CUMHURİYETİN İNŞASINDA ATATÜRK’ÜN TAM BAĞIMSIZLIK ANLAYIŞI

Year 2023, , 315 - 336, 29.10.2023

Zafer Doğan

https://doi.org/10.9737/historystudies.1333884

Abstract

Bu çalışmada, cumhuriyet tarihimizde Atatürk’ün tam bağımsızlık anlayışını ele almaya; bunu yaparken hem Osmanlı İmparatorluğu döneminden miras kalan bağımlılık zincirlerinin neler olduğunu (millet sistemi, kapitülasyonlar vb…) hem de bunlardan nasıl kurtulduğumuzu anlatmaya çalışacağız. Cumhuriyet döneminde Atatürk’ün izlediği politikanın temel esası bağımsızlık ve diğer devletlerle eşitlik temelinde bir ilişki yürütülmesi üzerine kurulmuştu. Yüzyılların alışkanlıklarıyla Doğu Sorunu’ndaki geleneksel politikalarını sürdürmek isteyen İtilaf devletleri karşısında Türkiye her türlü iktisadi, siyasi ve hukuki ayrıcalığa dayanan eski düzeni reddetmişti. Yeni kurulan devlet sadece ekonomi alanında değil eğitim ve kültür alanlarında da bağımsızlık iddiasına uygun somut politikalar geliştirmişti. Elbette bu tutum çöken imparatorluktan çıkarılan dersler ve tecrübelerle de çok yakından ilgiliydi. Bu bağlamda Cumhuriyetin tam bağımsızlık anlayışının ve kurucu değerlerinin nesnel değerlendirmesinin 100 yıllık cumhuriyet tarihini daha iyi anlamamıza hizmet edeceğine inanıyoruz.

Keywords

Tam bağımsızlık, ekonomik ve siyasi bağımsızlık, kapitilasyonlar, dil ve kültür politikaları

Supporting Institution

Yok

Project Number

Yok

Thanks

Bu makale Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı için gönderilmiştir. Çalışmalarınızda başarılar dilerim...

Atatürk's Understanding of Complete Independence in Building the Republic

Abstract

This study aims to look at Atatürk's understanding of complete independence in our republican history. In doing so, we will try to explain what the dependency relations inherited from the Ottoman Empire are (the Millet system, capitulations, etc.) and how we abolished them. The basic principle of Atatürk's policy in the Republican era was based on independence and a relationship with other states based on equality. The Allies wanted to continue their traditional policy on the Eastern Question but Turkey rejected the old order based on all kinds of economic, political and legal privileges. Atatürk tried to make Turkey an independent country, not only in economics and foreign policy, but also in education and culture. Of course, this attitude was closely related to the lessons and experiences he had learned from the collapsed empire. In this context, we believe that an objective assessment of the republic's complete independence will serve to better understand the republic's 100-year history.

Keywords

Complete Independence, Economic and Political Independence, Capitulations, Language and Cultural Policies

Project Number

Yok

References

• ÂFETİNAN, Ayşe. Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.
• ÂFETİNAN, Ayşe. Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Ed. Ali Sevim, Azmi Süslü, M. Akif Tural, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2015.
• AKSAN, Doğan. Türkçenin Bağımsızlık Savaşımı, Bilgi Yayınevi, Ankara 2007.
• AKŞİN, Aptülahat. Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991. AKYOL, Taha. Bilinmeyen Lozan, Doğan Kitap, İstanbul 2014.
• ANDERSON, Matthew Smith. Şark Sorunu 1774-1923, Çev: İdil Eser, YKY, İstanbul 2001.
• ATATÜRK, M. K. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri III. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989.
• ATAY, Falih Rıfkı. Zeytindağı, Er-tu Matbaası, İstanbul 1981.
• BERKES, Niyazi. Türk Düşününde Batı Sorunu, Bilgi Yayınevi, Ankara 1975.
• BİRGİT, Orhan. Evvel Zaman İçinde, Doğan Kitap, İstanbul 2012.
• BLEDA, Mithat Şükrü. İmparatorluğun Çöküşü, Remzi Kitapevi, İstanbul 1979.
• BORATAV, Korkut. Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1998.
• CEMAL PAŞA. Hatıralar, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2001.
• ÇAVDAR, Tevfik. Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960, İmge Kitabevi, Ankara 2003.
• ÇOTUKSÖKEN, Yusuf. “Atatürk’ün Dil Devrimi ve Sonrası”, Cumhuriyetin İlk Yıllarından Günümüze Dil, Kültür, Eğitim, Ed. Nazife Güngör, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara 2007, s. 23-40. DEMİRCİ, Sevtap. Belgelerle Lozan: Taktik-Stratejik-Diplomatik Mücadele, Çev: Mehmet Moralı, Alfa Yayıncılık, İstanbul 2013.
• DERİNGİL, Selim. Denge Oyunu: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
• GİRİTLİ, İsmet. Bir Ulusal Modernleşme İdeolojisi Olarak Atatürkçülük, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2004.
• GÜLLÜ, Ramazan Erhan. Türkiye’de Gayrimüslimlerin Yönetimi: Osmanlı’dan Cumhuriyete, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2018.
• İLDEN, Köprülülü Şerif. Sarıkamış, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2001.
• İRTEM, Süleyman Kâni. Şark Meselesi Osmanlı’nın Sömürgeleşme Tarihi, Temel Yayınları, İstanbul 1999.
• KARACAN, Ali Naci. Lozan, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010.
• KAZDAĞLI, Celal. 100 Yılında Meşrutiyet, Yarın Yayıncılık, İstanbul 2012.
• KOCATÜRK, Utkan. Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1999.
• KONGAR, Emre. Devrim Tarihi ve Toplumbilim Açısından Atatürk, Remzi Kitabevi, İstanbul 1999
• NEBİLOĞLU, Osman. Bir İmparatorluğun Çöküşü ve Kapitülasyonlar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 1986.
• ORTAYLI, İlber. “Harf Devrimi Üzerine Bir Değerlendirme”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, Ed. Murat Belge, İletişim Yayınları, İstanbul 1983, s. 1296-1297.
• ORTAYLI, İlber. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kronik Yayınları, İstanbul 2018.
• PARLA, Reha. Belgelerle Türkiye Cumhuriyeti’nin Uluslararası Temelleri: Lozan, Montrö, Türkiye’nin Komşularıyla İmzaladığı Başlıca Belgeler, Özdilek Matbaacılık, Lefkoşe 1987.
• SAKAOĞLU, Necdet. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 1993.
• SANDER, Oral. Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü: Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Deneme, İmge Kitapevi, Ankara 2000.
• TALAT PAŞA. Talat Paşa’nın Anıları, Ed. Alpay Kabacalı, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2000.
• TİMUR, Taner. Türk Devrimi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1968.
• TOPRAK, Zafer. Türkiye’de “Milli İktisat” (1908-1918), Yurt Yayınları, Ankara 1982.
• TOPRAK, Zafer. Atatürk Kurucu Felsefenin Evrimi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2022.
• TUNCER, Hüner. Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti’nin Sonu, Tarihçi Kitapevi, İstanbul 2016. TURAN, Şerafettin. Atatürk ve Ulusal Dil, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 1998.
• ÜLMAN, A. Halûk. I. Dünya Savaşı’na Giden Yol ve Savaş, İmge Kitapevi, Ankara 2002.