Acemhöyük Buluntuları Işığında Erken Tunç Çağı’nda Orta Anadolu’nun Güneyinde Çark Yapımı Seramiğin Ortaya Çıkışı

Yıl 2018, Sayı: 21, 59 - 84, 01.06.2018

Yalçın Kamış

Öz

Similarity of Troy and Tarsus Gözlükule pottery forms at the beginning of Early Bronze III 2400-2000 BC was recognized by many scholars. Appearance of wheel-made pottery at Troy accepted as a technological transfer occurred through the contacts between these settlements. Potter’s wheel was used in Cilicia since the Chalcolithic Period and the way of its transfer to the Western Anatolia is a controversial issue. Early Bronze Age excavations held at Acemhöyük provide new information about the transfer of the potter’s wheel to the Central Anatolia. Wheel-made Acemhöyük pottery groups indicate that wheel technology was transferred to the south Central Anatolia at the beginning of the Early Bronze Age III period.

Anahtar Kelimeler

Acemhöyük, Early Bronze Age, Wheel-made pottery, Potter’s Wheel

Acemhöyük Buluntuları Işığında Erken Tunç Çağı’nda Orta Anadolu’nun Güneyinde Çark Yapımı Seramiğin Ortaya Çıkışı

Öz

Erken Tunç Çağı III MÖ 2400-2000 başlarında, Troya ve Tarsus Gözlükule seramiklerinde görülen benzerlikler çok sayıda araştırmacının dikkatini çekmiştir. Dönemin başlarından itibaren Troya’da çömlekçi çarkında biçimlendirilen seramiğin görülmeye başlaması, yerleşimler arasında kurulan ilişkiler üzerinden gerçekleşen bir teknoloji transferi olarak yorumlanmıştır. Çömlekçi çarkının, Kalkolitik Dönem’den itibaren kullanıldığı Kilikya’dan Batı Anadolu’ya hangi yolla aktarıldığı ise tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Acemhöyük Erken Tunç Çağı tabakalarında gerçekleştirilen kazılar, çömlekçi çarkının Orta Anadolu’ya aktarılmasına ilişkin yeni veriler sunmaktadır. Acemhöyük’te tespit edilen çark yapımı seramik türleri çark teknolojisinin Orta Anadolu’nun güneyine Erken Tunç Çağı III başlarından itibaren aktarıldığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Acemhöyük, Erken Tunç Çağı, Çark Yapımı Seramik, Çömlekçi Çarkı

