The Mediator Role of Learned Resourcefulness in the Relationship between Parent Attitudes and Decision-Making Styles: A Mixed Method Research

Yıl 2023, , 1160 - 1182, 24.09.2023

Şahabettin Mutlu , Zöhre Kaya

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1168675

Öz

In this study, it was aimed to examine the relationships between university students' perceived parenting attitudes, decision-making styles and learned resourcefulness levels. The quantitative data of this study, which was carried out according to the exploratory sequential design, one of the mixed methods research models, were collected through the Parent Attitude Scale, the Melbourne Decision-Making Style Scale, and the Rosenbaum Learned Resourcefulness Scale. The qualitative data of the research were obtained with the Semi-Structured Interview Form prepared by the researcher. The quantitative data of the study were collected from 534 university students by convenient sampling, which is one of the non-random sampling methods, and the qualitative data were collected from 12 students selected from among these students by criterion sampling, one of the purposeful sampling methods. In the analysis of quantitative data, descriptive analysis, exploratory and confirmatory factor analysis, correlation analysis, reliability analysis and SPSS-based PROCESS macro analysis were used, while content analysis was used in the analysis of qualitative data. According to the quantitative findings obtained, it was determined that there were partially significant relationships between the variables and that parental attitudes predicted decision-making self-esteem and decision-making styles both directly and through learned resourcefulness. The qualitative findings of the study revealed that the students followed realistic, logical, instantaneous, indecisive and dependent paths while making decisions, and that their childhood experiences, personality traits, thoughts of other people, and experiences of others were effective in shaping these paths. In addition, the paths followed by the participants in decision making; It has been determined that some erroneous results that affect their lives such as planlessness, regret and dissatisfaction have been revealed. As a result of the research, it was concluded that the qualitative findings are in parallel with the quantitative findings and make the quantitative findings meaningful.

Anahtar Kelimeler

Parent attitudes, decision making styles, learned resourcefulness, university students, mixed method

Anne Baba Tutumları ve Karar Verme Stilleri İlişkisinde Öğrenilmiş Güçlülüğün Aracı Rolü: Bir Karma Yöntem Araştırması

Öz

: Bu araştırmada, üniversite öğrencilerinin algıladıkları anne baba tutumları, karar verme stilleri ve öğrenilmiş güçlülük düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Karma yöntem araştırma modellerinden açımlayıcı sıralı desene göre gerçekleştirilen bu çalışmanın nicel verileri, Anne Baba Tutum Ölçeği, Melbourne Karar Verme Stilleri Ölçeği ve Rosenbaum Öğrenilmiş Güçlülük Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmanın nitel verileri ise araştırmacı tarafından hazırlanan Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu ile elde edilmiştir. Çalışmanın nicel verileri seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden uygun örnekleme yolu ile 534 üniversite öğrencisinden, nitel verileri de bu öğrenciler arasından amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme ile seçilen 12 öğrenciden toplanmıştır. Nicel verilerin analizinde, betimsel analiz, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri, korelasyon analizi, güvenirlik analizi ve SPSS tabanlı PROCESS makro analizi kullanılmış, nitel verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Elde edilen nicel bulgulara göre değişkenler arasında kısmen anlamlı ilişkiler olduğu ve anne baba tutumlarının hem doğrudan hem de öğrenilmiş güçlülük aracılığı ile karar verme özsaygısı ile karar verme stillerini yordadığı belirlenmiştir. Araştırmanın nitel bulguları, öğrencilerin karar verirken gerçekçi, mantıklı, anlık, kararsız ve bağımlı gibi yollar izledikleri ve bu yolların şekillenmesinde ise çocukluk deneyimleri, kişilik özellikleri, diğer insanların düşünceleri ve başkalarının deneyimlerinin etkili olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca katılımcıların karar vermede izledikleri yolların; plansızlık, pişmanlık ve tatminsizlik gibi yaşamlarını etkileyen hatalı bazı sonuçlar ortaya koyduğu belirlenmiştir. Araştırma neticesinde nitel bulguların, nicel bulgular ile paralellik gösterdiği ve nicel bulguları anlamlı hale getirdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anne baba tutumları, Karar verme stilleri, Öğrenilmiş güçlülük, Üniversite öğrencileri, Karma yöntem

