Ortaçağ, Yüzük ve Salâhaddîn: Gotthold Ephraim Lessing’in Bilge Nathan ve James Clarence Mangan’ın Üç Yüzük Anlatısı

Year 2021, Volume: 31 Issue: 1, 177 - 202, 23.06.2021

Arda Arıkan

Abstract

Yüzük, bir süslenme aracı olarak, Ortaçağ Avrupa’sının önemli takılarından biridir. Materyal olarak somut varlığının dışında yüzük, birçok şiir, şarkı, resim, gravür ve anlatıda imgesel ve ikonografik anlamları da taşıyarak yer almıştır. Taşıdığı dinsel ve soyut yan anlamlarıyla önemli bir dinsel ve toplumsal işlev gören yüzüğün bir araç ve takı olarak Ortaçağ Avrupa’sında birçok anlatıda yer alarak çağlar boyunca kültürel zeminde var olduğu bilinmektedir. Daha önce Gotthold Ephraim Lessing ve Boccaccio tarafından Batı edebiyatlarında kullanılmış olan üç yüzük anlatısı sıklıkla Rönesans dönemi ve Aydınlanma hareketi ile ilişkilendirilmiştir. Yapılan son çalışmalar Ortaçağ Avrupa’sındaki üç yüzük imgesini içeren anlatı, öykü ve edebi eserlerin Katolik hristiyan olmayan bir çıkış noktası olduğunu tarihsel tartışmalar zemininde göstermiştir. Üç yüzük anlatıları, dolayısıyla, kökenleri Orta Doğu ve Akdeniz coğrafyasında bulunan anlatılar olarak kabul görmektedir ancak bu imgeyi içeren anlatıların edebiyat eserlerindeki yeri ve işlevi hakkındaki çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu çalışmanın çerçevesini Lessing’in Bilge Nathan oyunu ve Mangan’ın bu oyundan adapte ederek yeniden anlattığı The Three Rings (Tür. Üç Yüzük) başlıklı anlatısı oluşturmaktadır. Çalışmada Lessing ve Mangan’ın eserlerinin meşhur üç yüzük öyküsü geleneği ile olan ilişkisi tartışıldıktan sonra Ortaçağ’ın meşhur üç yüzük anlatısının, Lessing ve Mangan tarafından, 18. ve 19. yüzyıllarda, Türk-İslam Ortaçağının önemli hükümdarlarından Sultan Salâhaddîn karakteri üzerinden nasıl devam ettirildiği mercek altına alınmaktadır.

Keywords

Ortaçağ, Gotthold Ephraim Lessing, James Clarence Mangan, Salâhaddîn Eyyubi, Yahudi

The Middle Ages, the Ring and Salâhaddîn: Gotthold Ephraim Lessing’s Nathan the Wise and James Clarence Mangan’s The Three Rings

Abstract

As an accessory, the ring was considered a significant type of jewelry in Medieval Europe. Apart from its tangible existence as a material, the ring has been used in various poems, songs, paintings, engravings, and narratives with specific symbolic and iconographic connotations. It is known that rings had religious and social functions in the Medieval period of Europe. As a body of narratives, stories with a motif of three rings were told in Western literature during the Medieval period. In the 18th century, Gotthold Ephraim Lessing, a figure of the Enlightenment, wrote Nathan the Wise (Ger. Nathan der Weise), in which the motif of the three rings includes Salâhaddîn as a character. Recent studies emphasize that stories involving elements of the three rings have a non-Catholic Christian point of origin. Accordingly, narratives with the three rings as an image or motif show that their roots can be found in the Middle East and Mediterranean regions rather than in Continental Europe. This study focuses on Lessing’s Nathan the Wiseand James Clarence Mangan’s The Three Rings, an adaptation of a scene from Lessing’s play. After discussing the relationship between Lessing’s and Mangan’s works as an extension of a broader tradition of narratives with the motif of the three rings, this study investigates how Lessing and Mangan continued this tradition in the 18th and 19th centuries through the character Salâhaddîn, one of the major rulers of the Turkish-Islamic Medieval period.

Keywords

Middle Ages, Gotthold Ephraim Lessing, James Clarence Mangan, Salâhaddîn Eyyubi, Jewish

