LİSE ÖĞRETMENLERİNDE TÜKENMİŞLİK, İŞ DOYUMU VE ALGILANAN SOSYAL DESTEK: BURSA İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 3, 1861 - 1886, 17.10.2018

Enis Yılmaz , Selçuk Aslan

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018.18.39790-439327

Cited By: 9

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin çalışma yaşamlarında etkili
olan tükenmişlik düzeyi, iş doyumu ve algılanan sosyal destek değişkenleri
arasındaki ilişkileri incelemektir. Ayrıca ele alınan demografik değişkenlerin
bağımlı değişkenlerle ilişkisi araştırılmış, bağımsız değişkenler temelinde
oluşturulan gruplar arasında bağımlı değişken ortalamalarının farklılaşıp
farklılaşmadığı incelenmiştir. Verilerin analizi SPSS 23 programı ile yapılmış
ve yüzde 95 güven düzeyi ile çalışılmıştır. Sonuçta, öğretmenlerin
algıladıkları sosyal destek düzeyi ile tükenmişlik arasında olumsuz, sosyal
destek ile iş doyumu arasında ise olumlu ilişki olduğu görülmüştür. Tükenmişlik
düzeyi ile iş doyumu arasında da olumsuz bir ilişki vardır. Öğretmenlerin
hizmet sürelerine, görev yaptıkları okul türüne ve cinsiyetine göre bağımlı değişken
düzeyleri bakımından farklılıklar bulunmuştur. Elde edilen bulgular ilgili
alanyazın temelinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, İş Doyumu, Algılanan Sosyal Destek

