MUTLULUĞUN EMPATİ, AFFETME VE YAŞAM DOYUMU ARASINDAKİ ARACI ROLÜ: BİR YOL ANALİZİ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 2, 540 - 554, 01.07.2019

Özgür Salih Kaya , Fatih Orçan

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.46660-584899

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmanın amacı, üniversite öğrencilerinin empatik
eğilimleriyle yaşam doyumu ve affetme düzeyleri arasındaki ilişkide mutluluğun
aracılık rolünün olup olmadığını saptamaktır. Araştırma ilişkisel tarama
modeline uygun olarak düzenlenmiştir. Araştırmanın verileri 2016-2017 eğitim
öğretim yılı güz yarıyılında bir devlet üniversitesinde öğrenim gören 209 kız,
142 erkek olmak üzere toplam 351 öğrenciden oluşmaktadır. Öğrencilerin yaş
ortalaması 20.3’tür. Araştırmada Kişisel Bilgi Formu, Toronto Empati Ölçeği,
Yaşam Doyumu Ölçeği Türkçe Formu, Öznel Mutluluk Ölçeği ve Affedicilik Ölçeği
kullanılmıştır. Hipotez edilen yol modelini incelemek için veriler SPSS 24 ve
Mplus 5.1 programları kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin normal dağıldığı
gözlenmiştir ve bu yüzden maksimum olabilirlik tahmin metodu
kullanılmıştır.  Çoklu bağlantı
probleminin olmadığı ve model veri uyum değerlerinin kabul edilebilir olduğu
görülmüştür (



















=1.58, CFI=.99, TLI=.97, RMSEA=.04, SRMR=.01). Sonuçta,
empatinin affetme ve yaşam doyumu üzerinde doğrudan bir etkisinin olduğu
bulunmuştur. Ayrıca mutluluğun empati, yaşam doyumu ve affetme arasında aracı
rolü olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Empati, mutluluk, yaşam doyumu, affetme, yol analizi

Kaynakça

• Akarsu, B. (1997). Mutluluk ahlakı. İstanbul: İnkılap Yayınevi. Akın, A. ve Satıcı, S. A. (2011). Öznel mutluluk ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 65-77.
• Akkan, H. (2012). Üstün zekâlı 6-8. sınıf öğrencilerinin iki farklı akademik ortamdaki sosyometrik statülerine göre empatik eğilimleri, yaşam doyumları ve aile yaşantıları. Yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Alpay, A. (2009). Yakın ilişkilerde bağışlama: Bağışlamanın; bağlanma, benlik saygısı, empati ve kıskançlık değişkenleri yönünden incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Anderson, K., and Costello, P. (2009). Relationships between prosocial behavior, spirituality, narcissism, and satisfaction with life. Journal of Gustavus Undergraduate Pshychology, 5, 1-28.
• Asıcı, E. (2013). Öğretmen adaylarının affetme özelliklerinin öz-duyarlık ve benlik saygısı açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Bal, P. N. ve Gülcan, A. (2014). Genç yetişkinlerde iyimserliğin mutluluk ve yaşam doyumu üzerindeki etkisinin incelenmesi. E-AJI (Asian Journal of Instruction), 2(1(Özel)), 41-52.
• Barrington-Leigh, C. P., and Helliwell, J. F. (2008). Empathy and emulation: Life satisfaction and the urban geography of comparison groups (No. w14593). National Bureau of Economic Research.
• Baştuğ, G. (2009). Voleybol antrenör adaylarının empatik becerileri ile yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(3), 222-227.
• Bélanger, C., Laporte, L., Sabourin, S., and Wright, J. (2015). The effect of cognitive-behavioral group marital therapy on marital happiness and problem solving self-appraisal. The American Journal of Family Therapy, 43(2), 103-118.
