Abstract
Ekolojik Yerleşmeler ve Ekolojik Yıpranma: Şanlıurfa Örneği
Özet
Dünya'da yaşanan köklü değişimler, ekolojik dengelerin ve geleneksel yerleşmelerin büyük değişimlere uğradığı, karışıklık ve yenileme gerektiren bir kentsel görünümü ortaya çıkarmış, bu olgu yerel kaynak ve yöresel yapılanma kültürünün yeniden değerlendirilmesi gerekliliğini gündeme taşımıştır. Bu bağlamda, kaynakların etkin kullanımı ve sürdürülebilir yerleşmeler için geleneksel yerleşmelerde uygulanmış tasarım ilkelerinin güncel tasarımlarda değerlendirilmesi gerekmektedir.
Şanlıurfa Kenti geleneksel yerleşim dokuları irdelendiğinde, yerel çevre kaynaklarının en etkin biçimde değerlendirildiği gözlenmektedir. Diğer yandan, yeni gelişen bölgelerde, sürdürülebilir yerleşme kriterlerine uygun olmayan yapılanmalar izlenmektedir.
Yerel kaynakların etkin kullanıldığı geleneksel Şanlıurfa kentsel dokusu ile alt yerleşmelerinde görülen tasarım ilkelerinin yeni yerleşim alanlarında değerlendirilmediği açıktır. Yeni yerleşim dokularında belirgin bir kimliksizlik izlenmekte; bunun sonucunda ise kentin doğu kesimine doğru gelişim gösteren nar ve fıstık bahçelerinin yok edilmesi ve tanımsız, ekolojik koşulları göz ardı eden çevrelerin oluşumu söz konusu olmaktadır.
Ekolojik tasarım özellikleri taşıyan geleneksel yerleşim dokularının belli kesimlerde yer yer izlendiği kent merkezinde düz bir alanda avlulu yapılar ve korunaklı sokakların oluşturduğu kentsel doku gerek fiziksel gerek işlevsel olarak içinde bulunduğu doğal çevre ile entegre olmuştur.
Şanlıurfa yeni konut bölgelerinde; sokak kavramı yitirilmiş, imar planlarının belirlediği parsel sisteminden oluşan kimliksiz alan ve mekanlar ortaya çıkmış, konut yakın çevrelerinde kullanıcıların gereksinimlerine cevap vermeyen yeşil alanlar oluşmuştur.
Bu makalede Şanlıurfa kenti geleneksel yerleşim alanları; ekolojik tasarım kriterleri kapsamında değerlendirilmiş, güncel gelişmeler ve yeni yapılanma kapsamında kentte oluşan ekolojik yıpranma belirlenerek koruma önerileri geliştirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ekoloji, Ekolojik Yıpranma, Şanlıurfa, Ekolojik Yerleşmeler
EcologicalSettlements and Ecological Degradation:Sanlıurfa Case
Abstract
Changes in the world revealed an urban view which suffers big changes in the ecological balance and the traditional settlements and requiring confusion and renovation, therefore the necessity of re-evaluation of the local resources and the culture of the local structure brought up to the agenda . In this context, it is necessary to adapt the efficient usage of resources and design criteria of traditional settlements for the development of sustainable settlements in current design approaches.
Examining the traditional settlement patterns of Sanliurfa city, it is observed that local resources were used in the most efficient way. However,non-sustainablesettlements have been emerging in the developing regions.
Traditional Sanliurfa settlements in which local resources are used effectivelycan't be considered asthe new settlementareas. Significant uncertainness is observed in the new settlement areas. As a result, the eastern part of the city the destruction of Punica granatum and Pistacia vera gardens can be observed and occurrence of the unidentified environments which ignore the ecological data have been discussed.
The pattern, which is formed by sheltered streets and buildings with yards in a flat topography and partly observed traditional settlement patterns having ecological design characteristics in the city centre, is integrated with the environment both physically and functionally.
In the new residential areas of Sanliurfa; the street concept has been mainly lost unidentified areas and places, determined by construction plan, consisting parcel system have been emerged, and near the residential areas, green fields, which do not respond to the need of users, have been developed.
In this article, the traditional residential areas of Sanliurfa was evaluated under the criteria of ecological design, and with the current developments and reconstructions ecological degradation were determined and suggestions for their protection were proposed.
Key Words: Ecology, Ecological Degradation, Sanliurfa, Ecological Settlements
References
- Aksoy, Y., Turan, A.Ç., Samur, D., 2009. İstanbul İli Fatih İlçesi Açık Yeşil Alanlar ve Yapılaşmanın Ekolojik Açıdan Yıpranmışlık ve Geri Dönüşüm İle İlgili Olarak Değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2: 91-110.
- Anonim, 2013 http://www.sanliurfaozelidare.gov.tr/defaul (Erişim tarihi:08.04.2014).
- Aydın, B., Tezer, A., 2011. İmar Planları Ekolojik Planlamaya Adapte Edilebilir mi? Ekoyapı Dergisi, 3:100-105.
- Ayman, O., Eroğlu, M., 2005. Türkiye’de Ekolojik Yerleşimler Ekolojik yerleşimlerde Türkiye’nin şansı! http://www.ekolojik.com.tr/ekoloji-turkiyedeekolojik-yerlesimler (Erişim tarihi:20.03.2013).
