THE READİNG of HAGİA SOPHİA AFTER the CONQUEST in the CONTEXT of ISLAMİC CİVİLİZATİON'S VALUES

Year 2023, Volume: 2 Issue: 2, 72 - 91, 30.12.2023

Esma Kişmiroğlu

Abstract

Every city contains works of art that are products of the civilization it belongs to. These structures, which are the tangible expressions of the actions of the city's inhabitants, house the arts of that civilization. We particularly observe the pinnacle of the arts of that civilization in the symbolic structures of cities.
In this study, the transformation of the Hagia Sophia Mosque, which has been the symbolic structure of Istanbul since its construction and has reflected the values transformed by the changing dominant civilization's perception, is examined closely. When it was built, it belonged to a completely different civilization, but after the conquest of Istanbul, it became a place of worship belonging to Islamic civilization. The steps taken to transform the building are actually efforts to add the values contained in the art of Islamic civilization to the structure. With this effort, the building has reflected the traces of a completely different civilization while preserving its function as a place of worship and has almost changed its identity. This transformation has also led to changes in the architectural and decorative elements of the building. This article aims to reveal the values behind these steps, which are described in two headings.
All the interventions in the building are in harmony with the concept of 'tawhid' (the oneness of God) in the Islamic civilization perception. In this context, the building, along with the subsequently added sections, is in harmony with any mosque on Earth.

Keywords

Hagia Sophia, Islamic Civilization, Values..

Project Number

1

FETİH SONRASI AYASOFYA’SININ İSLAM MEDENİYET TASAVVURU DEĞERLERİ BAĞLAMINDA OKUNMASI

Abstract

Her şehir ait olduğu medeniyet tasavvurunun ürünleri olan sanat eserleri içerir. Şehir sakinlerinin eylemlerinin vücut bulmuş hali olan bu yapılar, o medeniyete ait sanatları barındırır. Özellikle şehirlerin simgesel yapılarında o medeniyete ait zirve yapan sanatları görmekteyiz.
Bu çalışmada ilk inşa edildiği zamandan beri İstanbul’un simgesel yapısı olan ve şehrin değişen baskın medeniyet tasavvuruyla yansıttığı değerleri dönüştüren Ayasoyfa Camii’nin dönüşümü mercek altına alınmıştır. Yapıldığı dönem bambaşka bir medeniyete ait iken İstanbul’un fethinden sonra İslam Medeniyetine ait bir mabet haline gelen yapının dönüşümünü gerçekleştiren adımlar aslında İslam Medeniyetine ait sanat eserlerinin barındırdığı değerleri yapıya katma çabasıdır. Bu çaba ile yapı mabet işlevini korurken bambaşka bir medeniyetin izlerini yansıtıp adeta kimliğini değiştirmiştir. Bu değişim yapıda birtakım mimari ve dekoratif ögelerin eklenmesinin yanında tezyinatında da değişikliklere neden olmuştur. Makale iki başlık halinde anlattığı bu adımların arkasındaki değerleri ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Yapıdaki söz konusu tüm müdahaleler, İslam Medeniyet Tasavvurundaki ‘tevhid” kavramı gereği uyum içindedir. Bu bağlamda yapı ve sonradan eklenen bölümleriyle yeryüzündeki herhangi bir cami ile de bir uyum içindedir.

Keywords

Ayasofya, İslam Medeniyeti, Değerler.

Ethical Statement

Makale tek yazarlı olup tüm bölümlerde yazarın katkı oranı %100’dür.

Project Number

1

Thanks

Makalenin içeriği ve olgunlaştırılmasında doktora derslerinin büyük katkıları olan kıymetli hocam Prof. Dr. Sadettin Ökten’e teşekkür ve hürmetlerimi sunmayı borç bilirim.

References

• Kaynakça 1. Burckhardt, T. (2005). İslam sanatı dil ve anlatım. (T. Koç, Çev.). Klasik Yayınları.
• 2. Can, S. ve Yıldız Altunbaş, E. (2015). Ayasofya I. Mahmud kütüphanesi ve geçirdiği onarımlar. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (35), 181-222. Cansever, T. (2005). Mimar Sinan. Albaraka Türk Yayınları.
• 3. Cansever, T. (2010a). Kubbeyi yere koymamak. Timaş Yayınları.
• 4. Cansever, T. (2010b). Kubbeyi yere koymamak. Timaş Yayınları.
• 5. Doğan, S. (2009). Sultan Abdülmecid döneminde İstanbul-Ayasofya Camii’ndeki onarımlar ve çalışmaları aktaran belgeler. Bilig, (49), 1-34.
• 6. Duman, S. (2015). Doğu-batı ayrımında aslında mimarlık, şehircilik ve sanat.... Kaknüs Yayınları.
• 7. El-Mardini, Y. S. (2016). Mesîru Umûmî’l-Muvahhidîn Şerh u Terceme-i Kitâb-ı İhyâu Ulûmi’d-dîn / İhyâ 8. Tercüme ve Şerhi/ İmâm Gazzâlî (M. Koç & E. Tanrıverdi, Ed.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. Eyice, S. (1991). Ayasofya. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi.
• 9. Farukî, İ. R. & Farukî, L. L. (2020). İslam kültür atlası. İnkılâb Basım Yayım.
• 10. Hasol, D. (2008). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. Yem Yayınları. İletişim Bakanlığı, T. C. C. İ. (2020). Ayasofya camı̇ ı̇ .
• 11. King, G. R. D. (2016). İslam öncesi dönemde Kâbe’deki resimler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 57(1), 175-194. https://doi.org/10.1501/ilhfak_0000001449
• 12. Kleinbauer, W. E., White, A., & Matthews, H. (2004). Ayasofya. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Ökten, S. (2020). İçimde AVM var!. Tuti Kitap.
• 13. Özler, M. (2012). Tevhid. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi. T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü. (1993). XI. Araştırma Sonuçları Toplantısı (Yayın no. 1676). http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/11_arastirma.pdf 89
• Görsel Kaynakça
• 1. Görsel 1. Ayasofya’nın tarihi serüveni. https://www.rahle.net/ayasofyanin-tarihi-seruveni/ adresinden 25 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.
• 2. Görsel 2. Çetinkaya, H. (2020, 25 Ekim). Büyük İstanbul tarihi, Ayasofya. https://istanbultarihi.ist/300-ayasofya#gallery-6 adresinden 20 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.
• 3. Görsel 3. Berk, S. (2017, 30 Haziran). https://twitter.com/hattatberk/status/880792501338157056/photo/1 adresinden 20 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.
• 4. Görsel 4. I. Selim Türbesi. https://www.semerkanddanbosnaya.com/portfolio/ii-selim-turbesi adresinden 21 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.
• 5. Görsel 5. Tuncer, S. (2020, 17 Ağustos). Ayasofya’nın mozaikleri ne zaman kapatıldı? http://selimtuncer.blogspot.com/2020/08/ayasofyann-mozikleri-ne-zaman- kapatld.html?m=1 adresinden 25 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.
• 6. Görsel 6. Padenkov, A. https://www.artstation.com/artwork/LwEJK adresinden 19 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 7. Turuncu Dergisi. (2020, 16 Eylül). Menzile varış öyküsü Ayasofya. https://turuncudergi.com/menzile-varis-oykusu-ayasofya/ adresinden 12 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.