Kaynakça

• Abacı, Z. K. (2004). Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bağlı Saray ve Ayaş Rehabilitasyon merkezlerinde bakıma ihtiyaç duyan bireylerin bakımından sorumlu personelin iş doyumu, tükenmişlik, stres ve depresyon düzeyleri açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Aksüllü, N. ve Doğan, S. (2004). Huzurevinde ve evde yaşayan yaşlılarda algılanan sosyal destek etkenleri ile depresyon arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5, 76-84. Akten, S. (2007). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Alver, B. (2003), Çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların empatik becerileri, karar stratejileri ve psikolojik belirtileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum. Ardıç, K. ve Polatçı S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir çalışma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10, 69-96. Ataay, İ. D. (1998). İşletmelerde insan gücü verimliliğini etkileyen faktörler. Ankara: Mess Yayınları. Avcı, Ü. ve Seferoğlu, S.S. (2011). Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 13‐26. Azizoğlu, Ö. ve Özyer, K. (2010). Polislerde tükenmişlik sendromu üzerine bir ampirik çalışma. Turizm Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Hasan Işın Dener Özel Sayısı), 1, 137-147. Arı, S. G. ve Bal, Ç. G. (2008). Tükenmişlik kavramı: birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15, 131-148. Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık. Başol, G. ve M. Altay. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 58, 191-216. Baykan, Z. Çetinkaya, F. Naçar, M. Kaya, A. ve Işıldak, M. Ü. (2014). Aile hekimlerinin tükenmişlik durumları ve ilişkili faktörler. Türk Aile Hek Dergisi, 3, 122-133. Bayraktar, Ö. (2011). Üniversite öğrencilerinin algılanan sosyal destek düzeyleri ile duygusal zekâları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Psikolojik Danışma Ve Rehberlik Bilim Dalı: Konya. Baysal, A.C. (1981). Sosyal ve örgütsel psikolojide tutumlar. İstanbul: Yalçın Ofset Matbaası. Bilgiç, R. (1998). The relationship between job satisfaction and personal characteristics of turkish workers, Journal of Psychology, 5: 549-558. Bingöl, D. (1990). Personel yönetimi ve beşeri ilişkiler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi. Burke, R.J. ve Weir, T. (1978). Benefits to adolescents of informal helping relationships with their parents and peers. Psychological Report, 42, 1175-1184. Ceyhan, A. A. ve Siliğ, A. (2005) Banka çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri ile uyum düzeyleri arasındaki ilişkiler. Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 44- 45. Cohen S &Wills T A. (1985). Stress, social support and the buffering hypothesis. Psychol Bull. 98, 310-570 Çakır, Y., Palabıyıkoğlu, R. (1997). Gençlerde sosyal destek-çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması. Kriz Dergisi; 5: 15 - 24. Çalgan, Z. Yeğenoğlu, S. ve Aslan, D. (2009). Eczacılarda mesleki bir sağlık sorunu: tükenmişlik. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 1, 61-74. Çam, O. (1991). Hemşirelerde tükenmişlik sendromunun araştırılması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı: İzmir. Çetin, H., Basım, N. ve Aydoğan, O. (2011). Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 61-70. Çetinkanat, A. C. (1988). Örgütsel iklim ve iş doyumu. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara. Çokluk, Ö. (1999). Zihinsel ve işitme engelliler okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerde tükenmişliğin kestirilmesi. YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara. Dalkılıç Sürgevil, O. (2014). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu tükenmişlikle mücadele teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları. Derin, N. (2007). Devlet hastanelerinde çalışan sağlık personelinin iş doyum düzeyleri ve etkileyen faktörler.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı: Eskişehir. Eğinli, A. T. (2009). Çalışanlarda iş doyumu: kamu ve özel sektör çalışanlarının iş doyumuna yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3, 35- 52. Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12, 17 - 25. Erdoğan, İ. (1991). İşletmelerde davranış. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Eren, E. (1993). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Yayınları. Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik envanterinin uyarlanması. Psikoloji Kongre Kitabı. Ankara: Psikologlar Derneği Yayınları. Gökler, I. ve Aydın, G. (2011). Huzur evinde yaşayan yaşlıların benlik algılarının yordanmasında sosyo demografik özellikler ve algılanan sosyal desteğin rolü. Toplum ve Aile.7(24), 69-80. Göktepe, A. K. (2016). Tükenmişlik sendromu. İstanbul: Nesil Yayınları. Güllüce, A. Ç. (2006). Mesleki tükenmişlik ve duygusal zekâ arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı: Erzurum. Herzberg, F. (1996). Work and the nature of man, World Publishing Company. Kaşıkçı, M. İpek Çoban, G. Ünsal, A. Avşar, G. (2009). Üniversite son sınıf öğrencilerinde aileden ve arkadaştan algılanan sosyal destek ve benlik saygısı. İ.Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 17, 158-165. Kaya, Z. (2014). Antalya emniyet müdürlüğü hassas bölgeleri koruma şube müdürlüğü personelinde tükenmişlik sendromu üzerine bir çalışma: düşünce – yorum. