Değişim Yorgunluğunun İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Tükenmişliğin Aracılık Rolü

Year 2024, , 189 - 211, 29.06.2024

Mustafa Altıntaş

https://doi.org/10.17065/huniibf.1383618

Abstract

Değişim hızlı ve sürekli gelişen bir olgu olup bireyleri, örgütleri ve toplumları önemli düzeyde etkileyen bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Değişim süreci sonucunda bazı zamanlarda istenmeyen durumların meydana gelmesi mümkündür. Bu araştırmanın amacı değişim yorgunluğunun işten ayrılma niyetine etkisinde tükenmişliğin aracılık rolünün belirlenmesidir. Nicel araştırma deseninin benimsendiği çalışmada örneklemi Yozgat’ta faaliyet gösteren küçük, orta ve büyük ölçekteki işletmelerde çalışanlar oluşturmaktadır. Kolayda örnekleme yöntemiyle ulaşılan 421 kişiden çevrimiçi anket yoluyla veriler toplanmıştır. Toplanan verilerin analiz edilmesinde kısmi en küçük kareler yol analizi (PLS-SEM) tercih edilmiş olup Smart-PLS istatistik programı kullanılarak analiz gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerinden elde edilen bulgulara göre değişim yorgunluğunun işten ayrılma niyetine etkisinde tükenmişliğin kısmi aracılık rolü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca değişim yorgunluğunun tükenmişlik üzerinde pozitif yönlü ve anlamlı etkisi ile tükenmişliğin işten ayrılma niyeti üzerinde pozitif yönlü ve anlamlı etkisinin olduğu görülmüştür. Oluşturulan modelin R2 değerleri incelendiğinde değişim yorgunluğunun işten ayrılma niyetini %30 ve tükenmişliği %13 oranında açıkladığı belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar aşırı değişim sürecinin çalışanları psikolojik açıdan yorduğu ve çalışanların örgütlerine karşı negatif duygular hissedebileceğini ortaya koymuştur.

Keywords

Değişim Yorgunluğu, İşten Ayrılma Niyeti, Tükenmişlik

The Mediating Role of Burnout in the Effect of Change Fatigue on the Intention to Leave

Abstract

Change is a rapidly evolving phenomenon that significantly affects individuals, organizations, and societies. The change process can sometimes lead to undesirable outcomes. The purpose of this research is to determine the mediating role of burnout in the effect of change fatigue on the intention to leave. The study adopts a quantitative research design, and the sample consists of employees working in small, medium, and large-scale enterprises operating in Yozgat. Data were collected from 421 individuals through an online survey using a convenience sampling method. Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM) was used to analyze the collected data, and the analysis was conducted using the Smart-PLS statistical program. According to the findings obtained from the research data, it was concluded that burnout has a partial mediating role in the effect of change fatigue on the intention to leave. Additionally, it was found that change fatigue has a positive and significant effect on burnout, and burnout has a positive and significant effect on the intention to leave. When examining the R2 values of the proposed model, it was determined that change fatigue explains 30% of the variance in the intention to leave and 13% of the variance in burnout. The results indicate that excessive change processes psychologically exhaust employees and that employees may develop negative feelings towards their organizations.