• Berry, J. W., Worthington, E. L., O’Connor, L. E., Parrott, L., and Wade, N. G. (2005). Forgivingness, vengeful, rumination, and affective traits. Journal of Personality, 73, 1-43.
• Bourgault, P., Lavoie, S., Paul-Savoie, E., Grégoire, M., Michaud, C., Gosselin, E., and Johnston, C. C. (2015). Relationship between empathy and well-being among emergency nurses. Journal of Emergency Nursing, 41(4), 323-328.
• Bozoğlan, B. (2014). Çatışmanın yordayıcısı olarak sosyal destek ve yaşam doyumu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 161-175.
• Chan, D. W. (2013). Subjective well-being of Hong Kong Chinese teachers: The contribution of gratitude, forgiveness, and the orientations to happiness. Teaching and Teacher Education, 32, 22-30
• Cohn, M. A., Fredrickson, B. L., Brown, S. L., Mikels, J. A., and Conway, A. M. (2009). Happiness unpacked: Positive emotions increase life satisfaction by building resilience. Emotion, 9(3), 361-368.
• Çankaya, Z. C. (2008). Bazı insanlar neden daha mutludur? Öznel iyi olma sürecinde psikolojik ihtiyaçların rolü. Aile ve Toplum Eğitim- Kültür ve Araştırma Dergisi, 13(1), 2: 29-36.
• Çardak, M. (2012). Affedicilik yönelimli psiko-eğitim programının affetme eğilimi, belirsizliğe tahammülsüzlük, psikolojik iyi oluş, sürekli kaygı ve öfke üzerindeki etkisinin incelenmesi. Doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Çevik, N. (2010). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluşlarını yordayan bazı değişkenler. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demiralp, C. (2017). Üniversite öğrencilerinin empatik eğilim ile narsistik kişilik özellikleri ve eleştirel düşünme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Demirel S., Acar Ö., Karakurt E., Onaygil C. ve ark., Yurt yaşamının üniversite öğrencilerinin sağlığı üzerindeki etkileri, MASCO, Marmara Öğrenci Kongresi, 16-17 Mayıs, 2006
• Demirel, S., ve Canat, S. (2004). Ankara’daki beş eğitim kurumunda kendini yaralama davranışı üzerine bir çalışma. Kriz Dergisi, 12(3), 1-9
• Derman, M. (2011). Farklı sosyoekonomik düzeylerdeki 10-11 yaş çocuklarına uygulanan empati eğitim programının saldırganlık düzeyleri üzerindeki etkisi. Doktora tezi. Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95, 542–575.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J. and Griffin, S. (1985), The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75.
• Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., and Smith, H. L. (1999). Subjective Well Being: Three Decades of Progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276- 302.
• Dillon, R. S. (2001). Self-forgiveness and self-respect. Ethics, 112(1), 53-83.
• Donovan, L. A. N., and Priester, J. R. (2017). Exploring the psychological processes underlying interpersonal forgiveness: The superiority of motivated reasoning over empathy. Journal of Experimental Social Psychology, 71, 16-30.
• Dökmen, Ü. (2004). Empati. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eaton, J., Struthers, C. W., and Santelli, A. G. (2006). Dispositional and state forgiveness: The role of self-esteem, need for structure, and narcissism. Personality and Individual Differences, 41(2), 371-380.
• Enright, R. D., and The Human Development Study Group (1996). Counseling within the forgiveness triad: On forgiving, receiving forgiveness, and self-forgiveness. Counseling and Values, 40, 107-126.
• Erkutlu, H. (2014). Exploring the moderating effect of psychological capital on the relationship between narcissism and psychological wellbeing. Social and Behavioral Sciences, 150(2014), 1148-1156.
• Eryılmaz, A. ve Öğülmüş, S. (2010). Ergenlikte öznel iyi oluş ve beş faktörlü kişilik modeli. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 189-203.
• Exline, J. J., Worthington, E. L., Hill, P., and McCullough, M. E. (2003). Forgiveness and justice: A research agenda for social and personality psychology. Personality and Social Psychology Review, 7(4), 337-348.
