Toplumsal cinsiyet rolleri tutumunun incelenmesi: Bilişsel esneklik, otantiklik, cinsiyet, yaş, kardeş sayısı ve annenin çalışma durumunun rolü

Year 2021, Volume: 8 Issue: 2, 397 - 412, 31.08.2021

Seda Tüfekçibaşı , Mustafa Şahin

Abstract

İnsan kimliğinin önemli bir parçası olan toplumsal cinsiyet, kendisine biçilen toplumsal rollerle biyolojik bir kavram olmanın ötesine geçerek toplumsal yaşama katılımda belirleyici bir unsur haline gelmiştir. Ancak bu durum, toplumsal cinsiyetin doğasına ait olmayıp daha çok sosyal bir inşa sürecinin ürünüdür. Bu süreçte her bireyin sosyal normlardan ne ölçüde etkileneceği, bireyin bilişsel kapasitesi ve kendi gerçekliğini ortaya koyarak otantik bir yaşam sürme çabaları ile ilişkilendirilebilir. Buna dayalı olarak bu faktörlerin ilişkisini incelemek, toplumsal cinsiyet rolleri tutumunun gelişimini anlamak açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı toplumsal cinsiyet rolleri tutumunu bilişsel esneklik, otantiklik, cinsiyet, yaş, kardeş sayısı ve annenin çalışma durumu bağlamında incelemektir. Araştırma, nicel araştırma yaklaşımlarından ilişkisel desen ve nedensel karşılaştırma yöntemlerine uygun olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklem grubu, 2019-2020 eğitim öğretim yılında Trabzon Üniversitesi'nde öğrenim gören 452 katılımcıdan oluşmaktadır. Veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu, Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği, Bilişsel Esneklik Envanteri ve Otantiklik Ölçeği kullanılmıştır. Analizler SPSS 22.0 üzerinde yapılmıştır. Toplumsal cinsiyet rolleri tuutmunun bilişsel esneklik, otantiklik, cinsiyet, yaş, kardeş sayısı ve annenin çalışma durumu ile ilişkisini incelemek için regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda regresyon modelinin anlamlı olduğu görülmüştür. Bilişsel esneklik, özgünlük, cinsiyet, yaş, kardeş sayısı ve annenin çalışma durumunun toplumsal cinsiyet rolleri tutumundaki toplam varyansın %23.9'unu açıkladığı ortaya koyulmuştur. Toplumsal cinsiyet rolleri tutumunu yordamada bilişsel esneklik, cinsiyet, kardeş sayısı ve annenin çalışma durumu önemli bir role sahipken; otantiklik ve yaş anlamlı bir role sahip değildir. Araştırmada ayrıca toplumsal cinsiyet rolleri tutumunun cinsiyete ve annenin çalışma durumuna göre önemli ölçüde farklılaştığı tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular literatüre dayalı olarak tartışılmış ve ileride yapılacak araştırmalar için öneriler sunulmuştur.

Keywords

Toplumsal cinsiyet rolleri, toplumsal cinsiyet rolleri tutumu, bilişsel esneklik, otantiklik

Examining Gender Role Attitude: The Roles of Cognitive Flexibility, Authenticity, Gender, Age, Number of Siblings, and Working Status of the Mother

Abstract

Being an important part of human identity, gender has gone beyond being a biological concept with the social roles assigned to it, and has become a determining factor in participation in social life. However, this situation does not belong to the nature of gender, but is mostly the product of a social construction process. In this process, the limit to what extent each individual will be affected by social norms can be related to the individual's cognitive capacity and efforts to lead an authentic life by revealing her/his own reality. The aim of this study is to examine some variables that predict gender roles attitude. The research was designed in accordance with correlational design and causal comparison methods among quantitative research approaches. The research group consists of 452 participants studying at Trabzon University in the 2019-2020 academic year. Personal Information Form, Gender Roles Attitude Scale, Cognitive Flexibility Inventory and Authenticity Scale were used as data collection tools. Analyzes were performed on SPSS 22.0. The regression model established as a result of the research is meaningful. The study revealed that cognitive flexibility, authenticity, gender, age, number of siblings and working status of the mother explained %23.9 of the total variance in gender roles attitude. While cognitive flexibility, gender, number of siblings and working status of the mother have a significant role in predicting gender roles attitude, authenticity and age do not. The study also found that gender roles attitudes differ significantly according to gender and working status of the mother. The obtained findings were discussed based on the literature and recommendations for further research were presented.

