ÖĞRETMENLERİN KİŞİLİK TİPLERİ İLE MESLEĞE YABANCILAŞMA ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2020, , 491 - 506, 06.03.2020

Taner Atmaca

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-613930

Cited By: 14

Öz

Bu araştırmanın amacı öğretmenlerin kişilik tipleri ile mesleğe yabancılaşmaları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. İlişkisel tarama desenine göre yürütülen araştırmada Düzce ilinde görev yapan 663 öğretmenden elde edilen veriler çözümlenmiştir. Öğretmenlerin kişilik tipleri Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi ile belirlenmiştir. Bunun yanında kullanılan mesleğe yabancılaşma ölçeği ile de öğretmenlerin mesleğe yabancılaşma düzeyleri değerlendirilmiştir. Ayrıca, öğretmenlerin kişilik tipleri ile yabancılaşma arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre en fazla görülen kişilik tipleri sırasıyla yumuşak başlılık, dışa dönüklük, deneyime açıklık, sorumluluktur. En az görülen kişilik tipi ise nevrotikliktir. Öğretmenlerin çalıştıkları okulun kademesi ile yabancılaşma arasında anlamlı fark vardır ve en yüksek düzey yabancılaşma lise öğretmenlerindedir. Mesleği severek yapmayan öğretmenlerin de yabancılaşma düzeylerinin anlamlı farklılık gösterdiği görülmektedir ve mesleğini severek yapanlara göre daha yüksektir. Öğretmenlerin cinsiyeti, öğrenim durumu, eğitim fakültesi mezunu olup olmama, kadro türü, mesleki kıdem, yaş aralığı bakımından ise anlamlı farklılık yoktur. Nevrotik kişilik tipi baskın öğretmenler daha fazla mesleki yabancılaşma içindedir. Öğretmenlerin kişilik tiplerinden dışa dönüklük, yumuşak başlılık, sorumluluk ve deneyime açıklı mesleğe yabancılaşma ile negatif ve anlamlı korelasyon içindedir. Bunun yanında nevrotik kişilik tipi ile mesleğe yabancılaşma arasında pozitif ve anlamlı korelasyon vardır.

