Ortaokul Öğrencileri Üzerinde Depremin Travmatik Etkileri: Nitel Bir Çalışma

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 29 - 55, 31.01.2025

Kibar Yıldırım , Mücahit Dilekmen

https://doi.org/10.33907/turkjes.1581343

Abstract

Araştırma depremin ortaokul öğrencileri üzerindeki travmatik etkilerini keşfetmek amacıyla yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda ortaokul öğrencilerinin depremi nasıl algıladıkları, depremden sonra hayatlarında nasıl bir değişim yaşandığı, travmatik yaşantıya yönelik stres düzeyini hangi faktörlerin etkilediği ve travmatik stresle nasıl başa çıktıkları sorularına yanıt arandı. Araştırma için nitel araştırma yöntemlerinden olgu bilim (fenomenoloji) modeli kullanıldı. Araştırmanın katılımcılarını 2021-2022 eğitim öğretim yılında Elazığ ilinin Merkez ilçesindeki 4 farklı okulda öğrenim gören 25 ortaokul öğrencisi oluşturdu. Araştırmada veri toplama aracı olarak ‘’Kişisel Bilgi Formu’’ ve ‘’Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu’’ kullanıldı ve katılımcılardan elde edilen veriler içerik analizi ile analiz edildi. Katılımcılarla yapılan bireysel görüşmeler sonucunda elde edilen verilerden 5 tema ve 19 kategori elde edildi. Araştırma sonucunda; ‘’Depremi Tanımlama’’, ‘’Depremden Sonra Meydana Gelen Değişimler’’, ‘’Depremin Travmatik Etkileri’’, ‘’Travmatik Yaşantıyı Etkileyen Faktörler’’ ve ‘’Deprem Travmasıyla Başa Çıkma’’ temalarına ulaşıldı. Araştırmada deprem yaşantısının ortaokul öğrencileri üzerinde travmatik etkiler yarattığı, yoğun korku oluşturduğu, öğrencilerin depremi hatırlatan durum ve yerlerden kaçındıkları, sarsıntıya duyarlı hale geldikleri, öfke ve uyku problemleri yaşadıkları görüldü. Öğrencilerin depremden etkilenme düzeylerine yoğun olarak ailenin depreme tepkisi, ev hasarı-yıkımı, medya ve artçı depremlerin etkili olduğu fark edildi. Öğrencilerin depremin travmatik etkileriyle başa çıkarken kişisel ve çevresel stratejilere başvurdukları görüldü.

Keywords

deprem, travma, ortaokul öğrencileri, nitel araştırma

Ethical Statement

Bu çalışma Atatürk Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulunda (Protokol No. 2022/01) 06.01.2022 tarihli 2022/01 toplantısında alınan 33 no’lu onay kararı ile yürütülmüş ve çalışma boyunca etik normlara uygun davranılmıştır.

