–104.
• Singh, D. (1995). Female judgment of male attractiveness and desirability for relationships, s. role of waist-to-hip ratio and financial status. Journal of personality and social psychology, 69(6), 1089. https://europepmc.org/article/med/8531056
• Şar, S. (2012). Kahvenin sağlık ve sosyal yaşantımızdaki yeri. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2(2), 35–44.
• Tan, A., Hocaoğlu, E. (2017). Türkiye'de hazır kahve satın alma ve tüketim alışkanlıkları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(4), 950–962.
• Taştan, Y. K. (2009). Sufi şarabından kapitalist metaya kahvenin öyküsü. Gazi Akademik Bakış, 2(4), 53–87.
• Urponen, H., Vuori, I., Hasan, J., Partinen, M. (1988). Self-evaluations of factors promoting and disturbing sleep: An epidemiological survey in Finland. Social science & medicine, 26(4), 443–450.
• Van Eck, N. J., Waltman, L. (2016). VOSviewer manual. Manual for VOSviewer version 1.6.4. Univeristeit Leiden. https://www.vosviewer.com/documentation/Manual_VOSviewer_1.6.4.pdf.
• Yıldız, G., Alphan, E. (2019). Sınav stresi olan lise son sınıf öğrencilerinin kahve tüketimi ve beslenme durumunun değerlendirilmesi. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 13–20.
• Yüksel, F., Goral, M., Kement, Ü., Güner, Ç. (2022). Türkiye’de kahveye yüklenen anlam ve kahve tüketim alışkanlıkları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(3), 1967–1996.
• Zan, B. U. (2019). Doğrudan atıf, ortak atıf ve bibliyografik eşleşme yaklaşımlarına dayalı olarak araştırma alanlarının değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(2), 501–516.