Anahtar Kelimeler

Kişilik

Kaynakça

• Akar, H. (2017). The relationships between quality of work life, school alienation, burnout, affective commitment and organizational citizenship: A study on teachers. European Journal of Educational Research, 7(2), 169-180.
• Akpolat, T. (2014). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel sinizm tutumunun işe yabancılaşma düzeyine etkisi (Samsun ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Andabai, P. (2013). Teacher’s personality and classroom management of tertiary institutions in Nigeria: The issues and perspectives. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 2(5), 73-78. doi: 10.5901/ajis.2013.v2n5p73.
• Aslan, H. (2008). Endüstri meslek liselerinde kültür dersleri öğretmenlerinin mesleğe ve kuruma yabancılaşma düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ateş, N. (2012). Öğretmenlikte meslek ahlakı ve mesleki değerler. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 3(6), 3-18.
• Bacanlı, H., İlhan, T., & Aslan, S. (2009). Beş faktör kuramına dayalı bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: Sıfatlara dayalı kişilik testi (SDKT). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 261-279.
• Bayındır, B. (2002). Ortaöğretim dal öğretmenlerinin mesleğe yabancılaşmaları ile öğretme-öğrenme sürecindeki davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Belanger, C., & Longden, B. (2009). The effective teacher’s characteristics as perceived by students. Tertiary Education and Management, 15(4), 323-340. doi: 10.1080/13583880903335456.
• Benekos, P. (2016). How to be a good teacher: Passion, person, and pedagogy. Journal of Criminal Justice Education, 27(2), 225-237. doi: 10.1080/10511253.2015.1128703.
• Benoliel, P., & Schechter, C. (2017). Is it personal? Teacher’s personality and the principal’s role in professional learning communities. Improving Schools, 20(3), 222-235. doi:10.1177/1365480217703725.
• Burger, J. (2016). Kişilik. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., & Karadeniz, Ş. D. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Celep, B. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Cox, H., & Wood, J. (1980). Organizational structure and professional alienation: The case of public school teachers. Peabody Journal of Education, 1-6.
• Çalışır, İ. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması: Bolu ili örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Çelebi, N., & Uğurlu, B. (2014). Resmi liselerde çalışan öğretmenlerin kişilik özelliklerinin demografik değişkenlere göre incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(18), 537-569.
• Çelikten, M., Şanal, M., & Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 207-237).
• Çevik, R. (2009). Ortaöğretim kurumlarında yönetici davranışlarının öğretmenlerin mesleklerine yabancılaşmasına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çınkır, Ş., & Kurum, G. (2017). Atanmak ya da atanamamak: Ücretli öğretmenlerin yaşadıkları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi - ENAD, 5(3), 9-35. doi: 10.14689/issn.2148- 2624.1.5c3s1m.
• Dağlı, A., & Averbek, E. (2017). The relationship between the organizational alienation and the organizational citizenship behaviors of primary school teachers. Universal Journal of Educational Research, 5(10), 1707-1717. doi: 10.13189/ujer.2017.051006.
• Demir, C., Demir, E., & Bolat, Y. (2017). Sınıf öğretmenlerinin motivasyonları ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki . Mustafa Kemal Üniversitesi Enstitüsü Dergisi, 14(37), 73-87.
• Deveci-Şirin, H., & E.F., Ş. (2015). The relationship between life satisfaction levels and work alienation in physical education teachers. Asian Journal of Instruction, 3(2), 1-14.
• Djigic, G., Stojiljković, S., & Doskovic, M. (2013). Basic personality dimensions and teachers’ self-efficacy . Procedia - Social and Behavioral Science, 11, 593-602. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.01.1206.
• Doğan, İ. (1998). İletişim ve yabancılaşma. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Doğan, S. (2008). Hegel and Marx on alienation. Unpublished Master Thesis, METU, Ankara.
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Dworkin, G., Saha, L., & Hill, A. (2003). Teacher burnout and perceptions of a democratic school environment. International Education Journal , 4(2), 108-120.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Emir, S. (2012). Ortaöğretim öğretmenlerinin yabancılaşma düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Erjem, Y. (2008). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 395-417.
• Erkan, Z., & Avcı, R. (2014). Öğretmen adaylarının iletişim becerileri: mizaç ve karakter özelliklerinin rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 84-94.
• Eryılmaz, A. (2014). Perceived personality traits and types of teachers and their relationship to the subjective well-being and academic achievements of adolescents. Educational Sciences: Theory & Practice , 14(6), 2049-2062.
• Eryılmaz, A., & Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 36(161), 271-286.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. California: SAGE Pub.
• Gawali, C. S. (2012). The Impact of gender on development of big five (OCEAN) personality factors (openness to experience, concientiousness, extroversion, agreeableness and neuroticism). Indian Streams Research Journal, 2 (4), 12-14.
• Giddens, A., & Sutton, P. (2014). Sosyolojide temel kavramlar (Ali Esgin, Çev.). Ankara: Phoneix Yayınevi.
• Graham, P. (2007). Improving teacher effectiveness through structured collaboration: A case study of a professional learning community. Research in Middle Level Education , 31(1), 1-17. doi: 10.1080/19404476.2007.11462044.
