Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Tüketim Kültürü ve Reklamcılığın İşlenişi

Yıl 2024, , 412 - 432, 15.03.2024

Sinan Arı , Musa Arı

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1349420

Öz

Bu çalışma ile Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve sosyal bilgiler ders kitaplarında tüketim kültürü ve reklamcılığın incelenmesi amaçlanmıştır. Tüketim konusu ekonomik ve toplumsal dinamiklerin karmaşık hale geldiği günümüzde insanların hayatına yön vermektedir. Bu nedenle temel eğitimden itibaren tüketim konusunda öğrencilerin bilinçlendirilmeleri önem arz etmektedir. Çalışmanın veri kaynakları Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (2018) ile güncel sosyal bilgiler ders kitaplarıdır. Analitik araştırma deseninin benimsendiği çalışmada öncelikle tüketim konusu farklı boyutlarıyla ele alınmış, ardından konunun program ve kitaplardaki işlenişi her iki araştırmacı tarafından incelenmiştir. Veriler betimsel analiz yolu ile çözümlenerek yorumlanmıştır. Bulgular sunulurken sıklıkla kitaplardan örneklere yer verilmiş, görseller sunulmuştur. Çalışma sonunda elde edilen bulgulara göre tüketim konusunun daha çok bilinçli tüketim çerçevesinde ele alındığı, tüketim kültürü ve toplumu, tüketim ile reklam ilişkisi konularına yeterince değinilmediği tespit edilmiştir. Bu kapsamda toplumların nasıl tüketim toplumuna dönüştüğü, reklamlar ile insanların nasıl tüketim ortamlarına sürüklendiği hususlarının temel eğitimden itibaren sosyal bilgiler ders kitaplarında örnek olaylarla ve bilimsel çalışma örnekleriyle işlenmesi önerilmiştir. Bu öneriyle öğrencilere tüketimin yegâne amaç olarak sunulması ve benimsetilmesine karşı bir farkındalık oluşturulması gereği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

osyal bilgiler, Kültür, Reklam, Tüketim

The Processing of Consumption Culture and Advertising in Social Studies Curriculum and Social Studies Books

Öz

The study aims to examine the consumption culture and advertising in the Social Studies course curriculum and books. The issue of consumption shapes people's lives today, where economic and social dynamics have become complex. For this reason, it is important to raise awareness of students about consumption from basic education.The data sources of the study are the Social Studies Curriculum (2018) and current Social Studies textbooks. In the study in which analytical research design was adopted, firstly, the subject of consumption was discussed with its different dimensions, then its processing in the program and books was examined by both researchers. The data were analysed and interpreted through descriptive analysis. While presenting the findings, examples from the books were frequently given and visuals were presented. According to the findings obtained at the end of the study, it was determined that the subject of consumption was mostly handled within the framework of conscious consumption, and the subjects of consumption culture and society, the relationship between consumption and advertisement were not sufficiently addressed. In this context, it is suggested that the issues of how societies turn into a consumption society and how people are dragged into consumption environments with advertisements can be covered with case studies and examples of scientific studies in social studies textbooks starting from basic education. With this suggestion, the need to create an awareness against the presentation and adoption of consumption as the sole purpose to the students has been revealed.