Kaynakça

• Alp 1961 S. Alp, “Karahöyük Kazısı”, Belleten 25, 1961, 523-524.
• Alp 1966 S. Alp, “Konya-Karahöyük Hafriyatı 1964 Çalışmaları Hakkında Kısa Rapor”, TAD 13.2, 1966, 116-117.
• Alp 1994 S. Alp, Konya Civarında Karahöyük Kazılarında Bulunan Silindir ve Damga Mühürleri (1994).
• Bachhuber 2015 C. Bachhuber, Citadel and Cemetery in Early Bronze Anatolia (2015).
• Bahar 1996 H. Bahar, Eskiçağ Konya Araştırmaları 1 (1996).
• Bahar 2003 H. Bahar, Eskiçağ Konya Araştırmaları 2 (2003).
• Baird 1996 D. Baird, “The Konya Plain Survey: aims and methods”, I. Hodder (ed.), On the Surface. Çatalhöyük 1993-95 (1996) 41-46.
• Baird 2001 D. Baird, “Settlement and landscape in the Konya Plain, South central Turkey, from the Epipalaeolithic to the Medieval Period”, H. Karpuz v.d. (ed.), I. Uluslararası Çatalhöyük’ten Günümüze Çumra Kongresi (2001) 269-276.
• Barjamovic 2011 G. Barjamovic, A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period (2011).
• Bilgen – Çırakoğlu 2015 N. Bilgen – Z. Bilgen – S. Çırakoğlu, “Erken Tunç Çağı Yerleşimi”, N. Bilgen (ed.), Seyitömer Höyük I (2015).
• Blegen 1950 C. W. Blegen, Troy I. General Introduction. The First and Second Settlements (1950).
• Blegen 1951 C. W. Blegen, Troy. The Third, Fourth and Fifth Settlements (1951).
• Çevik – Sağır 2016 Ö. Çevik – M. Sağır, “The Rise of the Elites on both Sides of the Aegean Sea”, E. Pernicka vd. (ed.), Early Bronze Age Troy: Chronology, Cultural Development and Interregional Contacts (2016) 267-275.
• Easton 1976 D. Easton, “Towards a Chronology for he Anatolian Early Bronze Age”, AnatSt 26, 1976, 145-175.
• Efe 1988 T. Efe, Demircihöyük, Die Ergebbnisse der Ausgrabungen 1975-1978. Die Keramik der Jungeren Phasen (1988).
• Efe 2007 T. Efe, “The Theories of ‘Great Caravan Route’ between Cilicia and Troy: the Early Bronze Age III Period in inland western Anatolia”, AnatSt 57, 2007, 1-17.
• Eslick 2009 C. Eslick, Elmalı Karataş V. The Early Bronze Age Pottery of Karataş: Habitation Deposits (2009).
• Goldman 1956 H. Goldman, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus (1956).
• Güneri 1987 S. Güneri, “Orta Anadolu Höyükleri 1986”, AST 5 (1987) 45-76.
• Kamış 2012 Y. Kamış, Acemhöyük Erken Tunç Çağı Seramiği (Gazi Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi 2012).
• Kamış 2017 Y. Kamış, “Erken Tunç Çağında Acemhöyük ve Konya Ovası”, bk.: S. Özkan v.d. (ed.), Aliye Öztan’a Armağan (2017) 165-176.
• Kontani 1995 R. Kontani, “Relations between Kültepe and Northern Syria during the Third Millenium BC”, BAOM XVI, 1995, 109-142.
• Koşay 1938 H. Z. Koşay, Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alacahöyük Hafriyatı (1938).
• Kulakoğlu – Öztürk 2015 F. Kulakoğlu – G. Öztürk, “New evidence for international trade in Bronze Age central Anatolia: recently discovered bullae at Kültepe-Kanes”, Antiquity vol. 89, issue 343, 2015 (https://www.antiquity.ac.uk/projgall/kulakoglu343).
• Mellaart 1958 J. Mellaart, “Second Millenium Pottery from the Konya Plain and Neighbourhood”, Belleten XXII.87, 1958, 311-345.
• Mellaart 1963 J. Mellaart, “Early Cultures of the South Anatolian Plateau II: The Late Chalcholithic and Early Bronze Ages in the Konya Plain”, AnatSt 13, 1963, 199-236.
• Mellink 1962 M. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA 66.1, 1962, 71-85.
• Mellink 1965 M. Mellink, “Anatolian Chronology”, R. W. Ehrich (ed.), Chronologies in Old World Archaeology (1965) 101-131.
• Mellink 1980 M. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA 84.4, 1980, 501-518.
• Mellink 1986 M. Mellink, “The Early Bronze Age in West Anatolia”, G. Cadogan (ed.), Chronologies The End of the Early Bronze Age in the Aegean (1986) 139-152.
