GÖÇMEN EDEBİYATINDA TÜRKÜLERİN TÜRK KÜLTÜRÜNÜ YANSITMA GÜCÜ

Year 2022, Volume: 17 Issue: 133, 145 - 159, 22.03.2022

Fatma Karaman

Abstract

Türk kültüründe tarih boyunca sosyal, siyasal, toplumsal, ekonomik yapıyı etkileyen çok sayıda iç ve dış
göç süreci yaşanmıştır. Bunlardan biri de 1960’lı yıllarda Almanya’ya yapılan dış göç olgusudur. İlk etapta para
kazanmak amacıyla geçici süreliğine iş için gittikleri Almanya’da Türk göçmenlerin birçok alanda etkin olmalarına bağlı olarak Türk göçmenler zamanla ailenin diğer bireylerini ve akrabalarını da yanlarına alarak Almanya’ya yerleşmişlerdir. Bu süreçten sonra artık Almanya’da Türk kültürünün varlığı ve gelişimi kaçınılmaz
hâle gelmiştir. Türk göçmenleri, birçok noktada etkileyen bu göç olgusu, gurbetçileri hem kopamadıkları Türk
kültürünü hem de yeri geldiğinde Alman kültürünü yaşamak durumunda bırakmıştır. Bu yeni kültür gerek Almanlar gerekse de Türkler açısından bazı problemlerin, duygu durumlarının ve sıkıntıların oluşmasına neden
olmuştur. Türk işçiler gittikleri yerlere geleneklerini, inançlarını, alışkanlıklarını, değerlerini ve diğer birçok
kültürel unsurlarını da beraberinde götürmüşlerdir. Dolayısıyla göçün doğurduğu olumlu ve olumsuz sonuçların etkisi bireysel, toplumsal ve kültürel düzlemde kendisini hâlâ göstermektedir. Yabancı oldukları topraklarda Türk gurbetçilerin yaşadığı ilk problemlerden biri yabancı dil sorunu olmuştur. Nitekim yabancı bir kültürde ve dilde kendini ifade edemeyen Türk gurbetçiler kendilerini rahatlatmak, sıkıntılarını duyurabilmek, düşüncelerini ifade etmek, duygularını boşaltma ve paylaşma ihtiyacından ötürü türkü yakmaya başlamışlardır. Bunun sonucunda Almanya’ya işçi olarak giden Türk gurbetçiler çok sayıda türkü yakmışlardır. Gerek tarihsel süreç içerisinde gerekse günümüzde Türk kültüründe türkülerin önemli bir yeri vardır. Türk gurbetçiler, yabancı oldukları kişilerle iletişime geçememelerine bağlı olarak türkülerle kendilerini ifade etme ihtiyaçlarını gidererek sıkıntılarını, özlemlerini, hüzünlerini türkülerde dile getirmişlerdir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı Almanya’da yazılan türkülerde hangi kültürel unsurların olduğunu, türkülerin Türk kültürünü nasıl yansıttığını, kültürü yansıtma gücü ve Türklerin kültürü yansıtma biçimini incelemektir. Bunun yanı sıra Türk kültüründeki motif ve sembollerin Almanya’da üretilen türkülerde yer alıp almadığı da araştırılmıştır. Bu amaca ulaşmak için çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Dokümanların analiz edilmesi sürecinde ise yorumbilim yönteminden faydalanılmıştır. Çalışmada maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılarak araştırmanın amacına hizmet eden ve Ali Osman Öztürk tarafından derlenen “Alamanya Türküleri” başlığı altında basılan kaynaktan veriler elde edilmiştir. Toplam 49 türkü incelenmiştir. Çalışmaya doğrudan veya dolaylı katkı sağlayan türkülerden örnekler verilerek Türk kültürünün türkülerde yansımaları analiz edilmiştir. Türkülerin üslubundan, türkülerde yer alan bazı sözcüklerin kültürel arka planıyla ilgili kültürel çıkarımlar yapılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgulara göre genel olarak türkülerde coğrafi özellikler, yer isimleri, hayvan, yiyecek isimleri, Türk kültüründe var olan değerler, Türklerin giyim tarzları, aile yapısı, dinsel unsurlar, deyimler, yöresel söylem biçimleri, dilsel kullanımlar, savaşlar, inanca ilişkin gelenekler, tarihsel ve toplumsal olaylar gibi çok sayıda kültürel unsurların türkülere yansıtıldığı görülmüştür. Çalışmada ayrıca Almanya türkülerinde dönemin mevcut Türk kültürünün yanı sıra, zaman içerisinde meydana gelen kültürel değişimlerin türkülerde yer aldığı da vurgulanmıştır.