Keywords

Change Fatigue, Intention to Leave, Burnout

References

• Abrahamson, E. (2000). Change without pain. Harvard Business Review, July-August, 75-79.
• Addae, H. M., Praveen, P. K., & Davis, E. E. (2006). Organizational commitment and intentions to quit: An examination of the moderating effects of psychological contract breach in Trinidad and Tobago. International Journal of Organizational Analysis, 14(3), 225-238. https://doi.org/10.1108/19348830610823419
• Arı, G. S., & Bal, E. Ç. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 131-148.
• Arık, Ö., Öztürk, Y. E., & Yeşildal, M. (2022). Değişim yorgunluğunun iş motivasyonuna etkisi: Sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme Bilimi Dergisi, 10(1), 57-85. https://doi.org/10.22139/jobs.1059519.
• Aslan, Z., & Etyemez, S. (2015). İşgörenlerin tükenmişlik düzeylerinin işten ayrılma niyeti üzerine etkisi: Hatay’daki otel işletmelerinde bir araştırma. Journal of Business Research Turk, 7(3), 482-507.
• Avkıran, N. K. (2018). Rise of the partial least squares structural equation modeling: An application in banking. N. K. Avkıran, & C. M. Ringle içinde, Partial Least Squares Structural Equation Modeling (International Series in Operations Research & Management Science b., 267, s. 1-29). Cham: Springer.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E., & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yasam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14,115-129.
• Baron, J. N., Hannan, M. T., & Burton, M. D. (2001). Laborpains: Change in organizational models and employee turnover in young, high-tech firms. American Journal of Sociology, 106(4), 960-1012.
• Basım, H. N., & Şeşen, H. (2007). EFQM mükemmellik modeli uygulamalarının çalışanların tükenmişlikleri üzerine etkisi: Sağlık sektöründe bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 201-214.
• Bengat, J. & Odenyo, M. (2015). Organizational change and resistance dilemmas’ resolution approaches and mechanisms. International Journal of Economics, Commerce and Management, 3(2), 1-17.
• Bernerth, J. B., Walker, H. J., & Harris, S. G. (2011) Change fatigue: Development and initial validation of a new measure. Work & Stress, 25(4), 321-337, https://doi.org/10.1080/02678373.2011.634280.
• Brown, R. (2016). Determining the relationship among change fatigue, resilience and job satisfaction of hospital staff nurses (Unpublished doctoral dissertation). South Dakota State University, Dakota, The USA.
• Buchanan, D., Fitzgerald, L., Ketley, D., Gollop, R., Jones, J.L., Lamont, S.S., Neath, A., & Whitby, E. (2005). No going back: A review of the literature on sustaining organizational change. International Journal of Management Reviews, 7(3), 189-205.
• Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. (3rd edition). Routledge.
• Cherniss, C. (1980). Staff burnout, job stress in the human service. California: Sage Publications.
• Cho, Y. J., & Song H. J. (2017). Determinants of turnover intention of social workers: Effects of emotional labor and organizational trust. Public Personnel Management, 46(1), 41-65. https://doi/10.1177/0091026017696395
• Cohen, J. (1998). Statistical power analysis for the behavioural sciences. Lawrence Erlbaum Associates, (2nd Edition), Hillsdale.
• Collins, K., Jones, M. L., Mcdonnell, A., Read, S., Jones, R., & Cameron, A. (2000). Do new roles contribute to job satisfaction and retention of staff in nursing and research professions allied to medicine? Journal of Nursing Management, 8, 3-12.
• Cordes, C. L., & Dougherty, T. W. (1993). A review and integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18(4), 621-656. https://doi.org/10.2307/258593
• Coşkun, R., Altunışık, R., & Yıldırım, E. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Cotton, J. L., & Tuttle, J. M. (1986). Employee turnover: A meta-analysis and review with implications for research. Academy of Management Review, 11(1), 55-70.
• Daniels, A. (2004). Listening to New Zealand nurses: A survey of intent to leave, job satisfaction, job stress and burnout. [Unpublished doctoral dissertation]. Auckland University of Technology.