Keywords

gender role, gender role attitude, cognitive flexibility, authenticity

References

• Başar, F. (2012). Türkiye’deki hemşirelik öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Başçı, B., & Giray, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının çok değişkenli istatistiksel tekniklerle analizi. Journal of Life Economics, 3(10) 117-142. https://doi.org/10.15637/jlecon.160
• Bem, S. L. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42(2), 155-162. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/h0036215
• Bryant, A. N. (2003). Changes in attitudes toward women's roles: Predicting gender-role traditionalism among college students. Sex Roles, 48(3/4), 131-142. https://doi.org/10.1023/A:1022451205292
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2nd ed.). New York, NY: Routledge.
• Canas, J., Quesada, J., Antoli, A., & Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5), 482–501. https://doi.org/10.1080/0014013031000061640
• Carlson, N. R. (2012). Fizyolojik psikoloji: Davranışın nörolojik temeller (M. Şahin, Trans.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Chafetz, J. S. (2006). Gender Socialization. In J. Stockard. (Ed.), Handbook of the Sociology of Gender (pp. 215-227). New York: Springer-Verlag.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. New York: Lawrence Erlbaum.
• Colzato, L. S., Huizinga, M., & Hommel, B. (2009). Recreational cocaine polydrug use impairs cognitive flexibility but not working memory. Psychopharmacology, 207(2), 225–234. https://doi.org/10.1007/s00213-009-1650-0
• Crouter, A. C., Whiteman, S. D., McHale, S. M., & Osgood, D. W. (2007). Development of gender attitude traditionality across middle childhood and adolescence. Child Development, 78(3), 911-926. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2007.01040.x
• Cunningham, M. (2004). The influence of parental attitudes and behaviors on children's attitudes toward gender and household labor in early adulthood. Journal of Marriage and Family, 63, 111-122. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2001.00111.x
• Çetinkaya, S. K. (2013). Üniversite öğrencilerinin şiddet eğilimlerinin ve toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Nesne, 1(2), 21-43.
• Davis, S. N., & Greenstein, T. N. (2009). Gender ideology: Components, predictors, and consequences. Annual Review of Sociology, 35(1), 87–105. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-070308-115920
• Dennis, J. P., & Wal, J. S. V. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9276-4
• Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eagly, A. H., & Wood, W. (1999). The origins of sex differences in human behavior: Evolved dispositions versus social roles. American Psychologist, 54(6), 408–423. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0003-066X.54.6.408
• Ergin, A., Bekar, T., & Acar, G. A. (2019). Tıp fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumları ve etkileyen faktörler. Fırat Tıp Dergisi, 24(3), 122-128.
• Esen, E. Soylu, Y., Siyez, D. M., & Demirgürz, G. (2017). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet algısının toplumsal cinsiyet rolü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 46-63.
• Etikan, I., Musa, S. A. & Alkassim, R. S. (2016). Comparison of convenience sampling and purposive sampling. American Journal of Theoretical and Applied Statistics, 5(1), 1-4.
• Evans, C., & Diekman, A. B. (2009). On motivated role selection: Gender beliefs, distant goals, and career interest. Psychology of Women Quarterly, 33(2), 235-349. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2009.01493.x
• Fan, P. L., & Marini, M. M. (2000). Influences on gender-role attitudes during the transition to adulthood. Social Science Research, 29(2), 258-283. https://doi.org/10.1006/ssre.1999.0669