• Fincham, F. D., Beach, S. R., and Davila, J. (2004). Forgiveness and conflict resolution in marriage. Journal of Family Psychology, 18(1), 72.
• Fincham, F. D., Hall, J. H., and Beach, S. R. H. (2006). Forgiveness in marriage: Current status and future directions. Family Relations, 55, 425-427.
• Hacı, Y. (2011). Evlilik uyumunun empatik eğilim, algılanan aile içi iletişim ve çatışma çözme stillerine göre yordanması. Yüksek lisans tezi. Ege Üniversitesi, sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Hall, J. H., and Fincham, F. D. (2005). Self-forgiveness: The stepchild of forgiveness research. Journal of Social and Clinical Psychology, 24, 621–637.
• Hoffmann, M. (1978). “Empathy, Its Development and Prosocial Implacations”. Bulunduğu eser: C.B: Keasey (ed.), Nebraska Symposium on Motivation, 25: 169:128.
• Hofmann, W., Luhmann, M., Fisher, R. R., Vohs, K. D., and Baumeister, R. F. (2014). Yes, but are they happy? Effects of trait self‐control on affective well‐being and life satisfaction. Journal of Personality, 82(4), 265-277.
• Kangal, A. (2013). Mutluluk üzerine kavramsal bir değerlendirme ve Türk hanehalkı için bazı sonuçlar. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), 214-233.
• Karataş, Z. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin empatik becerileri ve benlik saygısı düzeylerinin incelenmesi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (23), 97-114.
• Karremans, J. C., Van Lange, P. A., Ouwerkerk, J. W., and Kluwer, E. S. (2003). When forgiving enhances psychological well-being: the role of interpersonal commitment. Journal of Personality and Social Psychology, 84(5), 1011.
• Kaya, Ö. S. (2018). Romantik ilişkilerde problem çözme becerilerinin empati ve mental iyi oluş açısından incelenmesi. Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 8(1), 1-11.
• Kaya, Ö. S., ve Demir, E. (2017). Kendini toparlama gücü ve stresle başa çıkma stratejilerinin mutluluk düzeyini yordama gücü. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 18-33.
• Keser, A. (2003). Çalışmanın anlamı, insan yaşamındaki yeri ve yaşam doyumu üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış doktora tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Kiraz, C. (2011). Eğitim fakültesi öğrencilerinin empatik eğilimleri ile narsistik kişilik özellikleri. Yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kline, R. B. (2011). Convergence of structural equation modeling and multilevel modeling. na.
• Koç, M., İskender, M., Çolak, T. S., and Düşünceli, B. (2016). Investigation of the effect of intolerance of uncertainty and the effect of anger control on the relationship between forgiveness and psychological well-being through structural equation modelling. Sakarya University Journal of Education, 6(3), 201-209.
• Köroğlu, M. (2012). Emniyet personelinin empatik eğilim becerileri, çatışma ve şiddete ilişkin farkındalıkları ile çatışma çözme stilleri. Doktora tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Lawler-Row, K. A. and Piferi, R. L. (2006). The forgiving personality: Describing a life well lived?. Personality and Individual Differences, 41(6), 1009-1020.
• Lawler‐Row, K. A., Younger, J. W., Piferi, R. L., and Jones, W. H. (2006). The role of adult attachment style in forgiveness following an interpersonal offense. Journal of Counseling and Development, 84(4), 493-502.
• Lee, H. S., Brennan, P. F., and Daly, B. J. (2001). Relationship of empathy to appraisal, depression, life satisfaction, and physical health in informal caregivers of older adults. Research in Nursing & Health, 24(1), 44-56.
• Lyubomirsky, S. (2001). Why are some people happier than others? The role of cognitive and motivational processes in well-being. American Psychologist, 56, 239-249.
• Lyubomirsky, S., King, L., and Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological Bulletin, 131, 803–855.