Keywords

Almanya, kültür, göçmen edebiyatı, dış göç, türküler

References

• Aça, Mehmet, Yılmaz, A. Müge ve Sever, Mustafa. Anonim Halk Edebiyatı. Türk Halk Edebiyatı, Ed. M. Öcal, Oğuz, Ankara: Grafiker yayıncılık, 5. Baskı, 2007.
• Aslan, Ensar. Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Pegem Yayıncılık, 5. Baskı, 2017.
• Aytaç, Gürsel. Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say yayınları, 3. Baskı, 2013.
• Balcı, Tahir ve Öztürk, Ali Osman. "Bir Kod Kaydırma Alanı Olarak Alamanya Türküleri" . Perspektif, 25 (252), 2019: 36-40.
• Cansız Aktaş, Meral. “Nitel Veri Toplama Araçları”. Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ed. Mustafa Metin, Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Eroğlu, Türker. “Türkü nedir?”. Kesit Akademi Dergisi, 3(7), 2017: 78-91.
• Kaya, Doğan. Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçay yayıncılık, 2. Baskı, 2004.
• Kınık, Mehmet. Bir İletişim Aracı Olarak Türk Halk Müziği ve Türküler. Erciyes İletişim dergisi “akademia”, 2(1), 2011: 136-150.
• Kolcu, Ali İhsan. Edebiyat Kuramları. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları, 2008.
• Köktan, Yavuz ve Duyku, Gülşen. “TRT Repertuvarında Yer Alan Kastamonu Türkülerinde Söz Unsuru”. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5(11), 2017: 470-491.
• Köprülü, Sevtap Günay. “Almanya’da Yaşayan Türklerin Yazınsal Eserlerinde Tema ve Dil Değişimi”. Söylem filoloji dergisi, 5(1), 2020: 40-48.
• Nakiboğlu, Meryem. “Göçmen Türklerin Dile Yansıyan Manifestosu”. Uluslararası halkbilimi araştırmaları dergisi, 2(2), 2019: 57-69.
• Öztürk, Ali Osman. Alamanya Türküleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, 2001.
• Öztürk, Ali Osman (2002). “Alamanya Türküleri” Türk Göçmen Edebiyatının Sözlü/Öncü Kolu”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 13, 2002: 91-117, erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tdded/issue/12709/154673, erişim tarihi: 21.11.2020.
• Öztürk, Ali Osman. “Almanya’daki Türk İşçilerinin Türküleri Üzerine”. Türk Yurdu Dergisi, 99(269), 2010:1-20, erişim adresi: https://www.turkyurdu.com.tr/yazar- yazi.php?id=1828, erişim tarihi: 14.12.2020.
• Öztürk, Ali Osman ve Balcı, Tahir ve Balcı, Umut. “Alamanya Türküleri’ne Dilbilimsel Bir Bakış: Code Switching”. Z. Yardım Kılıçkan (Ed.), 9. International Congress on Current Debates in Social Science Tam Metin Kitabı, içinde: (s. 137-143), London: Ijopec Yayınevi, 2019.
• Palmer, Richard E. Hermenötik. (çev. İbrahim Görener). İstanbul: Anka Yayınları, 2002.
• Patton, Michael Quinn. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri, (çev. Ed. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir). Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• Sönmez, Veysel ve Alacapınar Füsun G. Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık, 6. Baskı, 2018.
• Turgut, Yıldız. “Verilerin Kaydedilmesi, Analizi, Yorumlanması: Nicel ve Nitel”. Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ed. Abdurrahman Tanrıöğen, Ankara: Anı Yayıncılık, 2011.
• Turhan, Mümtaz. Kültür Değişmeleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969. Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. Ankara: Akşam Sanat Okulu Matbaası, 10. Baskı, 2005.
• Uygur, Nermi. Kültür Kuramı. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 2. Baskı, 2003.
• Vural, Feyzan Göher. “Türk Kültürünün Aynası: Türküler”. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 2011: 397-411.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 7. Baskı, 2008.
• Yücel, Uğur. “Gurbette Müzik Yaşamı” Perspektif, 2019, erişim adresi: https://perspektif.eu/2019/05/30/gurbette-muzik-yasami/, erişim tarihi: 12.11.2020.
• Zengin, Erkan. “Türk-Alman Edebiyatına Tarihsel Bir Bakış ve Bu Edebiyata İlişkin Kavramlar”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 12, 2010: 329-349.
• Zengin, Dursun. “Göçmen Edebiyatı’nda Yeni Bir Yazar. Mehmet Kılıç ve “Fühle Dich Wie Zu Hause” Adlı Romanı”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40 (3-4), 2000: 103-128.