Gelibolu Balıkçılığı ve Tarihi

Yıl 2023, Sayı: 6, 28 - 34, 31.10.2023

Fatma Çolakoğlu , Serhat Çolakoğlu , Hasan Basri Ormancı , Ulaş Yüzgeç

Öz

Gelibolu tarih boyunca birbirinden farklı kültürlerin kesişme noktasında yer alan, dünyanın sayılı bölgelerinden biridir. Tarihsel süreçteki mekânsal ve kültürel gelişimini; iki kıta arasında bir köprü oluşuna, şehir merkezinde korunaklı limana sahip olmasına ve askeri açıdan Boğazdan geçişlerde önemli bir üs olmasına borçlu olan Gelibolu, Marmara ve Ege Deniz’lerine olan kıyıları nedeni ile balıkçılık ürünleri üretimi açısından da çok önemlidir. Gelibolu’da balık denilince ilk akla gelen sardalya, sardalya denildiğinde ise ilk akla gelen, balık konserveleridir. Yörede üretilen tuzlu balık, yağlı-tuzlu, kızlı sardalya gibi ürün çeşitleri ile lakerda, çiroz ve ançüez Gelibolu’da üretilen simge balık ürünleridir. Ancak balıkçılık ve işlenmiş balık ürünleri üretimi, son dönemlerde yaşanan ekonomik krizler ve iklimsel değişiklikler nedeniyle durma noktasına gelmiştir. Balıkçılık konusunda Gelibolu da var olan geleneğin yok olmasına müsaade edilmemeli, kurumlar tarafından destekleme çalışmaları yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Balık konservesi, Gelibolu, lakerda, tuzlu balık

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Gallipoli Fisheries and History

Öz

Gallipoli is one of the few regions in the world that has been at the crossroads of different cultures throughout history. Its spatial and cultural development in the historical process; Owing to being a bridge between Asia and Europe, having a sheltered port and being an important naval base in the passage from the Bosphorus to the Marmara, Gallipoli is very important in terms of fishing products production due to its shores to the Marmara and Aegean Seas. The first thing that comes to mind when talking about fish in Gallipoli is sardines, and when sardines are mentioned, the first thing that comes to mind is canned fish. Products such as salted fish, oily-salted, fried sardines and lacquer, kipper and anchovies are the iconic fish products produced in Gallipoli. However, the production of fisheries and processed fish products has come to a standstill due to the recent economic crises and climatic changes. The tradition of fishing in Gallipoli should not be allowed to disappear, and support activities should be carried out by institutions.
Keywords: Socio-demographic structure, Food safety, Food consumer behaviour, Turkey