Kaynakça

• Atsızelti, P. Ş., Çavuşoğlu, P. F., Dindar, P. F., & Tatar, A. (2017). Karar verme stillerinin öğrenilmiş güçlülük düzeyinin belirlenmesine etkisinin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 48, 191-205. https://doi.org/10.16992/ASOS.12389
• Avşaroğlu, S., & Ömer, Ü. (2007). Üniversite öğrencilerinin karar vermede özsaygı, karar verme ve stresle başa çıkma stillerinin benlik saygısı ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 85-100.
• Bilgili, H., & Tekin, E. (2019). Örgütsel stres, örgütsel bağlılık ve öğrenilmiş güçlülük ilişkisi üzerine bir araştırma. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18), 2165-2200.
• Braun, V., & Clarke, V. (2012). Thematic analysis. İçinde APA handbook of research methods in psychology, Vol 2: Research designs: Quantitative, qualitative, neuropsychological, and biological (ss. 57-71). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/13620-004.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Clinciu, A. I. (2013). Adaptation and stress for the first year university students. Procedia-social and behavioral sciences, 78, 718-722. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.04.382
• Coşkun, Y. (2008). Ortaöğretim öğrencilerinin aile içi ilişkilerinin öğrenilmiş güçlülük düzeylerini yordama gücü. İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 43-6.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri. (çev. S. B. Demir). Siyasal Kitabevi. (Orijinal çalışma 2013 yılında yayımlandı.)
• Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2020). Karma yöntem araştırmaları. (çev. Y. Dede & S. B. Demir). Anı Yayıncılık. (Orijinal çalışma 2011 yılında yayımlandı.)
• Çimen, S., & Tatar, A. (2019). Gençlerde duygusal özerklik kazanımında benlik saygısı ve karar verme stillerinin etkilerinin belirlenmesi. Humanistic Perspective, 1(1), 56-70.
• Çokluk, Ö., Güçlü, Ş. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve Lirsel uygulamaları. Pegem Akademi.
• Dağ, İ. (1991). Rosenbaum öğrenilmiş güçlülük ölçeğinin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 2(4), 269-274.
• Deniz, M. (2004). Üniversite öğrencilerinin karar vermede öz saygı karar verme stilleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Eurasian Journal of Educational Research, (15), 23-35.
• Eldeleklioğlu, J. (1996). Karar stratejileri ile ana-baba tutumları arasındaki ilişki [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Erden, S., & Ümmet, D. (2014). Examination of high school students' learned resourcefulness:a review of gender, parental attitudes, and values. International Online Journal of Educational Sciences, 6 (1), 72-82. https://doi.org/10.15345/iojes.2014.01.008
• Ertural, H. (2019). Üniversite öğrencilerinin karar vermede özsaygısının ve karar verme stillerinin üst bilişe ve öğrenilmiş güçlülüğe göre incelenmesi [Yüksek Lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Evli, M., & Şimşek, N. (2018). Stresle Baş etmede geliştirilebilir bir boyut: Öğrenilmiş güçlülük. Çağdaş Tıp Dergisi, 8(4), 377-380. https://doi.org/10.16899/gopctd.415035
• Ferrari, J. R., & Dovidio, J. F. (2000). Examining behavioral processes in indecision: Decisional procrastination and decision-making style. Journal of Research in Personality, 34 (1), 127-137. https://doi.org/10.1006/jrpe.1999.2247
• Field, A. (2012). Discovering Statistic Using SPSS. Sage Publications Inc.
• Frazier, P. A.,Tix, A. P., & Barron, K. E. (2004). Testing moderator and mediator effects in counseling psychology research. Journal of Counseling Psychology, 51(1), 115-134. https://doi.org/10.1037/0022-0167.51.1.115
• Garipağaçoğlu, B. Ç. & Güloğlu, B. (2015). Öğretmen adaylarının öz liderlik becerilerinin yordayıcısı olarak öğrenilmiş güçlülük ve denetim odağı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (2), 147-161. DOI: 10.17240/aibuefd.2015.15.2-5000161317
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri. Seçkin Yayıncılık.
• Hamarta, E., Baltacı, Ö., Ömer, Ü., & Demirbaş, E. (2010). Lise öğrencilerinin utançlıklarının algılanan anne tutumları ve problem çözme yaklaşımları açısından incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21 (21), 73-82. https://doi.org/10.21560/spcd.89130
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. The Guildford Press.
