THE RELATIONSHIP BETWEEN CRITICAL AND LATERAL THINKING DISPOSITIONS OF CLASSROOM TEACHER CANDIDATES

Yıl 2020, , 335 - 353, 06.03.2020

Kaya Yıldız , Büşra Yılmaz

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-578949

Cited By: 9

Öz

The aim of this study is to determine the relationship between
critical and lateral thinking dispositions of classroom teacher candidates. The
participants of the study consist of 327 teacher candidates educating at the
department of the Division of Classroom Education at Abant Izzet Baysal
University in the winter term of the academic year of 2016-2017. Correlational
research design was used in the study as the research method. As the research
tools, “Critical Thinking Dispositions Scale” and “Lateral Thinking
Dispositions Scale” were used. Independent sample t-test was carried out to
investigate the critical and lateral thinking dispositions of teacher
candidates according to gender. On the other hand, in order to investigate
their critical and lateral thinking dispositions according to grade level,
one-factor analysis of variance was carried out. Moreover, Pearson Correlation
Coefficient was calculated to determine the relationship between the critical
and lateral thinking disposition scores of the teacher candidates. As a result,
it was found that the critical and lateral thinking dispositions of the teacher
candidates were at high level and their critical thinking disposition scores
differed significantly according to gender and grade level. Although the
lateral thinking scores of the teacher candidates did not differ significantly
according to grade level, significant difference was obtained according to
gender. Moreover, it was also found that there was a significant, positive and
moderate relationship between the critical and lateral thinking disposition
scores of the teacher candidates.

Anahtar Kelimeler

Lateral Thinking, Critical Thinking, Thinking Disposition, Teacher Candidate

SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ ELEŞTİREL DÜŞÜNME VE YANAL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Öz

Bu araştırmanın amacı sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme ve yanal düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu 2016-2017 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim dalında öğrenim görmekte olan toplam 327 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Bu araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği” ve “Yanal Düşünme Eğilimi Ölçeği” kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının, eleştirel düşünme eğilimlerinin ve yanal düşünme eğilimlerinin cinsiyet değişkenine göre değişimini belirlemek amacıyla bağımsız örneklem t testi, sınıf düzeyi değişkenine göre değişimlerini belirlemek amacıyla ilişkisiz örneklemler için tek faktörlü varyans analizi kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi puanları ve yanal düşünme eğilimi puanları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda sınıf öğretmeni adaylarının yanal düşünme eğilimi ve eleştirel düşünme eğilimlerinin yüksek düzeyde olduğu, eleştirel düşünme eğilimi puanlarının cinsiyet ve sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Sınıf öğretmeni adaylarının yanal düşünme eğilimi puanları sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık göstermesine karşın cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Ayrıca sınıf öğretmeni adaylarının yanal düşünme eğilimi ölçeği puanları ile eleştirel düşünme eğilimi ölçeği puanları arasında orta düzeyde pozitif yönde ve anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yanal Düşünme, Eleştirel Düşünme, Düşünme Eğilimi, Öğretmen Adayı