• Frieze, I. H., Ferligoj, A., Kogovsek, T., Rener, T., Horvat, J., & Sarlija, N. (2003). Gender-role attitudes in university students in the United States, Slovenia and Croatia. Psychology of Women Quarterly, 27, 256-261. https://doi.org/10.1111%2F1471-6402.00105
• Güzel, A. (2016). Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri tutumları ile ilişkili faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(4), 1-11.
• Hay, I., & Ashman, A. F. (2003). The development of adolescents’ emotional stability and general self-concept: The interplay of parents, peers, and gender. International Journal of Disability, Development and Education, 50(1), 77–91. https://psycnet.apa.org/doi/10.1080/1034912032000053359
• Helgeson, V. S. (2016). The psychology of gender. USA: Pearson Education.
• İlhan, T., & Özdemir, Y. (2013). Otantiklik ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 142-153.
• İnanç, Y. B., & Yerlikaya, E. E. (2014). Kişilik kuramları. Ankara: Pegem Akademi.
• Jonassen, D. H. & Grabowski, B. (1993). Hand book of individual differences, learning and instruction. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1982). Türkiye’de çocuğun değeri, kadının rolü ve doğurganlığı. N. Abadan-Unat (Ed.), Türk toplumunda kadın içinde (pp. 73-96). İstanbul: Ekin Yayınları.
• Kernis, M. H. (2003). Toward a conceptualization of optimal self-esteem. Psychological Inquiry, 14(1), 1–26. https://psycnet.apa.org/doi/10.1207/S15327965PLI1401_01
• Keskin, F. (2019). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Korabik, K., McElwain, A., & Chappell, D. B. (2008, July). Integrating gender-related issues into research on work and family. Paper presented at Work-Family Integration Conference, Barselona, İspanya.
• Kulik, L. (2018). Explaining egalitarianism in gender-role attitudes: The impact of sex, sexual orientation, and background variables. Asian Women, 34(2), 61-87. https://doi.org/10.14431/aw.2018.06.34.2.61
• Kuzgun, Y. (1972). Kendini gerçekleştirme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Dergisi, 10, 162-172. Retrieved from https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/60353 on May 8, 2020.
• Levy, D. M. (1941). Maternal overprotection. Psychiatry, 4(3), 393-438.
• Maccoby, E. E. (1992). The role of parents in the socialization of children: An historical overview. Developmental Psychology, 28(6), 1006–1017. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0012-1649.28.6.1006
• Martin, C. L., & Halverson, C. F. (1981). A schematic processing model of sex typing and stereotyping in children. Child Development, 52(4), 1119–1134. https://psycnet.apa.org/doi/10.2307/1129498
• Martin, M. M., & Anderson, C. M. (1998). The cognitive flexibility scale: Three validity studies. Communication Reports, 11(1), 1-9. https://psycnet.apa.org/doi/10.1080/08934219809367680
• Martin, M. M., & Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological Reports, 76(2), 623–626. https://doi.org/10.2466%2Fpr0.1995.76.2.623
• Masley, S., Roetzheim, R., & Gualtieri, T. (2009). Aerobic exercise enhances cognitive flexibility. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 16(2), 186–193. https://doi.org/10.1007/s10880-009-9159-6
• Maslow, A. (2001). İnsan olmanın psikolojisi. İstanbul: Kuraldışı Yayınları.
• McHale, S. M., Crouter, A. C., & Whiteman, S. D. (2003). The family contexts of gender development in childhood and adolescence. Social Development, 12(1), 125-148. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/1467-9507.00225
• Morgan, M. Y. (1987). The impact of religion on gender-role attitudes. Psychology of Women Quarterly, 11(3), 301–310. https://doi.org/10.1111%2Fj.1471-6402.1987.tb00905.x
• Nicholson, L. (Ed.). (1977). One is not born a woman. The second wave: A reader in feminist theory. New York, London: Roudledge.
• Oakley, A. (2015). Sex, gender and society. Retrieved from https://books.google.com.tr/books on April 4, 2020.