Anahtar Kelimeler

Balık konservesi, Gelibolu, lakerda, tuzlu balık

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Alus, S. M. (2021). İstanbul'un Geçmiş Günlerinde Yeme İçme (Haz. Tuncay Birkan). Can Yayınları, 440.
• Anonim (1). (1870). Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İ.MMS, 40/1655, 1287/1870).
• Anonim (2). (1894). Annuaire oriental (ancien indicateur oriental) du commerce, de l’industrie, de l’administration et de la magistrature: Turquie, Russie, Grèce, Roumanie, Serbie, Bulgarie, 1893-1894. Constantinople: Cervati Frères & Cie. 1530.
• Anonim (3). (1985). Osmanlı Şehirleri Ansiklopedisi, "Gelibolu" maddesi, Milliyet Yayınları, İstanbul, 133.
• Anonim (4). (2005). Gelibolu Kaymakamlığı, Brifing Dosyası, Gelibolu Planlama Projesi, 2003.
• Anonim (5). (2017). T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Yayınları Esnaf ve Sanatkârlar Özelinde Sektör Analizleri Projesi, Gıda Sektörü, 349.
• Anonim (6). (2019). Çanakkale boğazı Sardalya balığı tarihi ve Gelibolu Sardalya festivali. Erişim adresi: http://www.turkbilimi.com/canakkale-bogazi-sardalya-baligi-tarihi-ve-gelibolu-sardalya-festivali/
• Anonim (7). (2022). Erişim adresi: http://www.gelibolukaymakamligi.com/pages/balik_2.htm.
• Anonim (8). (2022). İpe asılarak kurutulan lezzet; uskumru çiroz. Erişim adresi: https://www.burasicanakkale.com.tr/haber/21733-ipe-asilarak-kurutulan-lezzet-uskumru-ciroz-video
• Anonim (9). (2022). Ançüez nedir? Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/keyif/ancuez-nedir-40936487
• Barbak, H. (2007). Gelibolu’nun Şehirsel Fonksiyonları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Barkan, Ö. L. (1979). İstanbul Saraylarına Ait Muhasebe Defterleri. Türk Tarih Belgeleri Dergisi, 9(13), 3-380.
• Bilgiç, G. Ç. P. (2005). Gelibolu Yarımadasında Turizmin Gelişimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Boysan, A. (2009). Balık mezeleri, Lakerda. Trakya Gezi Rehberi. Erişim adresi: https://www.trakyagezi.com/lakerda-2/
• Dalby, A. (2004). Bizans'ın Damak Tadı / Kokular, Şaraplar, Yemekler (256 s.) (Çev. Ali Özdamar). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• De Busbecq, O. G. (1953). Kanuni Devrinde Bir Sefirin Hatıratı (Türk Mektupları) (124 s.). Ankara: Serdengeçti Neşriyatı.
• Doğan, F. (2011). Osmanlı’da Boğaziçi’nde balıkçılık (18. Yüzyıl - 20. Yüzyıl). Tarih Okulu Dergisi, (10), 39-57.
• Duru, S., Hayran, S. ve Gül, A. (2021). Türkiye’de Geleneksel Gıdaların Üretim ve İhracat Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(2), 439-449.
• Emecan, F. (1988). "Gelibolu" maddesi, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, 14. Cilt, 1–6. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
• Fırat, M. (2018). Balıkçılık folkloru: Çanakkale geleneksel balıkçılığı üzerine bir değerlendirme. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Genel Konular. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü Yayınları, 387, 175-189.
• Gilles, P. (2000). De Bosphoro Thracio / Trakya Boğazı (İstanbul Boğazı). Seyahat Yılı: 1561. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Göksel, A. E. (2015). Lakerdanın bin yılı. Erişim adresi: https://www.haberturk.com/yasam/haber/1127579-lakerdanin-bin-yili
• Gyllius, P. (2000). İstanbul Boğazı, IV. Bölüm (Çev. Erendiz Özbayoğlu). İstanbul, 43-50.
• İnalcık, H. (1964). Türk donanmasının beşiği: Gelibolu. Türk Kültürü, 2(22), 57-60.
• Kahraman, A. G. ve Sönmezdağ, A. S. (2017). Osmanlı mutfak kültüründe balık tüketimi ve dolma zeytin turşusunun kırsal turizm gastronomisine kazandırılması üzerine bir çalışma. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 10(1), 20-26.
• Kaya, M. A. (2012). Keltlerin Anadolu’ya Göçü: Göç Nedenleri, Yolları ve İlk On Yıl. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 10(13), 1-16.
• Korkmaz, Ş. (2012). Osmanlı sultanlarının Gelibolu ve Çanakkale Gezileri (Tercümân-ı Ahvâl 1279: No 328; Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis: No 618). A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (47), 303-318.
• Lieu, S. N. C. ve Özbay, B. (2018). Kallipolis’ten Gelibolu’ya – Bir isim nedir ki? (Çev. Betül Özbay). Tarih İncelemeleri Dergisi, 33(2), 625-638. https://doi.org/10.18513/egetid.502721
• Nişanyan, S. (2017). Lakerda. Erişim adresi: http://nisanyan1.blogspot.com/2017/11/lakerda.html
• Özdoğan, M. (1985). Marmara bölgesinde kültür tarihi ile ilgili bazı sorunlar ve bunların çözümüne jeomorfoloji araştırmalarının katkısı. I. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 141.
• Özözen Kahraman, S. (2013). Transformation of Gallipoli based administrative geography from ottoman empire to today. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 1043-1065.
• Sezgin, İ. (1998). XV. ve XVI. Asırlarda Gelibolu Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Somçağ, S. (1994). Balıkçılık: Osmanlı döneminden günümüze. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 2. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Sönmez, A. ve Şimşek, F. (2011). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze Türkiye ekonomisinde yaşanan gelişmelerin küçük ölçekli bir aile işletmesi üzerindeki etkileri. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6(2), 93-114.
• Turan, H., Kaya, Y. ve Kocatepe, D. (2009). Geleneksel bir gıdamız; Lakerda. II. Geleneksel Gıdalar Sempozyum Kitabı, 1-4. Van.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Yarcı, G. (2015). Balık Kitabı, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde Balıkçılık (s. 5-152) (Ed. Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Yentürk, A. (2007). Denizden Kutuya Sardalya, Çeyiz Odası. Edebiyat ve Fikir Yongalama Dergisi, (5), 26-29.
• Yerasimos, M. (2005). 500 yıllık Osmanlı mutfağı (s. 162-164). İstanbul: Boyut Yayınları.