• Lyubomirsky, S., Tkach, C., and DiMatteo, M. R. (2006). What are the differences between happiness and self-esteem. Social Indicators Research, 78(3), 363-404.
• Macaskill, A., Maltby, J., and Day, L. (2002). Forgiveness of self and others and emotional empathy. Journal of Social Psychology 142, 663–665.
• Mahon, N. E., Yarcheski, A., and Yarcheski, T. J. (2005). Happiness as related to gender and health in early adolescents. ClinicalNnursing Research, 14(2), 175-190.
• Maltby, J., Day, L., and Barber, L. (2005). Forgiveness and happiness, the differing contexts of forgiveness using the distinction betweeen hedonic and eudaimonic happiness. Journal of Happiness Studies, 6, 1-13.
• Maltby, J., Macaskill, A., and Day, L. (2001). Failure to forgive self and others: A replication and extension of the relationship between forgiveness, personality, social desirability and general health. Personality and Individual Differences, 30(5), 881-885.
• Neugarten, B. L., Havighurst, R. J., and Tobin, S. S. (1961). The Measurement of Life Satisfaction. Journal of Gerentology, 16, 134-143.
• Özbek, M. (2004). Toplumsal yaşamda empati. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 1, 1-16.
• Özdemir, N., ve Koruklu, Y. (2011). Üniversite öğrencilerinde değerler ve mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 190-210.
• Özdevecioğlu, M. (2003). İş tatmini ve yaşam tatmini arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. 11.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Afyon.
• Peterson, C., Park, N., and Seligman, M. E. (2005). Orientations to happiness and life satisfaction: The full life versus the empty life. Journal of Happiness Studies, 6(1), 25- 41.
• Peterson, C., Ruch, W., Beermann, U., Park, N., and Seligman, M. E. (2007). Strengths of character, orientations to happiness, and life satisfaction. The Journal of Positive Psychology, 2(3), 149-156
• Rangganadhan, A. R., and Todorov, N. (2010). Personality and self-forgiveness: The roles of shame, guilt, empathy and conciliatory behavior. Journal of Social and Clinical Psychology, 29(1), 1-22.
• Russel, B. (2003). Mutluluk Yolu, (Çev.: N. Özyürek), Varlık Yayınları: İstanbul.
• Salı, G. (2013). İlköğretim ikinci kademedeki çocukların empatik eğilimlerinin ve benlik kavramlarının incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 6(4), 496-519.
• Sandage, S. and Worthington Jr, E. (2010). Comparison of two group interventions to promote forgiveness: Empathy as a mediator of change. Journal of Mental Health Counseling, 32(1), 35-57.
• Sarıçam, H. ve Akın, A. (2013). Affedicilik ölçeğinin türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 37-46.
• Schafer, J. L. (1997). Analysis of incomplete multivariate data. CRC press
• Seligman, M. E. P. (2002). Gerçek Mutluluk. Çev: Semra Kunt Akbas. Ankara: HYB Basım Yayın.
• Shanafelt, T. D., West, C., Zhao, X., Novotny, P., Kolars, J., Habermann, T., and Sloan, J. (2005). Relationship between increased personal well-being and enhanced empathy among. Journal of General Internal Medicine, 20(7), 559-564.
• Snow, N. E. (1993). Self forgiveness. The Journal of Value Inquiry, 27, 75-80.
• Spreng, R. N., Kinnon, C. M., Mar, R. A., and Levine, B. (2009). The Toronto Empathy Questionnaire: Scale development and initial validation of a factor-analytic solution to multiple empathy measures. Journal of Personality Assessment, 91(1), 62-71.
• Strelan, P. (2007). Who forgives others, themselves, and situations? The roles of narcissism, guilt, self-esteem, and agreeableness. Personality and Individual Differences, 42(2), 259-269.
• Tarhan, N. (2005). Mutluluk Psikolojisi, Timaş Yayınları: İstanbul.