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, Hikmet Yurdu, 13, 229 – 250. Kayıklık, H. (2007). Din görevlilerinde tükenmişlik. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Dergisi 7, 1-19. Keser, A. (2005). İş tatmini ve yaşam tatmini ilişkisi: otomotiv sektöründe bir uygulama. Çalışma Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, 7, 77-96. Kesici, S. (2006). Bankalarda motivasyon ve iş tatmini ilişkisi ve uygulamadan bir örnek. (YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı: Denizli. Kozacıoğlu, G. ve Gördürür. H. E. (1995). Bireyden topluma ruh sağlığı. Alfa Yayınları. Kozaklı, H. (2006). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Mersin. Köse, S. Oral, L. ve Türesin, H. (2011). Duygusal emek davranışlarının iş görenlerin tükenmişlik düzeyleri ile ilişkisi üzerine sağlık sektöründe bir araştırma. İşletme Fakültesi Dergisi, 2, 165-185. Kümbül, B. Kapız, S. ve Pazarlıoğlu, M. V. (2001). Tükenmişlik ve iş doyumu etkileşimi: polis ve hemşireler üzerinde bir inceleme. 8. Ulusal Ergonomi Kongresi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Oflezer, C. M. Ateş, G. Bektaş ve A. İrban. (2011). Bir kamu hastanesinde çalışan işçilerin iş doyumu ve etkileyen faktörler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4, 203-214. Okumuş, M. (2011). Öğretmenlerde meslek tatmini ve iş stresi. İstanbul: Özgü Yayınları. Okutan, E. Yıldız, Ş. ve Konuk, F. (2013). İş hayatında tükenmişlik sendromu: finans ve muhasebe çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 1-17. Oruç, S. (2007). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi: adana ili örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı: Adana. Örmen, U. (1993). Tükenmişlik duygusu ve yöneticiler üzerinde bir uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. Özdayı, N. (1991). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini durumlarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. Özdemir, S. (1986). Kamu ödeme sistemi içinde öğretmen ücretlerinin yeri ve sağladığı doyum. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara. Pines, A.M. ve Aronson, E. (1988). Career burnout: causes and cures. New York: Free Press Schaufelı, Wilmar B. ve Van Dıerendonck, Dirk. (1993), The construct validity of two burnout measures, Journal of Organizatioanl Behavior, Vol.14, 631-647. Sun, H. Ö. (2002). İş doyumu üzerine bir araştırma: türkiye cumhuriyeti merkez bankası banknot matbaası genel müdürlüğü. Yayınlanmamış Uzmanlık Yeterlilik Tezi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü: Ankara. Şimşek, Ş., Akgemci, T. ve Çelik, A. (1998). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Tahta, F. (1995). Okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü: Ankara. Tellioğlu, A. (2004). İstanbul ili Beyoğlu ilçesinde ilköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum. Telman, N. ve Çelik, D. A., (2013). Endüstri / örgüt psikolojisi alanında kullanılan ölçekler el kitabı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Telman, N. ve Ünsal, P. (2004). Çalışan memnuniyeti. İstanbul: Epsilon Yayınları. Topçu Özkurt, E. (2015). Travmatik yaşantıları olan kadınlarda sosyal destek türleri ile depresyon düzeyi ve antidepresan kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klinik Psikoloji Ana Bilim Dalı: İstanbul. Torun, A. (1995). Tükenmişlik, aile yapısı ve sosyal destek ilişkileri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. Tunacan, S. (2005). Beykoz ilçesindeki lise öğretmenlerinin iş doyumunu etkileyen faktörler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. Tunacan, S. ve Çetin, C. (2009). Lise öğretmenlerinin iş doyumunu etkileyen faktörlerin tespitine ilişkin bir araştırma. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, 155-172. Tümlü, Ü. G. ve Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3, 205-213. Türk, M. S. (2007). Örgüt kültürü ve iş tatmini. Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları. Üçüncü, K. (2016). İş tatmini ve motivasyon. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı: Trabzon. Yelboğa, A. (2007). Bireysel demografik değişkenlerin iş doyumu ile ilişkisinin finans sektöründe incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 2: 1 – 18. Yeşilyaprak, B. (2003). Eğitimde rehberlik hizmetleri, Ankara: Nobel yayınları. Yıldırım, İ. (1998). Akademik başarı düzeyleri farklı olan lise öğrencilerinin sosyal destek düzeyleri, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2, 33-45. Yıldırım, İ. (2007). Üniversite seçme sınavına hazırlanan Türk öğrencilerde depresyon, sınav kaygısı ve sosyal destek. Eurasian Journal of Educational Research, 29,171-184. Yılmaz, Z. Ü. (2014). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik, depresyon ve iş doyumu düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Ana Bilim Dalı, Uygulamalı Psikoloji Yüksek Lisans Programı: İstanbul. Yılmaz, N. (2007). Orta dereceli okullardaki matematik öğretmenlerinin iş tatmin düzeyleri: lise ve meslek liselerinin karşılaştırılması, Bağcılar İlçesinde örnek çalışma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi: İstanbul. Yılmaz, B.Korkut, Ş.ve Köse, E. (2010). Ankara’daki üniversite ve halk kütüphanelerinde çalışan kütüphanecilerin iş doyumları üzerine bir araştırma. Bilgi Dünyası, 1, 49-80. Yiğit, A. (2007). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu, tükenmişlik ve ruh sağlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Niğde.