• Deschenes, S. (2019). Change fatigue and leadership influences. (Unpublished Master Thesis), Middle Tennessee State University, USA.
• Dolu, G. (1997). Yoğun bakım ünitesi hemşirelerinde stres etkenleri ve tükenmişlik sendromu. [Unpublished master’s dissertation]. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ekingen E., & Yıldız A. (2021). Değişim yorgunluğu ölçeği Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirlik çalışması: Sağlık çalışanları örneği. Osmangazi Tıp Dergisi, 43(6), 572-581. https://doi.org/10.20515/otd.934637
• Elving, W. J., Hansma, L. D., & Boer, M. G. (2011). BOHICA: Bend over here it comes again. Teorıja In Praksa, 48(6), 1628-1647.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Falkenberg, J., Stensaker, I., Meyer, C. B., & Haueng, A. C. (2005). When change becomes excessive. In R. W. Woodman & W. A. Pasmore (Eds.), Research in organizational change and development. Oxford, UK: Elsevier (JAI Press), 15, 31-62.
• Felton, J.S. (1998). Burnout as a clinical entity-its importance in health care workers. Occupational Medicine, 48(4), 237-250.
• Fochsen, G., Sjögren, K., Josephson, M., & Lagerström, M. (2005). Factorscontributing to the decision to leave nursing care: a study among swedish nursing personel. Journal of Nursing Management, 13, 338-344.
• Fong, Y. L., & Mahfar, M. (2013). Relationship between occupational stress and turnover intention among employees in a furniture manufacturing company in selangor. Jurnal Teknologi, 64(1), 33-39. https://doi.org/10.11113/jt.v64.1673
• Garside, P. (2004). Are we suffering from change fatigue? Quality and Safety in Healthcare, 13, 89-90.
• Gökçakan, Z., & Özer, R. (1999). Rehber öğretmenlerde tükenmişlik. Rize: Rize Rehberlik Araştırma Merkezi Yayınları.
• Gurney, C. A., Mueller, C. W., & Price, J. L. (1997). Job satisfaction and organizational attachment of nurses holding doctoral degrees. Nursing Research, 46(3), 163-171.
• Gündüz, B., Çapri, B., & Gökçakan, Z. (2012). Üniversite öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 38-55.
• Gündüz. B., Erkan, Z., & Gökçakan, N. (2007). Polislerde tükenmişlik ve görülen psikolojik belirtiler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 283-298.
• Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2014). A primer on partial least squares structural equation modeling (1st ed.). Thousand Oaks: Sage.
• Hair, J. F., Hult, G. T., Ringle, C. M., Sarstedt, M. (2017). A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM) (2nd Edition b.). Los Angeles: SAGE.
• Hair, J. F., Matthews, L. M., Matthews, R. L., & Sarstedt, M. (2017). PLS-SEM or CB-SEM: Updated guidelines on which method to use. International Journal of Multivariate Data Analysis, 1(2), 107-123. https://doi.org/10.1504/IJMDA.2017.087624
• Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the Academy of Marketing Science, 43(1), 115-135. https://doi.org/10.1007/s11747-014-0403-8
• Hom, P. W., Caranikas-Walker, F., Prussia, G. E., & Griffeth, R. W. (1992). A meta analytical structural equations analysis of a model of employee turnover. Journal of Applied Psychology, 77(6), 890.
• Huang, I.-C., Chuang, C.-H. J., & Lin, H.-C. (2003). The role of burnout in the relationship between perceptions of organizational politics and turnover intentions. Public Personnel Management, 32(4), 519-531.
• Ied, F.A., & Yılmaz, V. (2023). Suriyeli sığınmacıların mutluluk, kaygı ve sosyal uyumunu etkileyen faktörlerin araştırılması. Erkan, A., & Hülya, Ş. (Ed.) Kısmi En Küçük Kareler Yapısal Eşitlik Modellemesi ve Sosyal Bilimlerde Uygulama Örnekleri içinde (ss. 112-140), İksad Yayınevi.
• İraz, R., & Şimşek G. (2004). Örgütsel değişimin gerçekleştirilmesinde liderliğin rolü: Transformasyonel liderlik incelemesi. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(7), 99-117.
• Janssen, P. P., Jonge, J. D., & Bakker, A. B. (1999). Specific determinants of intrinsic work motivation, burnout and turnover intentions: A study among nurses. Journal of Advanced Nursing, 29(6), 1360-1369. https://doi.org/10.1046/j.1365-2648.1999.01022.x
