Investigation of nutrition concepts in story books for preschool children

Year 2021, Volume: 8 Issue: 1, 1 - 20, 29.04.2021

Damla Kantarcı Çınar , Duriye Angın

https://doi.org/10.30900/kafkasegt.788335

Abstract

This study aimed at examining the nutritional concepts in storybooks for preschool children. Following this purpose, the answers were sought for the messages about the foods in the storybooks, the different types of food in the content, the source of the food, the consumption of foods, the consumption of junk food, the nutritional behavior of the characters and the food groups in the storybooks. In the research in which the qualitative research method was adopted, the document analysis method was used. In this context, 100 storybooks were examined and marked with the "Evaluation Tool in terms of Nutrition Concepts" prepared by the researchers to examine the storybooks for children aged 4-6. The obtained data were analyzed descriptively and the results were presented with frequency and percentage values. Looking at the overall research findings, it was determined that 28 out of 100 storybooks contained messages about nutrition. Looking at the content of food groups, it was seen that no food group was included in 45 out of 100 books. Concepts regarding the consumption of junk food were found in 22 out of 100 books. Also, it was determined that the characters did not present any nutritional content in 53 storybooks. The fact that there was only one storybook that included all food groups was valuable in terms of the importance of a balanced diet. When we looked at the food groups mentioned in the storybooks, it was determined that the dessert groups were the most. As a result, the concept of nutrition was not adequately addressed in children's storybooks and there were negative messages and directions about nutrition

Keywords

Children, food and nutrition, storybooks.

Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hikaye kitaplarında yer alan beslenme kavramlarının incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hikâye kitaplarında yer alan beslenme kavramlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; hikâye kitaplarındaki besinlere yönelik mesajlara, içerikte yer alan farklı besin türlerine, besinlerin kaynağına, besinlerin tüketimine, abur cubur tüketimine, karakterlerin beslenme davranışlarına ve hikâye kitaplarında yer alan yemek gruplarına ilişkin sorulara cevap aranmıştır. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği araştırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda 100 hikâye kitabı incelenerek araştırmacılar tarafından 4-6 yaş çocuklarına yönelik hikâye kitaplarının incelenmesi amacıyla hazırlanan “Hikâye Kitaplarını Beslenmeye İlişkin Kavramlar Açısından Değerlendirme Aracı” ile işaretlemeler yapılmıştır. Elde edilen veriler betimsel olarak analiz edilmiş olup tanımlayıcı istatistikler kullanılarak veriler frekans ve yüzde değerleri ile sunulmuştur. Araştırma bulgularının geneline bakıldığında; 100 hikâye kitabının 28'inde beslenmeye ilişkin mesajların yer aldığı saptanmıştır. Besin gruplarına ilişkin içeriğe bakıldığında, 100 kitabın 45’inde hiçbir besin grubuna yer verilmediği görülmüştür. Abur cubur tüketimine ilişkin kavramlara ise 100 kitaptan 22’sinde rastlanmıştır. Ayrıca 53 hikâye kitabında karakterlerin beslenmeye ilişkin hiçbir içerik sunmadığı saptanmıştır. Bütün besin gruplarını barındıran sadece bir hikâye kitabının olması ise dengeli beslenmenin önemi açısından değerli bir bulgudur. Hikâye kitaplarında geçen yemek gruplarına bakıldığında ise en fazla tatlı grubunun yer aldığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, çocuk hikâye kitaplarında beslenme kavramının yeteri kadar ele alınmadığı, beslenmeye dair olumsuz mesaj ve yönlendirmelerin olduğu görülmüştür.