• Heppner, P. P.,Wampold, B. E., & Kivlighan, D. M. (2008). Psikolojik danışmada araştırma yöntemleri (çev. D. M. Siyez). Mentis. (Orijinal çalışma 1999 yılında yayımlandı.)
• Julia, M., & Veni, B. (2012). An analysis of the factors affecting students’ adjustment at a university in Zimbabwe. International Education Studies,5(6),244–251. http://dx.doi.org/10.5539/ies.v5n6p244
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford.
• Kulaksızoğlu, A. (2011). Ergenlik psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Kuzgun, Y., & Bacanlı, F. (2005). Rehberlik ve psikolojik danışmada kullanılan ölçekler. Nobel Yayın Dağıtım
• Mann, L., Radford, M., Burnett, P., Ford, S., Bond, M., Leung, K., Nakamura, H., Vaughan, G., & Yang, K.S. (1998). Cross-cultural differences in self- reported decision-making style and confidence. International Journal of Psychology, 33, 325-335. https://doi.org/10.1080/002075998400213
• Miles, M., & Huberman, A. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Öztürk, N., Kutlu, M., & Atlı, A. (2011). Anne baba tutumlarının ergenlerin karar verme stratejilerine etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (İNÜJFE) , 12 (2), 45-64.
• Özyürek, A., & Özkan, İ. (2015). Ergenlerin okula yönelik öfke düzeyleri ile anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 280-296.
• Pallant, J. (2020). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using IBM SPSS. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003117452
• Preacher, J. K., & Hayes, F. A. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891. https://doi.org/10.3758/brm.40.3.879
• Rosenbaum, M. (1990). The role of learned resourcefulness in the self-control of health behavior. Springer.
• Sagone, E.,& Indiana, M. L. (2021). Aredecision-making styles, locus of control, and average grades in exam scorrelated with procrastination in university students? Education Sciences, 11(6), 300. https://doi.org/10.3390/educsci11060300
• Salo, I., & Alwood, M. (2011). Decision-making styles, stress and gender among investigators. Policing, 34 (1), 97–119. https://doi.org/10.1037/a0027420
• Sandor, S. (2018). Sağlıklı kişilerde ergenlikten yaşlılığa karar verme davranışı ve yürütücü işlevlerle olan ilişkisi. Klinik Psikiyatri, 21(3), 290-300. https://doi.org/10.5505/kpd.2018.28291
• Scott, S. G.,& Bruce, R. A. (1995). Decision-making style: The development and assessment of a new measure. Educational and psychological measurement, 55(5), 818-831. https://doi.org/10.1177/0013164495055005017
• Şirin, S (2019). Yetişkin çocuklar bebeklikten ergenliğe çocuk yetiştirme kılavuzu. Doğan Kitap
• Taşdelen, A. (2001). Öğretmen adaylarının bazı psiko-sosyal değişkenlere göre karar verme stilleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(10), 40-52.
• Taşdelen, A. (2002) Öğretmen adaylarının farklı psikososyal değişkenlere göre karar verme stilleri [Doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Tatlıoğlu, K. (2014). Üniversite öğrencilerinin karar vermede öz-saygı düzeyleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (1), 150-170. https://doi.org/10.16992/ASOS.46
• Thunholm, P. (2004). Decision-making style: habit, style or both?. Personality and individual differences, 36 (4), 931-944.
• Uygur, S. S. (2018). Lise öğrencilerinde problem çözme becerilerinin akılcı olmayan inanç düzeyi ve karar verme stillerine göre yordanması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(67), 1014-1026. https://doi.org/10.17755/esosder.340642
• Wasarhelyi, J. N., John, B., Long, B., & Lovas, G. S. (2019). The effects of parent attachment and parenting styles on decision-making in college students [Susquehanna University]. Journal of Student Research. https://doi.org/10.47611/jsr.vi.639
• Wolff, J. M., & Crockett, L. J. (2011). The role of deliberative decision making, parenting, and friends in adolescent risk behaviors. Journal of Youth and Adolescence, 40(12), 1607–1622. https://doi.org/10.1007/s10964-011-9644-8
• Yavuzer, H. (2003). Yaygın anne-baba tutumları: ana baba okulu. Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi
• Yurdugül, H. (2006). Paralel, eşdeğer ve konjenerik ölçmelerde güvenirlik katsayılarının karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(1), 15-37.
• Yürür, S., & Keser, A. (2010). Öğrenilmiş güçlülük: Öğretmenler üzerinde bir uygulama. Çalışma İlişkileri Dergisi, 1(1), 59-70.