• Güvercin, G. (2014). Öğretmenlik Mesleğinde Kökten Bir Dönüşüm: Ücretli Öğretmenlik. İdealist Öğretmenden Sınava Hazırlayıcı Teknisyene: Öğretmenliğin Dönüşümü (Ahmet Yıldız, ed.) (s. 139-178) içinde. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Jones, N. (2014). The role of personality and professional learning community quality in predicting teacher effectiveness. Unpublished Doctoral Dissertation, George Mason University, Virginia, USA.
• Jugovic, I., Marusic, I., Ivanec, T., & Vidovic, V. (2012). Motivation and personality of preservice teachers in Croatia. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 40(3), 271-287.
• Kabaklı-Çimen, L. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleğe yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 519-552. doi: 10.23863/kalem.2017.85.
• Kalafat, S. (2012). Lise öğretmenleri kişilik özelliklerinin öğretmen yeterliliklerine etkisi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(3), 193-200.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi
• Kazoğlu, M. (2014). Öğretmenlerin örgütsel yıldırma ve işe yabancılaşma algıları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Kesik, F., & Cömert, M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine ilişkin algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 27-46. doi: 10.17679/iuefd.99916.
• Kılıç, H. (2009). Sosyo-ekonomik değişkenler açısından eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Kızılçelik, S. (1992). Sosyoloji teorileri II. Konya: Kuzucular Ofset.
• Kızıltan, G. S. (1986). Kişinin silinen yüzü: Çağımızda yabancılaşma sorunu. İstanbul: Metis.
• Kim, L., Jörg, V., & Klassen, R. (2019). A meta-analysis of the effects of teacher personalityon teacher effectiveness and Burnout. Educational Psychology Review , 3,163–195. doi: 10.1007/s10648-018-9458-2.
• Kiraz, S. (2011). Yabancılaşmanın kökeni üstüne. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 147- 169.
• Korkmaz, M., & Çevik, M. (2017). Ortaöğretim kurumlarında örgüt kültürü ile yabancılaşma arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(4), 675-716.
• Kurtulmuş, M., & Karabıyık, H. (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 459-477.
• Külahoğlu, S. (2000). İyi öğretmenlik yetenek mi, beceri mi? Eğitim Araştırmaları Dergisi, 52-58.
• Mahmutyazıcıoğlu, L. (2015). Okul öncesi yöneticilerinin algılanan liderlik stilleri ile mesleğe yabancılaşma düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi (İstanbul İli Anadolu Yakası Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• McCrae, R., & John, O. (1992). An Introduction to the five factor model and its applications. Journal of Personality, 60, 175-215.
• Nkomo, N., & Fakrogha, E. (2016). Teacher personality and effective classroom management. International Journal of Innovative Research & Development, 5(13), 10-14.
• Nojabaee, S., & Ahmadi, G. (2014). Identification of factors affecting teachers' job alienation in western Mazandaran Province. Journal of Applied Environmental and Biological Sciences, 4(7), 136-143.
• Pugh, K., & Zhao, Y. (2003). Stories of teacher alienation: A look at the unintended consequences of efforts to empower teachers. Teaching and Teacher Education , 19, 187–201. doi: 10.1016/S0742-051X(02)00103-8.
• Schlichte, J., Yssel, N., & Merbler, J. (2010). Pathways to burnout: Case studies in teacher ısolation and alienation. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 50(1), 35-40. doi: 10.3200/PSFL.50.1.35-40.
• Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociology Review, 24, 783-791.
• Shabani, K., & Ghasemian, A. (2017). Teacher’s personality type and techniques of teaching pronunciation. Cogent Education, 4, 1-16, doi: 10.1080/2331186X.2017.1313560.
• Sudak, M., & Zehir, C. (2013). Kişilik tipleri, duygusal zeka, iş tatmini ilişkisi üzerine yapılan bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi , 11(22), 141-165.
• Sürücü, A., & Ünal, A. (2018). Öğrenci motivasyonunu artıran ve azaltan öğretmen davranışlarının incelenmesi . Opus: Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 253-295. doi: 10.26466/opus.404122.
• Şimşek, C., & Tuzluca, S. (2015). Yetişkinlerin düşünce hayatında olumlu iz bırakan öğretmenlerin ortak kişilik ve davranış özellikleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi , 4(3), 131-141.
• Thomson, W. (1995). The contrubition of school climate and hardiness to the level of alienation experienced by student teachers. The Journal of Educational Research, 88(5), 269-274.
• Tsang, K. (2018). Teacher alienation in Hong Kong . Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 39(3), 335-346. doi: 10.1080/01596306.2016.1261084.
• Uslu, M. (2013). Pedagojik formasyon öğrencilerinin kişilik özellikleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 10(2), 233-245.
• Voinea, M., & Palaşan, T. (2014). Teachers’ professional identity in the 21st century Romania. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 128, 361-365. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.03.172.
• Yadav, G. K., & Nagle, Y. (2012). Work alienation and occupational stress. Social Science International, 28 (2), 333-334.
• Yetim, A., & Göktaş, Z. (2004). Öğretmenin mesleki ve kişisel nitelikleri . Kastamonu Eğitim Dergisi, 12(2), 541-550.
• Yıldız, K., Akgün, N., & Yıldız, S. (2013). İşe yabancılaşma ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki. International Journal of Social Science, 6(6), 1253-1284. doi: 10.9761/JASSS1193.
• Yorulmaz, Y., Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2015). The relationship between teachers’ occupational professionalism and organizational alienation. Educational Process: International Journal, 4(1-2), 31-44.
• Young, S., & Shaw, D. G. (1999). Profiles of effective college and university teachers. Journal of Higher Education, 70(6), 670–686.
• Yücel, C., & Taşçı-Kaynak, S. (2008). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 685-706.