• Tate, U. S. (1984). Convergent and discriminant validity of measures of job, leisure, dyadic, and general life satisfaction by causal modeling methodology. Journal of Leisure Research, 16(3), 250-254.
• Thomas, M. R., Dyrbye, L. N., Huntington, J. L., Lawson, K. L., Novotny, P. J., et al. (2007). How do distress and well-being relate to medical student empathy? A multicenter study. Journal of General Internal Medicine, 22(2), 177-183.
• Thompson, L.Y., Snyder, C.R., Hoffman, L., Michael, S.T., Rasmussen, H.N., et al. (2005). Dispositional forgiveness of self, others, and situations. Journal of Personality, 73, 313-359.
• Totan, T., Dogan, T., ve Sapmaz, F. (2012). The Toronto Empathy Questionnaire: Evaluation of psychometric properties among turkish tniversity students. Eurasian Journal of Educational Research, 46, 179-198.
• Toussaint, L. and Webb, J. R. (2005). Gender differences in the relationship between empathy and forgiveness. The Journal of Social Psychology, 145(6), 673-685
• Twenge, M. J., and Campbell K. W. (2010). Asrın vebası narsisizm illeti (çev. Korkmaz Ö). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Veenhoven, R. (1996). The Study of Life Satiscaftion, A Comparative Study of Satisfaction With Life in Europe. (Saris W. E., Veenhoven, R., Scherpenzeel, A. C. and Bunting, B., Eds), Budapest, Hungary: Eötvös University Pres, 11-48.
• Walker, D. F. and Gorsuch, R. L. (2004). Dimensions underlying sixteen models of forgiveness. Journal of Psychology and Theology, 32, 12-25.
• Wei, M., Liao, K. Y. H., Ku, T. Y., and Shaffer, P. A. (2011). Attachment, self‐compassion, empathy, and subjective well‐being among college students and community adults. Journal of Personality, 79(1), 191-221.
• Worthington Jr, E. L. (1998). Empirical research in forgiveness: Looking backward, looking forward. Dimensions of forgiveness: psychological research and theological perspectives. E.L. Worthington Jr (Ed.). Philadelphia: Templeton Foundation Press, pp. 321-339.Wilson, W. R. (1967). Correlates of avowed happiness. Psychological Bulletin, 67(4), 294-306.
• Winnet, A. (2001). Empathy in communication, self improvement online. http://www.selfgrowth.com adresinden erişilmiştir.
• Worthington Jr, E. L., Kurusu, T. A., Collins, W., and Berry, J. W. (2000). Forgiving usually takes time: A lesson learned by studying interventions to promote forgiveness. Journal of Psychology and Theology, 28(1), 3-20.
• Worthington, E. L. (2006). Forgiveness and reconciliation: Theory and Application. New York: Routledge Press.
• Yavuz, Ç. (2006) Rehberlik ve psikolojik danışmanlık öğrencilerinde öznel iyi olma, psikiyatrik beliktiler ve bazı kişilik özellikleri: Karşılaştırmalı bir çalışma. Yüksek lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yetim, Ü. (1991). Kişisel projelerin organizasyonu ve örüntüsü açısından yaşam doyumu. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yetim, Ü. (2001). Toplumdan Bireye Mutluluk Resimleri. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Yıldız, M. A., ve Baytemir, K. (2016). Evli bireylerde evlilik doyumu ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide benlik saygısının aracılığı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 67-80.
• Yılmaz, N. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin iletişim becerileri, problem çözme becerileri ve empatik eğilim düzeyleri. Yüksek lisans tezi. Muğla Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Younger, J. W., Piferi, R. L., Jobe, R. L., and Lawler, K.A. (2004). Dimensions of forgiveness: The views of laypersons. Journal of Social and Personal Relationships, 21(6), 837-855.
• Ysseldyk, R., and Matheson, K. (2008). Forgiveness and coping. Women’s Reflections on the Complexities of Forgiveness, 143-163.
• Yüksel, A. (2004). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 341-354.