Anahtar Kelimeler

Social studies, Culture, Advertising, Consumption

Kaynakça

• Akçalı, S.İ. (2015). Tüketim toplumunda çocukluğun yitişi. S. İ. Akçalı (Ed.), Çocuk ve medya (ss. 13-21) içinde. Nobel Yayınları.
• Al Edwan, Z. S., Abusadah, D. K., &. Daoud, A. I. (2021). The role of social studies teachers in enhancing consumption education in jordan during COVID – 19 Pandemic. Cypriot Journal of Educational Science. 16(5), 2137-2151. https://doi.org/10.18844/cjes.v16i5.6231
• Alyakut, Ö. (2017). Postmodern toplumda değişen evler: Yeni yaşam tarzı vadeden ev reklamlarının göstergebilimsel incelenmesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 245-262.
• Aşçı, E. (2006). Televizyondaki çizgi ve animasyon karakterlerin farklı yerleşim yerlerinde ya-şayan çocukların tüketici davranışlarına etkisinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Ankara üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Arı, M. (2014). Tema’lı hayatlar sosyolojisi Türkiye’de tüketim toplumunun tezahürlerini anlamak [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Aydın, A. E., Marangoz, M. & Fırat, A. (2015). Tüketim kültürü çalışmaları üzerine bir literatür taraması. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 7 (1), 23-40.
• Batı, U. (2010). Reklamın dili. Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic Ltd. Şti
• Barth, J. L. (1993). Social studies: There is a history, there is a body, but is it worth saving? Social Education, 57 (2), 56-57.
• Bal, D. & Onay, A. (2020). Televizyon reklamları, çocuk ve tüketim: Tarz mısın, değil misin? İletişim Dergisi 32 198-219.
• Baudrilliard, J. (2016). The costumer society myths and structures. Sage.
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim toplumu. (Çev. H. Deliceçaylı ve F. Keskin), Ayrıntı.
• Berger, A. A. (2012). Kültür eleştirisi & kültürel kavramlara giriş (Çev. Ö. Emir, 2. baskı) Pinhan Yayıncılık.
• Berger, A. A. (2000). Ads, fads and consumer culture- Advertising’s Impact on American character and socierty. Rowman & Littlefield Publishers. Blanchette, L. & Brug, J. (2005). Determinants of fruit and vegetable consumption among 6–12-year-old children and effective interventions to increase consumption. Journal of Human Nutrition and Dietetics. 18 (6), 431-443.
• Cangöz, İ. (2009). Sınırlar ne için? Medyada düzenleme. N. Bayram (Ed.), Toplum ve iletişim içinde (ss. 191-212). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Chaney, D. (1999). Yaşam tarzları. (Çev. İ. Kutluk). Dost Yayınları
• Coşgun, M. (2012). Popüler kültür ve tüketim toplumu. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi. 1 (1), 837-850.
• Çelik, O. (2022). Tüketim kültürünün oluşturulmasında okulun rolünün Baudrillard perspektifinde incelenmesi [Doktora tezi, Trakya Üniversitesi] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Dal, N. E. (2017). Tüketim toplumu ve tüketim toplumuna yöneltilen eleştiriler üzerine bir tartışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (19), 1-21 doi: 10.20875/makusobed.311006
• Demirel, S. & Yegen, C. (2015). Tüketim, postmodernizm ve kapitalizm örgüsü. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi 2 (1), 115-138.
• Dere, İ. & Aktaşlı, İ. (2019a). Üretim, dağıtım ve tüketim kavramlarının öğretimine ilişkin bir eylem araştırması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (3), 1389-1406.
• Dere, İ. & Aktaşlı, İ. (2019b). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında bilinçli tüketicilik. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, 283-302.
• Elden, M. & Bakır, U. (2010). Reklam çekicilikleri cinsellik, mizah, korku. İletişim Yayınları
• Ellis, L. (2011). Towards a contemporary sociology of children and consumption. [Doktora tezi, Durham University].
• Ferman, M. (1993). Tüketicinin korunması meselesine gelişimci bir yaklaşım. İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• García-González, E., Albareda-Tiana, S., Solís-Espallargas, C. & Jiménez-Fontana, R. Transformative education for sustainable consumption. Trends High. Educ. 2022, 1, 1–15. https:// doi.org/10.3390/higheredu1010001
• Gökbulut Özdemir, Ö. & Özer, D. (2014). Yenilikçilik mi? Tüketim mi? Yenilikçi tüketime eleştirel bir yaklaşım ve nitel bir analiz. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi 3 (1), 25-48.
• Karaboğa, T. (2020). Televizyon reklamları ve çocuk. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 8 (101), 244-258.
• Kılcı (Ergen), Ş. (2009). Tüketim toplumunun bir formu olarak çizgi filmlerde çocukluk ve toplumsal cinsiyet temsilleri: Barbie, Bratz ve Winx Club. [Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi].
• Köroğlu, C. Z. (2009). Tüketim kültürü ve din. [Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi].
• McMillan, J.H. (2004). Educational research: Fundamentals for the consumer. Pearson Education, Inc.
• Methlouthi, K. & Nefzi, A. (2023). Cumsumption desire among children (from 7 to 11): Role of the exposure to social media advertisements and product familiarity. Cogent Business & Management. 10 (3). https://doi.org/10.1080/23311975.2023.2258621
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal bilgiler dersi (4, 5, 6 ve 7. sınıflar) öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Mumcu, Ö. (2006). Küresel tüketim kültürü ve Türkiye. [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Mutlu, O. (2005). Arzunun devrimi ve media. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 4 (1), 38-41.
• Odabaşı, Y. (2013). Tüketim kültürü yetinen toplumdan tüketen topluma (4. Baskı). Sistem Yayıncılık
• Onedio. (2023). İnsanın ömrü boyunca şaşırtıcı derecede fazla zamanını harcadığı 20 şey. https://onedio.com/haber/insanin-omru-boyunca-zamanini-harcadigi-20-sey-285250 adresinden 20.05.2023 tarihinde alındı
• O’Leary, Z. (2017). The essential guide to doing your research project. SAGE Publications Inc.
• Orçan, M. (2008). Osmanlı’dan günümüze modern Türk tüketim kültürü (2. Baskı). Harf Eğitim Yayıncılığı
• Özdemir, Z. (2007). Televizyon reklam filmlerinin tüketici davranışlarına etkisi [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Öztürk, C., Keskin, S. & Keskin Y. (2004). İlköğretim okulu 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler derslerinde materyal/teknoloji kullanım durumu. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 19, 107-120.
• Rahmawati, D. & Indartono, S. (2018). The integration of sustainable consumption education on social studies learning to increase students’ intention toward enviromental sustainability. Advences in Social Science, Education and Humanities Research, 323, 233-238.
• Sezgin, M. & Farımaz, M. (2016). Tüketim kültüründe yeni soyut ihtiyaçlar yaratırken televizyon reklamlarının rolü ve işlevi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi (4), 4. 55-69.
• Şirin, M. R. (2000). Gösteri çağı çocukları. İz Yayıncılık
• Tağrikulu, P., Bekdemir, Ü., & Omca Çobanoğlu, E. (2021). Üretim, dağıtım ve tüketim öğrenme alanına yönelik akademik başarı testi geliştirme: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (3), 1984-2004.
• TDK (2023). https://sozluk.gov.tr/
• Uyanık, C. (2020). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin bilinçli tüketicilik durumlarının incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (8) 4. 1073-1090. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.638457
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Zorlu, A. (2006). Tüketim sosyolojisi. Glocal Yayınları