References

• AFAD (2020). 24 Ocak 2020 Sivrice (Elazığ) mw 6.8 depremine ilişkin ön değerlendirme raporu. Deprem Dairesi Başkanlığı. https://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/9027f5c3aa4712a_ek.pdf
• Ahmed, S. K. (2024). The pillars of trustworthiness in qualitative research. Journal of Medicine, Surgery, and Public Health, 2, 100051. https://doi.org/10.1016/j.glmedi.2024.10005
• Aker, A. T. (2006). 1999 Marmara Depremleri: Epidemiyolojik bulgular ve toplum ruh sağlığı uygulamaları üzerine bir gözden geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(3), 204-212. https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C17S3/1999Marmara.pdf
• Aker, A. T. (2012). Temel sağlık hizmetlerinde ruhsal travmaya yaklaşım. Türkiye Psikiyatri Derneği, https://psikiyatri.org.tr/uploadFiles/2132017203253Travmatik_Strese_Psikolojik_Yaklasim.pdf
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15. https://dergipark.org.tr/en/pub/scd/issue/37934/414035
• American Psychiatric Association. (1980). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (3rd ed.; DSM–III.). Washington, DC: Author.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. (2014). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı. (DSM-5Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı’ndan, Çev. Köroğlu, E.). Beşinci baskı, Hekimler Yayın Birliği: Ankara.
• Ataç, M. & Özsezer, G. (2021). Depremden etkilenen çocuk ve ergenlerin ruhsal durumu ve hemşirelik yaklaşımı. Acil Yardım ve Afet Bilimi Dergisi, 1 (1), 22-27. https://dergipark.org.tr/en/pub/eadsjrnl/issue/75976/1256866
• Aykaç, B., Akdaş, E., Leblebicier, B. Ö., & Meral, H. (2024). Depremin Çocuklar Üzerindeki Psikolojik ve Davranışsal Etkileri. Ulusal Özgün Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 21-36. https://www.ulusalegitimdergisi.com/index.php/pub/article/view/16/14
• Bağbancı, S. (2015). Doğal afetlerin afetzedeler üzerine psikolojik etkileri: Trabzon ili örneği (Tez No: 421647) [Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Balcı, L. (2016). Deprem travmasının kuşaklararası aktarımının ortaokul öğrencileri üzerinden incelenmesi. (Tez No: 469579) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bedirli, B. (2014). Deprem travmasının kronik psikolojik etkileri: Düzce Depremi'nden 14 yıl sonra travma sonrası stres ve depresyon belirtilerinin yaygınlığı ve ilişkili risk faktörleri. (Tez No: 358812) [Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bulut, S. (2009). Depremden sonra çocuklarda görülen travma sonrası stres tepkilerinin yaş ve cinsiyetler açısından karşılaştırılması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (31), 43-51. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/200035
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (28. Baskı). Pegem Akademi.
• Çapar, T. (2016). 1999 Marmara depremlerinin etkilerinin travma sonrası gelişim modeli çerçevesinde değerlendirilmesi. (Tez No:676046) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çelik, H., Başer-Baykal, N. & Kılıç-Memur, H. N. (2020). Nitel veri analizi ve temel ilkeleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(1), 379-406. http://dx.doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.8c.1s.16m
• Çolak, B., Kokurcan, A. & Özsan-Hüseyin, H. (2010). DSM’ler boyunca travma kavramının seyri. Kriz Dergisi,18(3), 19-25. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000322
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M.
• Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Siyasal Kitapevi. (Çalışmanın orjinali 2013’te yayımlanmıştır)
• Dalenberg, C. J., Straus, E., & Carlson, E. B. (2017). Defining trauma. In S. N. Gold (Ed.), APA handbook of trauma psychology: Foundations in knowledge (pp. 15–33). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000019-002
• Demir-Yıldız, C. & Demir-Öztürk, E. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Depreme İlişkin Metaforik Algıları. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 6(3), 308-316. https://doi.org/10.32329/uad.1313899
