Vergilemede Fonksiyon (Amaç) Analizi: Türkiye için 1975 – 2017 Dönem Değerlendirmesi

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 123 - 140, 27.04.2022

Haydar Lütfü Ejder , Eren Çaşkurlu

Öz

Devlet faaliyetlerinin finansmanında en önemli gelir kaynağı olan vergilerin, gelir sağlama dışında maliye politikası aracı olarak kullanılmasına bağlı olarak diğer fonksiyonları da bulunmaktadır. Vergilerin mali ve mali olmayan amaçları, vergi yapısının nasıl şekillenmesi gereğini ortaya koyar. Tüm toplumu ve ekonomik birimleri etkilemesi bağlamında vergilerin nasıl düzenlendiği farklı sonuçlar ortaya çıkarır. Vergilerin temel ilkelerinden biri olan iktisadi etkinlik ilkesi ile iktisadi etkinliğe ulaşmada vergilerin ağırlıkta nasıl yapılandığı önemli bir analizdir. Bu çalışmada Keynesyen görüşte yer alan toplam talep fonksiyonundan türetilen vergi denklemi ampirik olarak sınanarak hangi ilkenin ağırlıkta olduğuna dair yorum yapılmaya çalışılmıştır. Model sınamasında ARDL Sınır Testi yöntemi ve nedensellik testi için de Toda-Yamamoto Testi kullanılmıştır. Türkiye için 1975 – 2017 dönem aralığına ait yıllık veriler GSYH’a oran olarak kullanılmıştır. Keynesyen toplam talep denkleminden türetilen ve üç alt unsuru ortaya çıkan denklem tahmin edilmeye çalışılmıştır. Alt unsurlardan ilki devlet reel ve transfer harcamalardan oluşan toplam kamu harcamaları, ikincisi tasarruf açığı ve üçüncü unsur ise dış ticaret açığı şeklinde ortaya çıkmıştır. ARDL sınır testinde uzun dönemli eşbütünleşme ilişkisi ortaya çıkmıştır. Sınama sonucunda ele alınan dönemde Türkiye’de vergi uygulaması, uzun dönem katsayısının büyüklüğü çerçevesinde kamu harcamalarının finansmanında kullanılmış, tasarruf açığı ve dış ticaret açığı için daha düşük katsayı değerleri ortaya çıkmıştır. Bu durum da vergilemede mali amacın daha ağırlıklı olarak ortaya çıktığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Vergilemenin amaçları, vergi ilkeleri, vergi yapısı, vergi etkinliği, iktisadi etkinlik

Whether Economic Efficiency in Taxation or Taxation in Economic Activity

Öz

Taxes are the most important source of income in financing state activities. Taxes also have other functions, depending on their use as a fiscal policy tool apart from generating income. The financial and non-financial purposes of taxes reveal how the tax structure should be shaped. How taxes are regulated produces different results in the context of their impact on the whole society and economic units. It is an important analysis of how taxes are predominantly structured in achieving economic efficiency with the principle of economic efficiency, which is one of the basic principles of taxes. In this study, the tax equation derived from the aggregate demand function in the Keynesian view is empirically tested and an interpretation is made about which principle is relatively dominant. ARDL Bound Test method is used in model testing and Toda-Yamamoto Test is used for causality. 1975 - 2017 period of annual data is used as GDP ratio for Turkey. The equation, which is derived from the Keynesian aggregate demand equation and has three sub-components, is tried to be predicted. The first of the sub-factors emerged as total public expenditures consisting of government real and transfer expenditures, the second as the savings deficit and the third element as the foreign trade deficit. In the ARDL bound test, a long-term cointegration relationship is revealed. Tax practice in Turkey in the period covered in the test results, in the framework of the magnitude of the coefficient used for long-term financing of public spending, savings, and foreign trade deficit has emerged to open lower coefficient values. This situation shows that the fiscal purpose is more dominant in taxation.

Anahtar Kelimeler

Purpose of taxation, principle of taxes, tax structure, tax efficiency, economical efficiency

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2018). Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Akdoğan-Gedik, M. & Günel, T. (2020). “Seçilmiş Geçiş Ekonomileri ve Türkiye’ de Vergi Türlerinin Yatırımlar Üzerindeki Etkisi: Panel Veri Analizi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3) , 2179-2200. Retrieved from http://www.itobiad.com/tr/pub/issue/56503/730080.
• Engle, R., & Granger, C. W. J. (1987). “Cointegration and Error-Correction: Representation, Estimation And Testing”. Econometrica, 55(2), 251-276. Eser, L. Y. & Genç, M. C. (2020). “Gelir ve Servet Üzerinden Alınan Vergilerin Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Örneği”, Maliye Dergisi, Ocak-Haziran 2020; 178:224-239.
• Johansen, S. (1988). “Statistical Analysis of Cointegrating Vectors”, Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254.
• Johansen, S., & Juselius, K. (1990). “Maximum Likelihood Estimation and Inferance on Cointegration with Applications To The Demand for Money”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210.
• Kamacı, A., Kara, S. Ş. (2019). “Üçüz Açık Hipotezi: 1974-2015 Yılları Arası Türkiye Örneği”, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 4(8): 143-154.
• Karayılmazlar, E., Özgün, M. (2019). “Tasarruflar ile Dış Borçlar Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi: Türkiye Örneği”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(3): 489-515.
• Kirmanoğlu, H. (2011). Kamu Ekonomisi Analizi, Beta Basımevi, İstanbul.
• Lipsey R. G. & Lancaster K. (1956 – 1957). “The General Theory of Second Best”, The Review of Economic Studies, Oxford University Press, Vol. 24, No. 1.
• Musgrave, R. (1959). The Theory of Public Finance, New York.
• Narayan, P. K. (2005). “The Saving and Investment Nexus For China: Evidence From Cointegration Tests”, Applied Economics, 37(17): 1979-1990.
• Önder, İ. (1981). Dışsal Maliyetler ve Dolaylı Vergilerde Aşırı Yük, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları.
• Pesaran, H., Shin, Y., Smith, R. J. (2001). “Testıng Approaches to the Analysis of Level Relationships”, Journal of Applied Econometrics, 16: 289–326.
• Sağdıç, E. N. & Sandalcı, İ. (2020). “Vergi Yapısının Yurt İçi Tasarruflar Üzerindeki Etkisi: Türkiye’den İller Düzeyinde Bir Kanıt”, Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık 2020; 179:213-239
• Saraçoğlu, F., Engin, İ. & Ejder, H. L. (2014). Maliye Ders Notları, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Saxton, J. (1997). Revenue Maxımızıng Taxatıon Is Not Optımal A Joint Economıc Commıttee Report, United States Congress.
• Selen, U. (2017). “Refah İktisadı Bağlamında Optimal Vergileme Arayışı ve Türk Vergi Sisteminin Analizi”, Yaşar Methibay’a Armağan, (Ed.) Saraçoğlu, F., Gazi Kitabevi, Ankara.
• Şaşmaz, M. Ü. & Yayla, Y. E. (2019). “Vergilerin Makroekonomik Etkilerinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Literatür İncelemesi”, Selçuk Ün. Sos. Bil. Ens. Der., (41): 317-328.
• Turan, S. (1998). Vergi Teorisi ve Politikası, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Yavuz, N. Ç. (2006). “Türkiye'de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma Ve Nedensellik Analizi”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.