Kaynakça

• Açışlı, S. (2016). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğrenme Stilleri ile Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 15(1), 273-285.
• Alpar, R. (2014). Spor Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik (3. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Arsad, N., Sanusi, H., Majid, R. A., Ali, M. M., ve Husain, H. (2012). Lateral Thinking through Black Box Experiment among Engineering Students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 60, 14-20.
• Astleitner, H. (2002). Teaching Critical Thinking. Journal of Instructional Psychology, 29(2), 53.
• Ay, Ş. ve Akgöl H. (2008), Eleştirel Düşünme Gücü ile Cinsiyet, Yaş ve Sınıf Düzeyi. Kurumsal Eğitimbilim 1(2), 65-75.
• Bahar, M., ve Aksüt, P. (2019). Okul Öncesi Dönemde Fen Bilgisi Etkinlikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bayrak, B. K. (2014). Öğretmen adaylarının Bilgi Okuryazarlık Düzeyleri ve Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. International Journal of Social Science, 25(1), 439-456.
• Beşoluk, Ş., ve Önder, İ. (2010). Öğretmen Adaylarının Öğrenme Yaklaşımları, Öğrenme Stilleri ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679– 693.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum (14. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2011). Sosyal Bilimlerde İstatistik (7. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, Ş., ve Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri. Education Sciences, 9(6), 66-83.
• Craver, K. W. (1989).Critical Thinking:Implications for Research. School Library Media Quarterly, 18(1), 13-18.
• De Bono, D. (1990). Lateral Thinking: A Textbook of Creativity. London: Penguin Books.
• De Bono, E. (1999). Altı Şapkalı Düşünme Tekniği (Çev. E.Tuzcular). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Demir, R., ve Aybek, B. (2014). Lise Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 122-140.
• Demirel, Ö. (2010). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme (13. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Doğanay, A., Taş, M. A., ve Erden, Ş. (2007). Üniversite Öğrencilerinin bir Güncel Tartışmalı Konu Bağlamında Eleştirel Düşünme Becerilerinin Değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 52, 511-546.
• Durukan, E., ve Maden, S. (2010). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
• Ekinci, Ö. ve Aybek, B. (2010). Öğretmen Adaylarının Empatik ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 816-827.
• Eryılmaz, S. ve Uluyol, Ç. (2015). 21. Yüzyıl Becerileri Işığında FATİH Projesi Değerlendirmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 35(2), 209 - 229.
• Facione, P., Giancarlo, C., Facione, N., ve Gainen, J. (1995). The Disposition Toward Critical Thinking. Journal of General Education, 44(1), 1–25.
• Fisher, A. (2007). Critical Thinking: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
• Frisby, C. L. (1992). Construct Validity and Psychometric Properties of The Cornell Critical Thinking Test (Level Z): A Contrasted Group Analysis. Psychological Report, 71, 291- 303.
• Gelen, İ. (2002). Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Düşünme Becerilerini Kazandırma Yeterliklerinin Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(10) 100-119.
• Gencel, İ. E., ve Candan, D. G. (2015). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Yansıtıcı Düşünme Düzeylerinin İncelenmesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi 4(8) 55-68.
• Giancarlo, C. A., ve Facione, P. A. (2001). A Look across Four Years at the Disposition Toward Critical Thinking among Undergraduate Students. Journal of General Education, 50(1), 29–55.
• Grove, K., Strudler, N. ve Odell, S. (2004). Mentoring Toward Technology Use: Cooperating Teacher Practice in Supporting Student Teachers. Journal of Research on Technology in Education, 7 (1), 85-109.
• Gülveren, H. (2007). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerileri ve bu Becerileri Etkileyen Eleştirel Düşünme Faktörleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Hamurcu, H., Günay, Y. ve Akamca, G. Ö. (2005). Fen Bilgisi ve Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimi Profilleri. Eğitim Araştırmaları Dergisi, Sayı 20, 147-157.
• Hill, K. (1995). Critical Thinking and its Realition Academic, Personal and Moral Development in Collage Years. Yayınlanmamış Doktora Tezi, New York: Cornell Üniversitesi.
• Hofreiter, T. D., Monroe, M. C., ve Stein, T. V. (2007). Teaching and Evaluating Critical Thinking in an Environmental Context. Applied Environmental Education and Communication, 6(2), 149-157.
• Karalı, Y. (2012). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri: İnönü Üniversitesi Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karaman, M. K. (2016). Öğretmen Adaylarının Medya Okuryazarlık Düzeyleri ve Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4 (1), 326-350.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi, 26. Baskı, Ankara: Nobel Yayınları.
• Kawashima, N., ve Shiomi, K. (2007). Factors of the Thinking Disposition of Japanese High School Students. Social Behavior and Personality: An İnternational Journal, 35(2), 187-194.
• Kızıltaş, Y. (2011). Sınıf Öğretmeni Adaylarının vve Sınıf Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Van İli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim Fakültelerinin Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Eğilim ve Düzeylerine Etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.
• Kong, S. L. (2001). Critical Thinking Dispositions of Pre-Service Teachers in Singapore: A Preliminary Investigation. 23.07.2017 tarihinde erişildi: https://repository.nie.edu.sg/bitstream/10497/11504/1/AARE_2001_KongSL_a.pdf
• Kuvaç, M., ve Koç, I. (2014). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri: İstanbul Üniversitesi Örneği. Turkish Journal of Education, 3(2), 46- 59.
• Kürüm, D. (2002). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Gücü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.Lawrence, A. S., ve Xavier, S. A. (2013). Lateral Thinking of Prospective Teachers. Online Submission, 1(1), 28-32.