• O'Neil, J. M. (2008). Summarizing 25 years of research on men's gender role conflict using the Gender Role Conflict Scale: New research paradigms and clinical implications. The Counseling Psychologist, 36(3), 358-445. https://doi.org/10.1177%2F0011000008317057
• Öngen, B., & Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri arasındaki ilişki. Sosyoloji Konferansları, 48(2), 1-18.
• Özdemir, Y. A. (2019). Üniversite öğrencilerinin depresyon düzeylerinin toplumsal cinsiyet rolleri ve bilişsel esneklik düzeyleri bakımından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Perales, F., Hoffmann, H., King, T., Vidal, S., & Baxter, J. (2020). Mothers, fathers and the intergenerational transmission of gender-role attitudes. (Life Course Centre Working Paper Series, 2020-05). Australia: Institute for Social Science Research, The University of Qoeensland.
• Pleck, J. H. (1981). The myth of masculinity. Boston: MIT Press.
• Price, P. C. Jhangiani, R. S., Chiang, I. A, Leighton, D. C. & Cuttler, C. (Ed.). (2017). Research methods in psychology. (3rd Ed.). Washington: Washington State University.
• Salkind, N. J. (Ed.). (2010). Encyclopedia of recearch design. United States of America: SAGE Publications.
• Sapmaz, F., & Doğan, T. (2013). Bilişsel esnekliğin değerlendirilmesi: Bilişsel Esneklik Envanteri Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46(1), 143-161.
• Schippers, J. (2014). Gender role conflict. In A. C. Michalos. (Ed.), Encylopedia of quality of life and well-being research (pp. 2461-2463). Netherlands: Springer.
• Scott, J. W. (2010). Toplumsal cinsiyet: Faydalı bir tarihsel analiz kategorisi (D. Demirler & F. Dinçer, Trans.). Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 12, 112-118.
• Scott, W. A. (1962). Cognitive complexity and cognitive flexibility. Sociometry, 25(4), 405-414. https://psycnet.apa.org/doi/10.2307/2785779
• Sheldon, K. M., Ryan, R. M., Rawsthorne, L. J., & Ilardi, B. (1997). Trait self and true self: Cross-role variation in the big-five personality traits and its relations with psychological authenticity and subjective wellbeing. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 1380–1393. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-3514.73.6.1380
• Stoltzfus, G., Nibbelink, B. L., Vredenburg, D., & Thyrum, E. (2011). Gender, gender role and creativity. Social Behavior and Personality, 39(3), 425-432. https://doi.org/10.2224/sbp.2011.39.3.425
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Türk, E. (2019). Beliren yetişkinlerde toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumun, benlik kurgusunun ve benliğin ayrımlaşmasının eş seçme stratejilerini yordamadaki rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Algısı Araştırması. (2019). Retrieved from https://gender.khas.edu.tr/sites/gender.khas.edu.tr/files/inline-files/TTCKAA2020.pdf on July 6,2020.
• Türkmenoğlu, M. D. (2015). Hemşirelik öğrenimi gören birinci ve son sınıf üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• United Nations Children's Fund [UNICEF]. (2020). A new era for girls: Taking stock of 25 years of progress. New York, NY.
• Ünser, A. F. (2019). Erken çocukluk eğitimi öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolleri tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Wood, A. M., Linley, P. A., Maltby, J., Balious, M., & Joseph, S. (2008). The authentic personality: A theoretical and empirical conceptualization and the development of the authenticity scale. Journal of Counseling Psychology, 55(3), 385-399. https://doi.apa.org/doi/10.1037/0022-0167.55.3.385
• Yüceol, Ö. S. E. (2016). Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlar ile ilişki doyumu ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar arasındaki ilişkiler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zeyneloğlu, S. (2008). Ankara'da hemşirelik öğrenimi gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Zhang, N. (2006). Gender role egalitarian attitudes among Chinese college students. Sex Roles, 55, 545-553. https://doi.org/10.1007/s11199-006-9108-x