Ulusal Basında Siirt İli: Cumhuriyet Gazetesi Örneği (1930-1960)

Yıl 2021, Sayı: 52, 11 - 32, 30.06.2021

Yasin Coşkun

Öz

Bu çalışma 1930’lu yıllardan başlayarak 1960 yılına kadar olan dönemde Siirt’le ilgili konuların ulusal basına yansımasını incelemektedir. Bu çerçevede çalışma, Cumhuriyet gazetesi örneği üzerinden yürütülmüştür. Yapılan araştırma göstermiştir ki; imar faaliyetlerinden ekonomiye, sağlık konularından eğitim ve güvenlik konularına kadar birçok alanda Siirt’le ilgili haberler Cumhuriyet gazetesinde yer almıştır. İmar alanında özellikle yol ve köprü yapımına ilişkin faaliyetler hakkında bilgiler sunulmuştur. Bu bağlamda Başur suyu üzerine inşa edilen köprü ile ilgili gelişmelerden gazetede bahsedilmiş ve köprünün yapımı Cumhuriyet dönemi Türk mühendislerinin bir başarısı olarak nitelendirilmiştir. Güvenlikle alakalı olarak Birinci Umumi Müfettişlerinin Siirt’e yapmış olduğu ziyaretler ve bu ziyaretlerde yaşanan gelişmeler gazetede yer almıştır. Yine aynı şekilde Siirt ilinde meydana gelen asayiş olayları ile ilgili gazetede verilen bilgiler çalışmada analiz edilmiştir. Ekonomi ile alakalı olarak ise Siirt ilinde yürütülen petrol arama çalışmaları gazetede gündeme gelmiştir. Bunların yanı sıra Siirt’te halkevinin açılması, salgın hastalıklar, Siirt futbol takımının başarıları ve Siirt’te yaşanan doğa olayları ile ilgili haberler gazetede sunulmuştur. Tüm bu bilgiler çalışmada detaylı şekilde ele alınıp analiz edilmiştir. Bu şekilde bahsi geçen dönemde Siirt ilini ülke gündemine getiren konu başlıklarının genel bir çerçevesi çizilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siirt, Cumhuriyet gazetesi, Başur Köprüsü, Birinci Umumi Müfettişlik

Siirt Province in the National Press: The Case of Cumhuriyet Newspaper (1930-1960)

Öz

This study examines the reflection of issues related to Siirt to the national press in the period starting from the 1930s until 1960. In this context, the study was conducted on the example of Cumhuriyet newspaper. Research presented that the news about Siirt in many areas from infrastructure works to economy, from health issues to education and security issues took place in Cumhuriyet newspaper. Information was given in the newspaper about activities related to road and bridge construction. In this context, the developments regarding the bridge built on the Başur stream were mentioned in the newspaper. The construction of the bridge was described as a success of Turkish engineers in the Republic period. In terms of security, the visits of the First General Inspectors to Siirt and the developments in these visits were mentioned in the newspaper. Furthermore, the information given in the newspaper about the security incidents in Siirt province was analyzed in the study. Regarding the economy, oil exploration works carried out in the province of Siirt came to the fore in the newspaper. In addition to these, the news about the opening of a People’s House in Siirt, epidemics, the success of the Siirt football team and the natural events in Siirt were presented in the newspaper. In the study, all this information was examined in detail. Thus, a general framework was drawn for the issues that brought the province of Siirt to the country's agenda in the mentioned period.