- Karagüler, S., 1993. Yapılaşma Sonucu Yeşil Alan Azalmasındaki Sakıncaların Giderilmesi İçin Binalarda Bitki Kullanımı. İTÜ Fen Bil. Ens., Doktora Tezi. İstanbul.
- Manisalı, N., 2011. Ekolojik Yerleşimler Üzerine Bir Değerlendirme: İstanbul’dan Örnekler. Gebze Yüksek Teknoloji Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
- Şahinalp, M. S., 2006. Şanlıurfa Şehri’nin Kuruluşuna Etki Eden Etmenler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4: 105-1
- Yurt, R., 1999. Geleneksel Şanlıurfa Ev Mimarisine İklim Özelliklerinin Tesiri. Harran Dergisi, 55: 3-6.
Abstract
Dünya’da yaşanan köklü değişimler, ekolojik dengelerin ve geleneksel yerleşmelerin büyük değişimlereuğradığı, karışıklık ve yenileme gerektiren bir kentsel görünümü ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda, kaynaklarınetkin kullanımı ve geleneksel yerleşmelerde uygulanmış tasarım ilkelerinin sürdürülmesi ve geliştirilmesigerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu makalede araştırma alanında yapılan inceleme ve alan etüt-analiz çalışmasısonucunda elde edilen verilerden yararlanılarak Şanlıurfa kenti geleneksel yerleşim alanları; ekolojik yerleşimkriterleri kapsamında değerlendirilmiş, güncel gelişmeler ve yeni yapılanma kapsamında Karaköprü ilçesinde oluşanekolojik yıpranma belirlenerek koruma önerileri sunulmuştur. Şanlıurfa kenti geleneksel yerleşim dokularıirdelendiğinde, yerel çevre kaynaklarının en etkin biçimde değerlendirildiği gözlenmektedir. Diğer yandan, yenigelişen Karaköprü ilçesinde, ekolojik yerleşme kriterlerine uygun olmayan yapılanmalar izlenmektedir. Yerelkaynakların etkin kullanıldığı geleneksel Şanlıurfa kentsel dokusu ekolojik yerleşim ilkelerinin yeni yerleşimalanlarında değerlendirilmediği belirlenmiştir. Karaköprü ilçesinde nar ve fıstık bahçelerinin yok edilmesi ve bölgeekolojisine uymayan yerleşim alanlarının oluşumu söz konusudur. Karaköprü ilçesi konut bölgelerinde; sokakkavramı yitirilmiş, imar planlarının belirlediği parsel sisteminden oluşan kimliksiz alan ve mekanlar ortaya çıkmış,konut yakın çevrelerinde kullanıcıların gereksinimlerine cevap vermeyen yeşil alanlar oluşmuştur. Sonuç olarak;Şanlıurfa Kenti geleneksel yerleşim dokuları irdelendiğinde, yerel çevre kaynaklarının en etkin biçimdedeğerlendirildiği gözlenmektedir ancak yeni yerleşim alanı Karaköprü ilçesinin henüz yapılaşmamış kısımlarında,barındırdığı doğal kaynaklar kentleşme baskısı olması nedeni ile ekolojik yıpranma ile karşı karşıyadır. Bununengellenmesi, ekolojik planlama ve tasarım ilkelerine dayandırılacak, imar planları ile mümkün olduğudüşünülmektedir.
References
- Aksoy, Y., Turan, A.Ç., Samur, D., 2009. İstanbul İli Fatih İlçesi Açık Yeşil Alanlar ve Yapılaşmanın Ekolojik Açıdan Yıpranmışlık ve Geri Dönüşüm İle İlgili Olarak Değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2: 91-110.
- Anonim, 2013 http://www.sanliurfaozelidare.gov.tr/defaul (Erişim tarihi:08.04.2014).
- Aydın, B., Tezer, A., 2011. İmar Planları Ekolojik Planlamaya Adapte Edilebilir mi? Ekoyapı Dergisi, 3:100-105.
- Ayman, O., Eroğlu, M., 2005. Türkiye’de Ekolojik Yerleşimler Ekolojik yerleşimlerde Türkiye’nin şansı! http://www.ekolojik.com.tr/ekoloji-turkiyedeekolojik-yerlesimler (Erişim tarihi:20.03.2013).
- Karagüler, S., 1993. Yapılaşma Sonucu Yeşil Alan Azalmasındaki Sakıncaların Giderilmesi İçin Binalarda Bitki Kullanımı. İTÜ Fen Bil. Ens., Doktora Tezi. İstanbul.
- Manisalı, N., 2011. Ekolojik Yerleşimler Üzerine Bir Değerlendirme: İstanbul’dan Örnekler. Gebze Yüksek Teknoloji Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
- Şahinalp, M. S., 2006. Şanlıurfa Şehri’nin Kuruluşuna Etki Eden Etmenler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4: 105-1
- Yurt, R., 1999. Geleneksel Şanlıurfa Ev Mimarisine İklim Özelliklerinin Tesiri. Harran Dergisi, 55: 3-6.
Details
| Primary Language | English |
|---|---|
| Journal Section | PEYZAJ MİMARLIĞI (Landscape Architecture) |
| Authors | |
| Publication Date | November 19, 2014 |
| Published in Issue | Year 2014 Volume: 17 Issue: 1 |