• Karakuş, Ş., & Yardım, M. (2014). Algılanan örgütsel değişim, belirsizlik, iş doyumu ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkiler. İş ve İnsan Dergisi, 1(1), 21-31.
• Koç, H. (1999). Resmi eğitim kurumlarında çalışan psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin danışmanların denetim odağı ve bazı değişkenlere göre karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koeske, G. F., & Koeske, R. D. (1993). A preliminary test of a stress-strain-outcome model for reconceptualizing the burnout phenomenon. Journal of Social Service Research, 17(3-4), 107-135.
• Kristof, A. L. (1996). Person‐organization fit: An integrative review of its conceptualizations, measurement, and implications. Personnel psychology, 49(1), 1-49.
• Kuean, W. L., Khin, E. W. S., & Kaur, S. (2010). Employees’ turnover intention to leave: The Malaysian contexts. The South East Asian Journal of Management, 4(2), 93-110. https://doi.org/10.21002/seam.v4i2.5633
• Kuh, G. D., & Hutchings, P. (2015). Assessment and initiative fatigue: Keeping the focus on learning. In G. D. Kuh, S. O. Ikenberry, N. A. Jankowski, T. R. Cain, P. T. Ewell, P. Hutchings (Eds.) Using student evidence to improve higher education (183-200). San Francisco: Jossey Bass.
• Lewis, G. B. (1991). Turnover and the quiet crisis in the federal civil service. Public Administration Review, 51(2), 145-155.
• Limon, İ. (2020). Turkish adaptation of change fatigue scale: A study of reliability and validity. Sakarya University Journal of Education, 10(2), 292-311. doi: https://doi.org/10.19126/suje.646463
• Limon, İ., & Sezgin-Nartgün, Ş. (2020). Investigation of teachers’ change fatigue level: Comparison by demographics. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(2), 401-448 https://doi.org/10.14527/kuey.2020.009
• Dilkes , J., Cunningham, C., & Gray, J. (2014). The new australian curriculum, teachers and change fatigue. Australian Journal of Teacher Education, 39(11), 45-64. https://doi.org/10.14221/ajte.2014v39n11.4
• Martinko, M. J., Gundlach, M. J., & Douglas, S.C. (2002). Toward an integrative theory of counterproductive workplace behavior: A casual reasoning perspective. International Journal of Selection and Assessment, 10(1/2), 36-50.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 12, 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
• Maslach, C., & Leiter, M.P. (1997). The truth about burnout: How organizations cause personal stress and what to do about it. San Francisco: Jossey Bass.
• Maslach, C., Schaufeli, W.B., & Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• McMillan, K. (2018). A critical organizational analysis of frontline nurses’ experience of rapid and continuous change. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), University of Ottawa Faculty of Health Sciences School of Nursing, Ottawa.
• McMillan, K., & Perron, A. (2013). Nurses amidst change: The concept of change fatigue offers an alternative perspective on organizational change. Policy, Politics, & Nursing Practice, 14(1), 26-32.
• Meriç, S. (2019). Değişime direnç. E. Kaygın ve G. Kosa (Ed.). Olumsuz Boyutlarıyla Örgütsel Davranış İçinde (265-280). Eğitim Yayınevi.
• Meydan, C.H., & Şeşen H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. 2. Baskı, Ankara, Detay Yayıncılık.
• Mrayyan, M.T. (2005). Nurse job satisfaction and retention: Comparing public to private hospitals in Jordan. Journal of Nursing Management, 13, 40-50.
• Naktiyok, S., Kaygın, E., & Topçuoğlu, E. (2020). Aşçıların tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesine yönelik kars ilinde bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 85-99.
• Örücü, E., & Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel adaletin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi: Güney Afrika Cumhuriyeti’nde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335-358.
• Palabıyık, N., Yıkılmaz, İ., & Sürücü, L. (2024). Workplace envy, workplace incivility, and job satisfaction: An empirical study on nurses. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 42, 81-94. https://doi.org/10.18092/ulikidince.1319891