• Dönmez-Yıldırımhan, A. , Koşucu, A., Başkaya, M. K., & İltar, F. (2024). Depremden Etkilenen İlkokul Öğrencilerinde Görülen Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi. Ulusal Özgün Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 1-15. https://www.ulusalegitimdergisi.com/index.php/pub/article/view/33/33
• Erdem, P. (2019). 17 Ağustos Marmara depremi’ni anma töreni haberlerinde cisimleşen belleği okumak. Selçuk İletişim, 12(1), 142-163. https://doi.org/10.18094/josc.470867
• Fan, F., Long, K., Zhou, Y., Zheng, Y., & Liu, X. (2015). Long itudinal trajectories of post-traumatic stres disorder symptoms among adolescents after the Wenchuan Earthquake in China. PsychologicalMedicine, 45(13), 2885. https://doi.org/10.1017/S0033291715000884
• Giller, E. (1999). What is psychological trauma. Sidran Institute, 15, 2021. https://konselingindonesia.com/read/296/what-is-psychological-trauma.html
• Gülbahçe, A. & Kurt, E. (2019). Van depremini yaşayan öğrencilerin travma sonrası stres bozukluğu düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,23(3),957-972. https://openurl.ebsco.com/EPDB%3Agcd%3A3%3A14312179/detailv2?sid=ebsco%3Aplink%3Ascholar&id=ebsco%3Agcd%3A141122759&crl=c
• Gülmez, Ü. (2008). Deprem tecrübesi yaşayanlarda dinsel anlamlandırma biçimleri ve tutumlar. (Tez No:221181) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Güven, K. (2010). Marmara depremini yaşayan yetişkinlerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile travma sonrası gelişim ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No:250401) [Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Hacıoğlu, M., Aker, T., Kutlar, T. & Yaman, M. (2002). Deprem tipi travma sonrasında gelişen travma sonrası stres bozukluğu belirtileri alt tipleri. Düşünen Adam, 15(1), 4-15.
• İmik, Ü., & Aydoğdu, C. (2023). 6 Şubat depremlerinin Malatya İnönü Üniversitesi müzik bölümü öğrencileri üzerindeki etkileri. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 9(2), 230-238. https://doi.org/10.22252/ijca.1410794
• İnci, F. & Boztepe, H. (2013). Travma sonrası büyüme: öldürmeyen acı güçlendirir mi? Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(2),80-84.
• İşmen, A. E. (2006). Depremin psikolojik etkileri: Daha az zarar görmek mümkün mü? Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, 16(1), 349-362. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/59119/
• Jieling, C., & Xinchun, W. (2017). Post‐traumatic stress symptoms and post‐traumatic growth among children and adolescents following an earthquake: A latent profile analysis. Child and Adolescent Mental Health, 22(1), 23-29. https://doi.org/10.1111/camh.12175
• Kalyoncu, E. (2003). 12 Kasım 1999 Düzce depremini yaşayan dokuz yaş çocuklarının kaygı düzeylerinin incelenmesi (Tez No:145147) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karabulut, D. & Bekler, T. (2019). Doğal afetlerin çocuklar ve ergenler üzerindeki etkileri. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(2), 364-376. https://doi.org10.21324/dacd.500356
• Kardaş, F. (2013). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Tez No:339873) [Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kardaş, F., & Tanhan, F. (2018). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres, travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-36. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.60
• Khan, Y. S., Khan, A. W., & Alabdulla, M. (2023). The psychological impact of the Turkey-Syria earthquake on children: addressing the need for ongoing mental health support and global humanitarian response. European Journal Of Psychotraumatology, 14(2), 2249788. https://doi.org/10.1080/20008066.2023.2249788
• Koçer, A., & Koçak, O. (2023). 2023 depremleri ve uzaktan eğitimin yükseköğretim öğrencilerinin psikolojik durumlarına etkisi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 10(1), 71-91. https://doi.org/10.51948/auad.1324641
• Kokurcan, A. & Özsan-Hüseyin, H. (2012). Travma kavramının prikiyatri tarihindeki seyri. Kriz Dergisi, 20(1-2-3), 19-24. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000330
• Kukuoğlu, A. (2018). Doğal afetler sonrası yaşanan travmalar ve örnek bir psikoeğitim programı. Afet ve Risk Dergisi 1(1), 39-52. https://dergipark.org.tr/en/pub/afet/issue/36958/412005