• MEB. (2018). İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Miri, B., David, B. C., ve Uri, Z. (2007). Purposely Teaching for the Promotion of Higher- Order Thinking Skills: A Case of Critical Thinking. Research in Science Education, 37(4), 353-369.
• Narin, N., ve Aybek, B. (2010). İlköğretim İkinci Kademe Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Becerilerinin İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1) 336-350.
• Nicky, P. (2014). The Profile Of Students’lateral Thinking In Solving Mathematics Open- Ended Problem In Terms Of Learnıng Style Differences. In Proceeding of International Conference on Research, Implementation And Education of Mathematics and Sciences 2014. Yogyakarta State University.
• Onargan, T., Cöcen, İ. Akar, A. Tatar Ç. Köktürk, U. Mordoğan, H. ve Batar, T. (2004). Maden Mühendisliği Eğitiminde Probleme Dayalı Öğretim (PDÖ) için Yapılanma Modeli [A Structuring Model For The Problem-Based Teaching (PBT) in Mining Engineering Education]. I.Ulusal Mühendislik Kongresi, 20- 21 Mayıs 2004, Eski Foça, İzmir.
• Onwuegbuzie, A. (2001). Critical Thinking Skills: A Comparison of Doctoral and Masters Level Student, College Student Journal, 35(3), 447-480.Quines, E. (2017). Effectiveness of Cooperative Learning Approach in Developing Critical Thinking Skills of Secondary Students. Empowering 21st Century Learners Through Holistic and Enterprising Learning, 115-123.
• Özdemir, S. M. (2005). Üniversite Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerilerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 297-316.
• Özden, Y. (2003). Öğrenme ve Öğretme, (5. Baskı), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Özsoy-Güneş, Z., Çıngıl-Barış, Ç., ve Kırbaşlar, F. G. (2013). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Matematik Okuryazarlığı Öz-Yeterlik Düzeyleri ile Eleştirel Düşünme Eğilimleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 47-64.
• Öztürk, N., ve Ulusoy, H. (2008). Lisans ve Yüksek Lisans Hemşirelik Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Düzeyleri ve Eleştirel Düşünmeyi Etkileyen Faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 1(1), 15-25.
• Paul, R., Binker., A., Jensen, K. ve Kreklau, H. (1990). Critical Thinking Handbook: A Guide for Remodeling Lesson Plans in Language Arts, Social Studies and Science.Rohnert Park, CA: Foundation for Critical Thinking.
• Qing, Z., Jing, G., ve Yan, W. (2010). Promoting Preservice Teachers’ Critical Thinking Skills by İnquiry-Based Chemical Experiment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 4597-4603.
• Ramey-Gassert, L., Shroyer, M. G. ve Staver, J. R. (1996). A Qualitative Study of Factors Influencing Science Teaching Self- Efficacy of Elementary Level Teachers. Science Education, 80 (3), 283-31.
• Reed, J. H. (1998). Effect of a Model for Critical Thinking on Student Achievement in Primary Source Document Analysis and İnterpretation, Argumentative Reasoning, Critical Thinking Dispositions, and History Content in a Community College History Course. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Florida: Güney Florida Üniversitesi.
• Rudd, R., Baker, M., ve Hoover, T. (2000). Undergraduate Agriculture Student Learning Styles and Critical Thinking Abilities: Is There a Relationship? Journal of Agricultural Education, 41(3), 2-12.
• Saçlı, F., ve Demirhan, G. (2008). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Programında Öğrenim Gören Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Düzeylerinin Saptanması ve Karşılaştırılması. Spor Bilimleri Dergisi, 19(2), 092-110.
• Semerci, Ç. (2016). Developing A Lateral Thinking Disposition (LATD) Scale: A Validity and Reliability Study/Yanal Düşünme Eğilimi (YADE) Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(1), 358-371.
• Semerci, N. (2017). Pedagogical Formation Students' Dispositions toward Lateral Thinking/Pedagojik Formasyon Öğrencilerinin Yanal Düşünme Eğilimleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (1), 336-345.
• Susar Kırmızı, F. (2014). 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Metinlerinde Yer Alan Değerler, Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Şen, Ü. (2009). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 1(2), 69-89.
• Şenyiğit, Ç. (2016). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin ve Kitap Okuma Alışkanlıklarına İlişkin Tutumlarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tabachnick, B. G, ve Fidel, L. S. (2013). Using Mulivariate Statistics, 6. Baskı. Pearson Press.
• Tümkaya, S., Aybek, B., ve Aldağ, H. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Eurasian Journal of Educational Research, 36, 57-74.
• Tümkaya, S., ve Aybek, B. (2008). Üniversite Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Sosyo Demografik Özellikler Açısından İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 387-402.
• Waks, S. (1997). Lateral Thinking and Technology Education. Journal of Science Education and Technology, 6(4), 245-255.
• Walsh, C. M. ve Hardy, R. C. (1999). Disposition Differences in Critical Thinking Related yo Gender And Academic Major. Journal of Nursing Education, 38(4), 149–155.
• Walters, K. S. (1986). Critical Thinking in Liberal Education: A Case of Overkill?. Liberal Education, 72(3), 233-44.
• Wangensteen, S., Johansson, I. S., Björkström, M. E., ve Nordström, G. (2010). Critical Thinking Dispositions Among Newly Graduated Nurses. Journal of advanced nursing, 66(10), 2170-2181.
• Yenice, N. (2011). Investigating Pre-Service Science Teacher’s Critical Thinking Dispositions and Problem Solving Skills in Terms of Different Variables. Educational Research and Rewiews, 6(6), 497-508.
• Yüksel, N. S., Sarı-Uzun, M., ve Dost, Ş. (2013). Matematik Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel, (1), 393- 403.
• Zayıf, K. (2008). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.