• Perel, C. (2015). Examining the relationship between organizational culture and change fatigue. (Unpublished master dissertation), Middle Tennessee State University, ABD.
• Pines, A. M., & Nunes, R. (2003). The relationship between career and couple burnout: Implications for career and couple counseling. Journal of Employment Counseling, 40(2), 50-64.
• Polat, M., & Meydan, C. H. (2010). Örgütsel özdeşleşmenin sinizm ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi üzerine bir araştırma. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 145-172.
• Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior Research Methods, Instruments, and Computers, 36, 717-731. https://doi.org/10.3758/BF03206553
• Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40, 879-891. https://doi.org/10.3758/BRM.40.3.879.
• Sağlam Arı, G., Bal, H., & Çına-Bal, E. (2010). İşe bağlılığın tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ilişkisindeki aracılık etkisi: Yatırım uzmanları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(3), 143-166.
• Sarstedt, M., Ringle, C. M., Henseler, J., & Hair, J. F. (2014). On the emancipation of PLS-SEM: A commentary on Rigdon (2012). Long Range Planning, 47(3), 154-160. https://doi.org/10.1016/j.lrp.2014.02.007
• Scott-Morgan, P., Hoving, E., Smit, H., & Slot, A. V. (2001). The end of change : How your company can sustain growth and innovation while avoiding change fatigue. New York: McGraw Hill Books.
• Selvi Sarıgül, S. (2022). Değişim yorgunluğu ile algılanan örgüt kültürü, tükenmişlik, işten ayrılma niyeti ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Sağlık sektöründe bir uygulama. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Selvi Sarıgül, S., & Uğurluoğlu, Ö. (2022). Değişim yorgunluğu, psikolojik dayanıklılık ve iş doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Sağlık sektöründe bir uygulama. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 25(3), 591-608.
• Spector, P. E. ve Fox, S. (2005). The stressor-emotion model of counterproductive. Work Behavior, 1-37. http://www.rc.usf.edu/~jdorio/cwb07-specto.
• Şahin, D., Turan, F. N., Alparslan, N., Şahin, İ., Faikoğlu, R., & Görgülü, A. (2008). Devlet hastanesinde çalışan sağlık personelinin tükenmişlik düzeyleri. Nöropsikiyatri Arşivi, 45, 116-21.
• Taslak, S. (2015). Banka çalışanlarının işten ayrılma niyetleri üzerinde etkili olan faktörlere yönelik bir araştırma: Muğla ili örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(12), 145-160.
• Turan, A., & Akçay, R. C. (2023). Öğretmenlerin değişim yorgunluğu ile değişime direnç konusundaki algıları arasındaki ilişki. Yıldız Journal of Educational Research, 8(1), 28-42. https://doi.org/10.14744/yjer.2023.018
• Tümkaya, S., Çam, S., & Çavuşoğlu, İ. (2009). Tükenmişlik ölçeği kısa versiyonunun Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 387-398.
• Türkiye İş Kurumu (2023). İşgücü piyasası araştırması Yozgat ili 2022 yılı sonuç raporu. 10.01.2023 tarihinde https://media.iskur.gov.tr/66936/yozgat.pdf adresinden alınmıştır.
• Uslu, M. (1999). Resmi eğitim kurumlarında çalışan psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin danışmanların denetim odağı ve bazı değişkenlere göre karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Winter, A. J. (2013). The human cost of change: Tales from the campus about personal change fatigue, resistance, and resilience. (Unpublished Master’s Thesis). Queensland University of Technology, Brisbane City.
• Yıldırım, M. H., Erul, E. E., & Kelebek, P. (2014). Tükenmişlik ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki banka çalışanları üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1), 34-44.
• Yıldız, E. (2021). SmartPLS ile yapısal eşitlik modellemesi reflektif ve formatif yapılar. Seçkin Yayınları. (2. Baskı). Ankara.
• Yürür, Y. S., & Ünlü, O. (2011). Duygusal emek, duygusal tükenme ve işten ayrılma niyeti ilişkisi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 13(2), 81-104.
• Zink, K.J., Steimle, U., & Schroder, D. (2008). Comprehensive change management concepts development of a participatory approach. Applied Ergonomics, 39, 527-538. https://doi.org/10.1016/j.apergo.2008.02.015