• Kutlu-Ünal, S. (2019). Deprem kavramı algısı ve depreme ilişkin değerlendirmeler; 8 Mart 2010 Okçular-Kovancılar depremi örneği araştırılması (Tez No:606211) [Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Limoncu, S. & Atmaca, A. B. (2018). Çocuk merkezli afet yönetimi. Megaron, 13(1), https://doi.org/132-143. 10.5505/megaron.2017.49369
• Nagae, M., & Nagano, E. (2023, November). Long-Term Effects of the Kumamoto Earthquake on Young Children’s Mental Health. In Healthcare (Vol. 11, No. 23, p. 3036). MDPI. https://doi.org/10.3390/healthcare11233036
• Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(ek Sayı 2), 150-155. https://doi.org/10.5222/otd.supp2.2012.150
• Nuraeni, A., Ilham, S. N. P., Raihani, N., Puspitasari, R. D., Fauziyah, N. A., & Oruga, M. D. (2023). Education Methods to Improve Earthquake Preparedness Among Students: A Literature Review. Media Karya Kesehatan, 6. https://doi.org/10.24198/mkk.v6i1.46209
• Ohnuma, A., Narita, Z., Tachimori, H., Sumiyoshi, T., Shirama, A., Kan, C., ... & Kim, Y. (2023). Associations between media exposure and mental health among children and parents after the Great East Japan Earthquake. European journal of psychotraumatology, 14(1), 2163127. https://doi.org/10.1080/20008066.2022.2163127
• Önen, R. Ş., & Kızılgeçit, M. (2024). Depremin Lise Öğrencilerinin Dinsel İnanç-Tutum-Davranış Örüntüleri Üzerindeki Etkileri: 2023 Diyarbakır Depremi Üzerine Nitel Bir Araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, (9), 63-98. https://doi.org/10.59379/tdpd.1466670
• Özdemir, G. (2024). Asrın Felaketi Olarak Nitelendirilen 6 Şubat Depremlerinin Eğitim Süreçlerine Yansımaları. New Era Internatıonal Journal Of Interdıscıplınary Socıal Researches, 9(23), 45-54. https://doi.org/10.5281/zenodo.11079924%20
• Özden, M. Ş. (2013). Depreme bağlı travmatik stres ve depresyon belirtilerinin göç ve sosyal destek kaybı ile ilişkisine yönelik çok faktörlü bir inceleme (Tez No:342389) [Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Özer, S., Bakır, V. & Şaşmaz, İ. (2024). Depremin çocuklar üzerindeki etkisinin incelenmesi: Nitel bir araştırma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(3), 1075-1087. https://doi:10.33206/mjss.1394377
• Özkan, B. & Çetinkaya-Kutun, F. (2021). Afet psikolojisi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 8(3), 249-256. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1535450
• Özkorkmaz, H., Türk, M. M., Taşyürek, K., Taşyürek, M., Baran, S., & Güler, T. (2023). 7. Sınıf Öğrencilerinin Deprem Hakkındaki Farkındalıklarının İncelenmesi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 10(96), 1346-1362. https://doi.org/10.5281/zenodo.8112114
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Powell, T., Wegmann, K. M., & Backode, E. (2021). Coping and Post-Traumatic Stress in Children and Adolescents after an Acute Onset Disaster: A Systematic Review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(9), 4865. https://doi.org/10.3390/ijerph18094865
• Raccanello, D., Rocca, E., Barnaba, V., Vicentini, G., Hall, R., & Brondino, M. (2023). Coping strategies and psychological maladjustment/adjustment: A meta-analytic approach with children and adolescents exposed to natural disasters. In Child & Youth Care Forum, 52(1), 25-63. https://doi.org/10.1007/s10566-022-09677-x.
• Sabuncuoğlu, O., Çevikaslan, A., & Berkem, M. (2003). Marmara depreminden etkilenen iki ayrı bölgede ergenlerde depresyon, kaygı ve davranış. Klinik Psikiyatri, 6, 189-197. https://jag.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD_6_4_189_197.pdf
• Sarıgül, A. (2023 ). Depremi Deneyimlemiş Kız Üniversite Öğrencilerinin Deprem Sonrası Sosyal Destek Uygulamalarına İlişkin Fenomonolojik Bir Çalışma. Spor, Eğitim ve Çocuk, 3 (3), 21-37. https://doi.org/10.5505/sec.202 3.46330
• Sarman, A. (2012). Elazığ ili Karakoçan ilçesinde yaşanan yıkıcı deprem sonrasında, depremi yaşayan İlköğretim çağı çocuklarda kaygı düzeyi, depresyon belirtileri ve etkileyen faktörler (Tez No:308030) [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Shidiqi, K. A., Di Paolo, A., & Choi, Á. (2023). Earthquake exposure and schooling: Impacts and mechanisms. Economics of Education Review, 94, 102397. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2023.102397