Keywords

Çocuklar, Besin ve beslenme, Kitap

References

• Alptekin, Z. D. (2018). 3-6 yaş grubu çocuklara yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının temel fen kavramları açısından incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 76-86.
• Angın, E. ve Soydan, S. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin tercih ettikleri hikâye kitaplarında yer verilen kavram ve becerilerin analizi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 99-112.
• Arlı, M., Şanlıer, N., Küçükkömürler, S. ve Yaman, M. (2020). Anne ve çocuk beslenmesi. Ankara: Pegem Akademi.
• Ataman, Ü. (2009). Okul öncesi beslenme eğitiminde çocuktan çocuğa eğitim. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Başdağ Arslan, D. ve Dağlıoğlu, H. E. (2020). Resimli öykü kitaplarının temel matematik becerileri açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 233-253. doi: 10.17860/mersinefd.528015
• Baysal, A. (1995). Genel beslenme. Ankara: Hatiboğlu Yayınları.
• Baysal, A. (2003). Sosyal eşitsizliklerin beslenmeye etkisi. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 66-72.
• Bellows, L., Spaeth, A., Lee, V. ve Anderson, J. (2013). Exploring the use of storybooks to reach mothers of preschoolers with nutrition and physical activity messages. Journal of Nutrition Education and Behavior, 4, 362–367. doi: 10.1016 / j.jneb.2012.10.011
• Benli, S. (2019). Adıyaman ilinde süt çocukluğu döneminde beslenme alışkanlıklarına etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adıyaman Üniversitesi, Adıyaman.
• Bruce, A., Pruitt, S., Ha, O., Cherry, J., Smith, T., Bruce, J. ve Lim, S. (2016). The influence of televised food commercials on children’s food choices: Evidence from ventromedial prefrontal cortex activations. The Journal of Pediatrics, 177, 27–32. doi: 10.1016 / j.jpeds.2016.06.067
• Byrne, E. ve Nitzke, S. (2002). Preschool children's acceptance of a novel vegetable following exposure to messages in a storybook. Journal of Nutrition Education and Behavior, 4, 211-214. doi: 10.1016 / S1499-4046 (06) 60095-X.
• Büyüköztürk, S. Çakmak, E.K., Akgün, O.E., Karadeniz, S. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (20.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Curtis, A. ve O’Hagan, M. (2003). Care and education in early childhood: A student’s guide to theory and practice. London and New York: RoutledgeFalmer Taylor & Francis Group.
• Demir, E., Yıldız Bıçakçı, M., Bostan, D. ve Güneş, G. (2019). Çocuk kitaplarının çocukların başarı, mutluluk ve başkalarını anlama kavramlarına bakışları açısından incelenmesi. Ebelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2), 54-63.
• Dereli, F. (2006). 2-5 yaş arası sağlıklı çocukların beslenme özellikleri ve aile etkileşimi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Dilber, A. ve Dilber, F. (2018). Çocukların beslenme alışkanlıklarına gıda reklamlarının etkisi: Karaman ili alan araştırması. Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 150-178.
• Dilek, A. (2015, December). 3-6 yaş resimli hikâye kitaplarında yer alan resimlerde öz bakım becerilerinin incelenmesi. Paper presented at the 2nd Cyprus International Congress of Education Research, Kyrenia, Kuzey Kıbrıs. https://www.academia.edu/33664030/3_6_YA%C5%9E_RES%C4%B0ML%C4%B0_H%C4%B0KAYE_K%C4%B0TAPLARINDA_YER_ALAN_RES%C4%B0MLERDE_%C3%96ZBAKIM_BECER%C4%B0LER%C4%B0N%C4%B0N_%C4%B0NCELENMES%C4%B0 adresinden alınmıştır.
• Dilek, A. (2017). Resimli hikâye kitaplarında yer alan oyuncakların incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(1), 81-93.
• Dirican, R. ve Dağlıoğlu, E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 2, 44-69. doi: 10.30703/cije.321341
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı), (2003). Ulusal Gıda ve Beslenme Stratejisi Çalışma Grubu Raporu (Rapor No: 2670). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. Erdoğan, F. (1999). Türkiye'de 1996-1998 yıllarında yayınlanmış telif çocuk kitaplarının içerik analizi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Gözübüyük, F. (2015). Annelerin ebeveynlik öz-yeterlik algıları, sözel etkileşim uygulamaları ve 1-3 yaş aralığında çocukların gelişimi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Gripshover, S.J ve Markman, E.M. (2013). Teaching young children a theory of nutrition: conceptual change and the potential for increased vegetable consumption. Association for Psychological Science, 8, 1541–1553. doi: 10.1177/0956797612474827
• Güzel, N. ve Özyurt, M. (2018). Okul öncesi eğitim alan çocukların okul olgunluğu düzeylerinin ve okul olgunluğuna ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 1250-1267. doi: 10.17860/mersinefd.441260
• Howerton, M. W., Bell, B. S., Dodd, K. W., Berrigan, D., Stolzenberg Solomon, R. ve Nebelling, L. (2007). School-based nutrition programs produced a moderate increase in fruit and vegetable consumption: meta and pooling analyses from 7 studies. Journal of Nutrition Education and Behavior, 4, 186-196. doi: 10.1016 / j.jneb.2007.01.010.
• Inalcık, G. ve Angın, D. E. (2021). An evaluation of activity books in terms of outcomes and learning processes related to food and nutrition journal of theoretical educational science. Journal of Theoretical Educational Science, 1, 38-63. doi: 10.30831/akukeg.797081