Anahtar Kelimeler

Siirt, Cumhuriyet newspaper, Başur Bridge, First General Inspectorates

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD)
• “Köprü İnşası Münakası”, Cumhuriyet, 23.06.1930, s. 6.
• “Şark’ta Teftişler Devam Ediyor”, Cumhuriyet, 01.09.1930, s. 3.
• “Siirt’te Zafer Bayramı”, Cumhuriyet, 02.09.1930, s. 3.
• “Petrol Tetkik Heyeti Şark’tan Döndü”, Cumhuriyet, 11.09.1930, s. 3.
• “Nakliyat Masrafı Pek Pahalıdır”, Cumhuriyet, 26.09.1930, s. 2.
• “Taşrada İntihabat”, Cumhuriyet, 20.10.1930, s. 3.
• “Nafıa Vekâleti Yollar Umum Müdürlüğünden”, Cumhuriyet, 14.01.1931, s. 5.
• “Dahiliye Vekili Şark Seyahatine Hafta Sonunda Başlıyor”, Cumhuriyet, 27.10.1931, s. 2.
• “Diyarbekir’de Maçlar”, Cumhuriyet, 31.10.1931, s. 6.
• “İstiklal Mahkemeleri”, Cumhuriyet, 25.11.1931, s. 1-3.
• “Siirt’li Fettah Bey”, Cumhuriyet, 10.12.1932, s. 4.
• “Siirt Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğünden”, Cumhuriyet, 08.03.1933, s. 7.
• “Siirt Vilayeti Encümeni Daimisinden”, Cumhuriyet, 01.04.1933, s. 7.
• “Köprü İnşaatı Münakasası”, Cumhuriyet, 16.03.1933, s. 6.
• “Cumhuriyetin Yol Siyasetinde Hedef”, Cumhuriyet, 30.10.1933, s. 11.
• “24 Yeni Halkevi”, Cumhuriyet, 13.02.1934, s. 3.
• “Memleketin 80 Yerinde Halkevlerinin Kurtuluşu Tesit Edildi”, Cumhuriyet, 24.02.1934, s. 1.
• “Anadolu’da Feyizli Yağmurlar Başladı”, Cumhuriyet, 06.05.1934, s. 1.
• “Birinci Müfettişi Umuminin Seyahati”, Cumhuriyet, 12.05.1934, s. 3.
• “Siirt’te Şiddetli Yağmur ve Dolu”, Cumhuriyet, 25.05.1934, s. 3.
• “Siirt’te Yeni Bir Yol”, Cumhuriyet, 10.08.1934, s. 3.
• “Siirt’te Feci Kaza”, Cumhuriyet, 07.11.1934, s. 4.
• “Siirt’te Zelzele”, Cumhuriyet, 14.11.1934, s. 5.
• “Şarka Uzanacak Yeni Demiryolları”, Cumhuriyet, 27.02.1936, s. 3.
• “Siirdde Vilayet Kaplıcaları”, Cumhuriyet, 28.11.1936, s. 5.
• “Eczacı Aranıyor”, Cumhuriyet, 22.06.1937, s. 7.
• “Siirt Belediyesinden”, Cumhuriyet, 19.04.1940, s. 8.
• “Siirt-Şirvan Yolunda Feci Bir Jip Kazası”, Cumhuriyet, 04.08.1956, s. 1, 3.
• “Petrol Arayan Şirketler”, Cumhuriyet, 13.12.1957, s. 3.
• “Doğuda Bir Yanda Kış Öte Yanda Yaz”, Cumhuriyet, 27.04.1958, s. 1.
• “İnönü’n ün Siirt Kongresine Yolladığı Mesaj”, Cumhuriyet, 18.11.1958, s. 5.
• “Cumhuriyet Gazetesi Yazı İşlerine Müdürlüğüne”, Cumhuriyet, 18.01.1959, s. 5.
• “Hırsızlara Reislik Eden Bekçi”, Cumhuriyet, 12.02.1959, s. 1.
• “Cami Kapısına Bırakılan İki Günlük Çocuk”, Cumhuriyet, 06.04.1959, s. 3.
• “Siirt Dağında Eşkıya Reisi Yine Pusudan Kaçtı”, Cumhuriyet, 30.07.1959, s. 5.
• “Siird Dağlarında Soygunculuk”, Cumhuriyet, 05.08.1959, s. 1, 5.
• “Siirt Gençlik Şampiyon Oldu”, Cumhuriyet, 18.03.1960, s. 6.
• “Bir Köy Halkı Birbirine Girdi, 1 ölü, 2 Yaralı Var ”, Cumhuriyet, 10.04.1960, s. 3.
• “Siirt Defterdarlığından ”, Cumhuriyet, 21.06.1960, s. 6.
• “İnşaat Mühendisi Alınacak ”, Cumhuriyet, 07.07.1960, s. 5.
• “Siirt’te Eşkıyalar Bir Jandarmayı Şehit Ettiler”, Cumhuriyet, 09.08.1960, s. 5.
• “Siirt’te Kızamık Salgını ”, Cumhuriyet, 18.12.1960, s. 3., Siirt, Siirt Ekspres, Siirt Postası
• Alkan, A. (2018). Bir Kent Coğrafyası Araştırması Siirt Kenti. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Alkan, A. (2017). Siirt İlinin Nüfus Gelişimi, Yapısı ve Dağılışı. Doğu Coğrafya Dergisi, 22 (37), 5382.
• Atalay, Ö. (1946). Siirt Tarihi. İstanbul: Çeltut Matbaası.
• Babaoğlu, R. ve Olgun, S. (2015). Siirt Basın Tarihi: Bibliyografik Bir Döküm. Turkish Studies, 10 (5), 57-78.
