Khatm-i Khwajagan and Sample Applications in Khalidiyya

Year 2019, Volume: 5 Issue: 2, 488 - 505, 24.07.2019

Mehmet Saki Çakır

Abstract

Hatm-i Hâcegân ve Hâlidîlik'teki Uygulanan Örnekleri

Abstract

Öz

Nakşibendilikte
toplu zikir olarak icra edilen hatm-i hacegan, Nakşibendiliğin hacegan
döneminden itibaren uygulandığı tahmin edilmektedir. İçerisinde fatiha, inşirah
ve ihlas surelerinin bulunduğu bu zikir, “hatme-i kebir” diye Abdulhalık
Gücdevanî’ye dayandırılmaktadır. Bahaaddin Nakşibend, İmam Rabbini gibi diğer
şeyhlere nisbet edilen hatme türleri ise daha kısa olup hatm-i sağir olarak
isimlendirilmektedir. Nakşibendiliğin erken döneminde daha çok bir işin
tamamlanması veya belanın defedilmesi için icra edilen hatme, 18. yüzyıldan
sonra özellikle Halidilik döneminde muayyen vakitlerde tertip edilen bir vird
haline bürünmüştür. Bilindiği kadarıyla Halidilikten itibaren hatmeye müntesip
olmayanlar alınmamaktadır. Bununla beraber bazı halidililerin hatmeyi topluma
açık icra ettikleri de olmuştur. Hatmenin değişik kollarda icra edilmesinde
“erkan” olarak isimlendirilen ana esaslarda bir değişiklik görülmezken; bu
esasların uygulanma detayları olan adablarda farklılıklar olabilmektedir.

Keywords

Nakşibendilik, Zikir, Hatm-i Hacegan, Halidilik.

References

• ALTUNTAŞ, İsmail Hakkı. Gavs-ül Azam İhramcızade Hacı İsmail Hakkı Toprak: Nakşî Halidî Hakî Tarikatında Seyr ü Sülûk. İstanbul: Gözde Matbaacılık, 2010.DAĞISTÂNÎ, Ömer Ziyâuddîn. Tasavvuf ve Tarikatlarla İlgili Fetvalar. çev. İrfan Gündüz ve Yakup Çiçek. İstanbul: Seha Neşriyat, 1992.DEMİREL, Arif Hakan. Ömer Ziyâuddîn Dağıstânî’nin Hayatı Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.ERBİLÎ, Muhammed Emin Kürdi. Kitabu Tenvirulkulub fi muameleti allâmi’l-ğuyub. thk. Nemeddin Emin kürdi. Halep: Dârü'l-Kalemi'l-Arabi, 1991.________. Tehzibu’l-mevahibi’s-sermediyye fî ecillâi’s-sâdâti’n-nakşibendiyye. Beyrut: Darülkütübi’l-ilmiyye, 2004.el-HÂDİMÎ, Ebû Sa'îd Muhammed b. Mustafâ. Risâletü'n-Nakşibendîye. 3732/3: 48b-49a. Milli Kütüphane. el-KÂŞGARÎ, Abdullâh. Hatm-i Hâcegân. 6939/3: 5a-5b. Milli Kütüphane.el-NAKŞİBENDÎ, Muhammed Murâd. Hatm-i hacegan. 6047/3: 12b-13b. Milli Kütüphane.ÖNGÖREN, Reşat. “Hatm-i Hâcegân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16: 476-477. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.SÂHİBZÂDE, Muhammed Esad. Buğyetü'l-vâcid fi Mektûbâtı Hazreti Mevlânâ Hâlid. Dımaşk: Terakkî Matbaası, 1334/1916.Tarika-i hatm-i hâcehâ. 124023: 171a. Kitaphane Mûze ve Merkez-i Esnâd-i Meclis-i Şûra İslâmî.TOSUN, Necdet. Bahâeddin Nakşbend: Hayatı Görüşleri Tarikatı. 4. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.UŞŞAKÎ, Abdullah Salâhî. İzhar-ı esrar-ı nihan ez envar-ı hatm-i hacegan, y.y., t.y.