• Kardaş Koçak, M. (2017). 2000-2014 yılları arasında okul öncesi dönem çocukları için yayınlanmış olan hikâye kitaplarının dış yapı, iç yapı ve resimleme nitelikleri açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Kepenekçi K. ve Aslan C. (2011). Okul öncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/4890/Okul%c3%b6ncesi%20D%c3%b6neme%20Seslenen%20Kitaplarda%20%c3%87ocuk%20Haklar%c4%b1.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden alınmıştır. Kimmel, E.A. (1970). Can children's books change children's values? Research in Review, 209-214. Konar, E. (2004). 1995-2002 yılları arasında yayımlanan okul öncesi hikâye kitaplarındaki bazı kavramların içerik ve biçimsel olarak incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Köroğlu, S. (2009). Okul öncesi dönem 4-6 yaş arası çocuklarda aileden kaynaklanan beslenme bozukluklarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya
• Kutluay Merdol, T. (2012). Beslenme eğitimi rehberi. Ankara: Hatiboğlu Basım ve Yayım.
• Küçükali, R. (2006). Çocuklarda beslenme bozuklukları ve beslenmenin okul çocuklarının üzerindeki etkileri. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 223-239.
• McCulloch, G. (2004). Documentary research: In education, history and the social sciences. London: RoutledgeFalmer.
• Meydanlıoğlu, A. (2016). Çocukların besin tüketimi ve beslenme davranışlarının akademik başarılarına etkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 368-376.
• Mogalakwe, M. (2006). The use of documentary research methods in social research. African Sociological Review, 10(1), 221-230.
• Öçal, T., Öçal M. F. ve Şimşek, M. (2015). Investigating mathematical concepts and skills in storybooks appropriate for pre-schoolers. Current Research In Education, 1(2), 58-69.
• Oğuz, Ş. ve Önay Derin, D. (2013). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam etmekte olan 60-72 aylık çocukların beslenme alışkanlıkları: öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Tübav Bilim Dergisi, 6(1), 1-10.
• Özer, F., Doğan, N., Çakmakçı, G., İrez, S. ve Yalaki, Y. (2017). Bilimin doğası içerik temelli etkinlik örneği: Abur cubur. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi, 7(2), 93-107.
• Öztürk Samur, A. ve Çiftçi, Y. (2019). Ailelerin nitelikli çocuk edebiyatı ürünlerini seçebilme yetkinlikleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 327-354.
• Ping L. Y., Ching, C, J., Chou., Ju. (2016). Effects of exposure on themed picture books on children’s dietary attitudes. Sociology and Anthropology, 3, 152-166. doi: 10.13189/sa.2016.040303
• Powers, A. R., Struempler, B. J, Guarino, A. ve Parmer, S. M. (2005). Effects of a nutrition education program on the dietary behavior and nutrition knowledge of second-grade and third-grade students. Journal of School Health, 4, 129-133. doi: 10.1111/j.1746-1561.2005.00010.x
• Şahin, F. ve Filiz, S. (1999). Okul öncesi dönemde beslenme kavramının gelişimi üzerine ailenin etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(11), 321-334.
• Şahinöz T., Şahinöz S. ve Kıvanç, A. (2017). Sağlığı geliştirmenin en kolay yolu: Okul sağlığı. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 303-12.
• Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu (SBHSK). (2019). Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER 2015, T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1031. Ankara.
• Szeremy, Y. (2018). Sağlık temasını içeren Türkçe ve yabancı dillerdeki çocuk kitaplarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Turan, F. ve Ulutaş, İ. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki resimli öykü kitaplarının özellikleri ile öğretmenlerin bu kitapları kullanma durumlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 22-45.
• Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi (2015). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü.
• Uyanık Balat, G., Kılıç, Z., Değirmenci, Ş. ve Ünsal, F.Ö. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik resimli çocuk kitaplarında yer alan temel kavramların incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 424-441. doi: 10.21764/maeuefd.319461
• Ünlü, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuklar için yeme davranışı değerlendirme ölçeğinin Türk çocuklarına uyarlanması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ünver, Y. ve Ünüsan, N. (2005). Okul öncesinde beslenme eğitimi üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 529-551.
• Yaşar Ekici, F., Turhan, Ş., Yılmaz, T., Kabaca, İ., Poyraz, Z. K. ve Numanoğlu, Y. (2016). Analyzing preschool storybooks published between the years of 2005-2015 in Turkey in terms of conceptual, developmental, and formal features. Eurasian Education & Literature Journal, 6, 9-23.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz Genç, M. M. ve Özen Uyar, R. (2016). Resimli çocuk kitaplarının fene yönelik kavram, konu ve temalar açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(46), 600-607.
• Yükselen, A., Yumuş, M. ve Işık, E. (2016). Çocuk kitabı seçme kriterlerine ilişkin okul öncesi eğitimcilerin görüşleri. Başkent University Journal of Education, 3(2), 161-168.