• Babaoğlu, R. ve Olgun, S. (2020). Siirt Mebusu Mahmut Bey (Soydan). İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Babaoğlu, R. ve Çelik, A. (2018). Cumhuriyet İdaresine Geçiş Sürecinde Siirt’te Demografik Göstergeler. Tarih Okulu Dergisi, 11 (XXXIV), 529-563.
• Coşkun, Y. (2018). 1960-1980 Döneminde Meclis Gündeminde Siirt İlinin Sorunları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (11), 1-17.
• Çelik, A. (2019). Tanzimattan Cumhuriyete Siirt. Siirt: Emin Ofset Matbaacılık.
• Çelik, A. (2020). Osmanlıdan Cumhuriyete Siirt’te Bulaşıcı Hastalıklar. Mahir Özhan ve Mehmet Dağ (Ed.), Covid-19 Salgınının Sosyoekonomik Etkileri içinde (s. 29-40). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Demir, Ş. (2015). Tek Parti Döneminde Siirt'te Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (4), 38-48.
• Demir, Ş. (2016). Cumhuriyet Döneminde Siirt. İstanbul: Düzey Yayınevi.
• Emre-Kaya, A. E. (2010). Cumhuriyet Gazetesi’nin Kuruluşundan Günümüze Kısa Tarihi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (39), 75-91.
• Gürkaş, N. (1957). Siirt’te Herkes Açıkça Bu Defa “Halk Partisi Kazanacak” Diyor. Cumhuriyet, 19.09.1957, 4.
• Kılıççıoğlu, C. (2013). Veleye: Siirt. Ankara: Alp Ofset Matbaacılık.
• Koylu Z. ve Altay, S. (2008). Sıhhiye ve Muavenet i İçtimaiye Vekâleti’nin Kuruluşu ve Yapılan Yasal Düzenlemeler (1920-1923). 1. Uluslararası Türk Tıp Tarihi Kongresi 10. Ulusal Türk Tıp Tarihi Kongresi Tam Metini içinde (s. 1061-1081).
• Mühendis H. (1935). “Paşur Köprüsü”, Arkitekt, (51), 65-67.
• Obuz, Ö. (2017a). Milli Mücadeleye “Şark”tan Bir Destek: Siirt Örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 264-276.
• Obuz, Ö. (2017b). Siirt’in Cumhuriyet Serüveni (1923-1950): Gelenek, Modernite, Milli Kimlik. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
• Olgun, S. (2017). Beşar ve Cemil Çeto Kardeşlerin Garzan Bölgesindeki Eşkıyalık Faaliyetleri (1888-1920). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 16 (31), 33-56.
• Olgun, S. (2013). Siirt Halkevi ve Faaliyetleri (1934-1951). History Studies, 5 (2), 287-301.
• Özdurğun, Y. (2016). Çok Partili Dönemde Doğu Anadolu’da Seçimlere Bir Örnek: Siirt Seçimleri ve Demokrat Parti’nin Kalkınma Faaliyetleri (1950-1960). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (45), 288-301.
• Özgen, N., Karadoğan, S. (2009). Siirt Şehrinin Kuruluşu ve Gelişimi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (2), 61-81.
• Sağlamtimur, H. (2007). Arkeolojik Veriler Işığında Siirt ve Çevresi. Uluslararası Siirt Sempozyumu Bildirileri, Tam Metini içinde (s. 73-85).
• Seçkin, B. S. (2005). Başlangıçtan Günümüze Siirt Tarihi. İstanbul: Siirtliler Derneği.
• Yenituna, B. (2014). Çağdaş Türk Kadını İmajı Yaratma Sürecinde Cumhuriyet Gazetesinin Rolü (1930-1935). Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2 (3), 62- 89.
• Yıldız, Y. (2017). Türk Düşünce Tarihinin Bir Kaynağı Olarak Cumhuriyet Gazetesi (1937-1952). İnönü University International Journal of Social Sciences, 6 (2), 207-234.
• Yılmaz Çildam, S. (2019). Toponomi (Yer Adları) Açısından Siirt’te Mahalle Adları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (4), 1443-1458.
• Aslan, B. (2017). Tek Parti Döneminde Siirt. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Karacan, Ö. (2005). Atatürk Döneminde Yapılan Karayolları, Barajlar ve Limanlar (1923-1938). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi / Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.