• Mellink 1989 M. Mellink, “Anatolia and Foreign Relations of Tarsus in the Early Bronze Age”, N. Özgüç (ed.), Anatolia and the Near East, Studies in Honor of Tahsin Özgüç (1989) 319-332.
• Mellink 1992 M. Mellink, “Anatolian Chronology”, R. W. Ehrich (ed.), Chronologies in Old World Archaeology (1992) 207-221.
• Mellink 1993 M. Mellink, “The Anatolian South Coast in the Early Bronze Age: The Cilician Perspective”, M. Frangipane vd. (ed.), Between the Rivers and Over the Mountains Archaeologica Anatolica et Mesopotamica Alba Palmieri Dedicata (1993) 495-508.
• Orthmann 1963 W. Orthmann, Die Keramik der frühen Bronzezeit aus Inner Anatolien (1963). Özgüç 1968 N. Özgüç, “Acemhöyük Kazıları”, Anadolu 10, 1968, 1-28.
• Özgüç 1990 N. Özgüç, “An Early Bronze Age Jar from Acemhöyük”, Eretz-Israel XXI, 1990, 70-73.
• Özgüç 1964 T. Özgüç, “Yeni Araştırmaların Işığında Eski Anadolu Arkeolojisi”, Anadolu 7, 1964, 23-42.
• Özgüç 1986 T. Özgüç, “New Observations on the Relationship of Kültepe with Southeast Anatolia and North Syria during the Third Millenium BC”, J. V. Canby v.d. (ed.), Ancient Anatolia Aspects of Changes and Cultural Development, Essays in Honor of Machteld J. Mellink (1986) 31-47.
• Öztan 1989 A. Öztan, “A Group of Early Bronze Age Pottery from the Konya and Niğde Region”, N. Özgüç (ed.), Anatolia and the Near East, Studies in Honor of Tahsin Özgüç (1989) 407-418.
• Öztan 1995 A. Öztan, “1993 Acemhöyük Kazıları”, KST 16.1 (1995) 189-192.
• Öztan 2012 A. Öztan, “Acemhöyük (1962-1988, 1989-), Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 75. Yıl Armağanı (2012) 59-66.
• Öztan 2014 A. Öztan, “2012 Yılı Acemhöyük Kazıları ve Sonuçları”, KST 35.3 (2014) 136-50. Öztan – Arbuckle 2013
• A. Öztan – B. Arbuckle, “2011 Yılı Acemhöyük Kazıları ve Sonuçları”, KST 34.1 (2013) 275-294.
• Rahmstorf 2006 L. Rahmstorf, “Zur Ausbreitung vorderasiaticher Innovationen in die frühbrozezeitlische Agais”, Praehistoriche Zeitschrift 81, 2006, 49-96.
• Rahmstorf 2011 L. Rahmstorf, “Re-integrating ‘Diffusion’: the Spread of Innovations among the Neolithic and Bronze Age Societies of Europe and the Near East”, bk.: T. C. Wilkison v.d. (ed.), Interweaving Worlds (2011) 100-119.
• Sarı 2009 D. Sarı, “Late EB II Pottery Recovered in Complex II of Küllüoba”, Anatolia Antiqua 17, 2009, 9-132.
• Schmidt 1932 E. F. Schmidt, The Alishar Hüyük. Seasons of 1928 and 1929 (1932).
• Şahoğlu 2005 V. Şahoğlu, “The Anatolian Trade Network and the İzmir Region during the Early Bronze Age”, OJA 24, 2005, 339-361.
• Şahoğlu 2014 V. Şahoğlu, “Depas and Tankard Vessels”, bk.: M. Lebeau (ed.), ARCANE Interregional vol. 1: Ceramics (2014) 289-311.
• Şenyurt – Kamış – Akçay 2014 Y. Şenyurt – Y. Kamış – A. Akçay, “Ovaören 2012 Yılı Kazıları”, KST 35.2 (2014) 62-80.
• Şenyurt – Kamış – Akçay 2015 Y. Şenyurt – Y. Kamış – A. Akçay, “Ovaören 2013 Kazıları”, KST 36.2 (2015) 101-120.
• Türker 2018 (Baskıda) A. Türker, Suluca Karahöyük: Depas Amphikypellon Ve Ayak Biçimli Damga Mühür Buluntuları Işığında Merkezi Kapadokya’da Bir Ticari Konteks (Baskıda).
• Türkteki 2012 M. Türkteki, Batı ve Orta Anadolu’da Çark Yapımı Çanak Çömleğin Ortaya Çıkışı ve Yayılımı, MASROP 7, 2012, 45-111.
• Türkteki 2013 M. Türkteki, “The First Use of Wheel-Made Pottery and its Distribution in Western and Central Anatolia”, L. Bombardieri v.d. (ed.), Identity and Connectivity (2013) 3-10.
• Türkteki 2015 M. Türkteki, “Yeni Teknolojilerin Kullanılması ve Yayılmasında Kültürel İletişim Ağlarının Rolü Çömlekçi Çarkı Perspektifinden Bir Değerlendirme”, A. Baysal (ed.), İletişim Ağları ve Sosyal Organizasyon (2015) 211-222.
• von der Osten 1937 H. H. von der Osten, The Alishar Hüyük, Seasons of 1930-32 (1937).
• Yakar 1979 J. Yakar, “Troy and Anatolian Early Bronze Age Chronology”, AnatSt 29, 1979, 51-67.