• Süzen, B. (2015). 1999 Marmara Depremini yaşamış bireylerin psikolojik dayanıklılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No:398312) [Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şakiroğlu, M. (2011). Posıtıve outcomes among the 1999 Düzce earthquake survıvors:earthquake preparedness behavior and posttraumatic growth. (Tez No:300536) [Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şeker, B. D. & Akman, E. (2014). Van depremi sonrası duygusal, bilişsel ve davranışsal tepkiler: polis örneklemi incelemesi. Uşak Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(27), 215-231. https://doi.org/10.21550/sosbilder.269510
• Şıkoğlu, E. & İnce-Güney, Y. (2020). 24 Ocak 2020 Sivrice (Elazığ) Depremi’nin kent merkezi. Dirençlilik Dergisi, 4(2), 275-292. https://doi.org/10.32569/resilience.779242
• Tanhan, F. & Muhba, G. (2015). Depreme ilişkin algınındeprem yaşayan ilköğretim öğrencilerinin görüşlerine dayalı olarak incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 12(2), 1581-1601. https://doi.org/10.14687/ijhs.v12i2.3360
• Tan-Gülünay, C., Anar, N. Anar, K., Çelik, S. & Çelik, Ş. (2024). “Kahramanmaraş Deprem’i Sonrası Göç Eden Öğrencilerin Yaşadıkları Sorunların Öğretmen, Veli ve Öğrenci Bakış Açılarıyla İncelenmesi (Samsun İl Örneği)”, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, (Issn:2630-631X) 10(79): 94-110. DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.10582260
• Tarım, B. (2019). Yas yaşantısında travma sonrası büyüme. (Tez No: 578264) [Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Taşçı, G. & Özsoy, F. (2021). Deprem travmasının erken dönem psikolojik etkileri ve olası risk faktörleri. Cukurova Med Journal, 46(2), 488-494. https://doi.org/10.17826/cumj.841197
• Tuncer, N., Sözen, Ş. & Sakar, Ş. (2021). Earthquake awareness in preschool education: the project of "earthquake! you are smaller than me", example of Tokat. International Journal of Educational Spectrum, 3(1), 1-27. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijesacademic/issue/60410/756668
• Uygur, S. S. (2024). Deprem mağduru üniversite öğrencilerinin sahip oldukları sosyal destek ağlarının travma sonrası psikolojik iyileşmeye yönelik algı ve görüşleri. Akademik Yaklaşım Dergisi, 15(1)-Deprem Özel Sayısı, 697-723. https://doi.org/10.54688/ayd.1409163
• Ülker, A., Avşaroğlu, S., Avşaroğlu, H., & Elyan, E. (2024). Türkiye’de Deprem Psikolojisi ile İlgili Yapılmış Çalışmaların Analizi. Socıal Scıences Studıes Journal (SSSJournal), 9(117), 9139-9149. https://doi.org/10.29228/sssj.72665
• Wibowo, Y. A., Safriani, E. W., Ronggowulan, L., Dewi, R. P., Hafida, S. H. N., Widiyatmoko, W., Wardhani, P. I., Septiningrum, U. A. D., Putri, S. A., Aris, I. A. & Wijayanto, S. R. (2023). Adaptıve capacıty and resılıence to the earthquake among students ın klaten regency. GeoEco, 9(2), 223-241. https://doi.org/10.20961/ge.v9i2.75292
• Yang, Y. K., Yeh, T. L., Chen, C. C., Lee, C. K., Lee, I. H., Lee, L. C., & Jeffries, K. J. (2003). Psychiatric morbidity and posttraumatic symptoms among earthquake victims in primary care clinics. General Hospital Psychiatry, 25(4), 253-261. https://doi.org/10.1016/S0163-8343(03)00022-7
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (2. Baskı). Seçkin.
• Yılmaz, A. (2004). 3 Şubat 2002 Sultandağı depreminin öğrenciler ve öğrenmeleri üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi (Tez No:147518) [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, A., Korkmaz, S. Z. & Korur, S. (2011). Depremler ve sonrasında yaşanan çevre sorunları. e-Journal of New World Sciences Academy Engineering Sciences, 6(4), 1212-1223. https://dergipark.org.tr/en/pub/nwsaeng/issue/19856/212699
• Yoshida, H., Kobayashi, N., Honda, N., Matsuoka, H., Yamaguchi, T., Homma, H., & Tomita, H. (2016). Post‐traumatic growth of children affected by the Great East Japan Earthquake and their attitudes to memorial services and media coverage. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 70(5), 193-201. https://doi.org/10.1111/pcn.12379