References

• Adamo, C. (2009). One true ring or many?: Religious pluralism in Lessing’s Nathan the Wise. Philosophy and Literature, 33(1), 139-149.
• Ağıl, N. (2018). Canterbury hikâyeleri. İstanbul: YKY.
• Arıkan, A., & Akgül, M., (2019). James Clarence Mangan’ın “Dul” başlıklı şiirinin tercümesi ve tarihsel gerçekliklerle mukayeseli olarak bir incelemesi. BILTEK: Uluslararası Bilim, Teknoloji ve Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler Sempozyumu, Ankara.
• Arıkan, A., & Birlik, N. (2017). James Clarence Mangan’ın seçilmiş şiirlerinde Orta Doğu coğrafyasına ait imgeler. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 14(3), 7-23.
• Balyemez, H., & Arıkan, A. (2019). James Clarence Mangan’ın “Mısır” başlıklı şiirinin tercümesi ve tarihsel gerçeklik bağlamında bir incelemesi. BILTEK: Uluslararası Bilim, Teknoloji ve Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler Sempozyumu, Ankara, 2019.
• Beydeba. (1972). Kelile ve Dimne. İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Birlik, N., & Arıkan, A. (2018). Batı’nın Osmanlı coğrafyasına bakışını tersine çeviren İrlandalı şair: James Clarence Mangan. folklor/edebiyat, 24(94), 197-210.
• Chaucer, G. (2018). Canterbury hikayeleri (Çev. Nazmi Ağıl). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cherry, J. (2001). Healing through faith: the continuation of medieval attitudes to jewellery into the Renaissance. Renaissance Studies, 15(2), 154-171.
• Chuto, J., Van de Kamp, P., Martin, A., & Shannon-Mangan, E. (2002). The collected works of James Clarence Mangan, Prose: 1840-1882, Correspondence. Dublin: Irish Academic Press.
• Curthoys, N. (2010). A diasporic reading of Nathan the Wise. Comparative Literature Studies, 47(1), 70-95.
• Dinçel, B. İ. (2006). Birey, özgür irade ve özgür düşünce kavramlarının Lessing’in oyunlarındaki yansımaları. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 8, 62-71.
• Doğan, M. (2020). Avrupa seyahat edebiyatı ve Osmanlı coğrafyasında bir seyyah: Charles Mac Farlane. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 21, 61-81.
• Erol, B. (1987). The wheel of fortune as reflected in the structure and content of Sir Gawain. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4(2), 233-245.
• Halaby, R. J. (1973). Arabic influences on Chaucer: Speculative essays on a study of a literary relationship. Yayımlanmamış doktora tezi, East Texas State University. Erişim Adresi: https://dmc.tamuc.edu/digital/collection/p15778coll7/id/920/
• Hazm, İ. (2018). Güvercin gerdanlığı. İstanbul: Sufi Kitap.
• Heaney, S. (2000). Beowulf: A new translation. New York: W. W. Norton & Company.
• Hitti, P. K. (2011). Siyasal ve kültürel İslam tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Jacobs, A. S. Teaching of Jacob Newly Baptized (Doctrina Jacobi Nuper Baptizati).Erişim Adresi: http://andrewjacobs.org/translations/doctrina.html
• Le Goff, J. (1999). Ortaçağ Batı uygarlığı. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Lessing, G. E. (1893). Nathan the wise: A dramatic poem in five acts. (Çev. Norwich’li William Taylor). Erişim Adresi: https://www.gutenberg.org/files/3820/3820-h/3820-h.htm
• Machaut, d. G. (tarih yok). Guillaume de Machaut, The Boethian poems: Le Remede de Fortune. Middle English Text Series. University of Rochester. Erişim Adresi: https://d.lib.rochester.edu/teams/text/palmer-machaut-the-boethian-poems-remede
• Mangan, J. C. (1904). The prose writings of James Clarence Mangan (Centenary Edition). Dublin: O’Donoghue & CO. & M. H. Gill & SON.
• Mazaheri A. (1972). Ortaçağda Müslümanların yaşayışları. (Çev. Bahriye Üçok). İstanbul: Varlık.
• Newby, P. H. (1983). Saladin in his time. Londra: Faber & Faber.
• O’Donoghue, J. D. (1897). The life and writings of James Clarence Mangan. Dublin: M.H. Gill & Son.
• Primer, S. (1893). Lessing’s religious development with special reference to his Nathan the Wise. PMLA, 8(3), 335-379. Erişim Adresi: http://www.jstor.com/stable/456290
• Robbins Library Digital Projects. (2019). Guillaume de Machaut, The Boethian Poems: Le Remede de Fortune. Erişim Adresi: https://d.lib.rochester.edu/teams/text/palmer-machaut-the-boethian-poems-remede
• Ruud, J. (2006). Encyclopedia of medieval literature. New York: Facts on File.
• Scholey, A. (2009). Magical rings in Middle English romance: An interdisciplinary study in Medieval literature and material culture. Yüksek Lisans Tezi, Birmingham Üniversitesi.
• Shagrir, I. (1997). The parable of the Three Rings: a revision of its history. Journal of Medieval History, 23(2), 163-177. DOI: 10.1016/S0304-4181(97)00004-3
• Sobernheim, M. (1979). Salâhaddin Eyyûbî. M.E.B. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul, 103-110.
• Taşkent, A. (2015). Orta çağ Batı kitap kültüründe Hz. Muhammed (SAV) imgesi. Türkiye’de Tüm Yönleri ile Siyer Çalışmaları Sempozyumu Tebliğ Kitabı, İstanbul , 2016, cilt: II, s. 175-187. Erişim Adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D254114/2016/2016_TASKENTA.pdf
• TDV İslam Ansiklopedisi. Felek. Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/felek
• TDV İslam Ansiklopedisi. Mühr-i Süleyman. Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/muhr-i-suleyman
• TDV İslam Ansiklopedisi. Süleyman. Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/suleyman#1
• TDV İslam Ansiklopedisi. Yüzük. Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/yuzuk#2-fikih