ZİHİN YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİYE FEN BİLİMLERİ DERSİNDE UYGULANAN TANILAYICI DALLANMIŞ AĞAÇ TEKNİĞİNİN ETKİLİLİK VE VERİMLİLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 1, 623 - 643, 06.03.2020

Çiğdem Türker , İlknur Çifci Tekinarslan

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-638923

Cited By: 6

Öz

Bu araştırmanın amacı, tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinin özel eğitim sınıfında, Fen Bilimleri dersinde kullanımını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda özel eğitim sınıfında yer alan zihin yetersizliği olan bir öğrenciye “Besinlerin Sindirimi” konusunun öğretiminde, doğrudan öğretim yöntemiyle birlikte tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinin yer aldığı öğretim planı uygulanırken, aynı öğrenciye “Vücudumuzda Boşaltım” konusunun öğretiminde, sadece doğrudan öğretim yönteminin yer aldığı öğretim planı uygulanmıştır. Araştırmada her iki öğretim planının, konuların öğrenciye kazandırılmasındaki etkililik ve verimliliklerini karşılaştırmak amacıyla tek denekli araştırmalardan, uyarlamalı dönüşümlü uygulamalar modeli kullanılmıştır. Araştırmaya Bolu ilindeki özel eğitim sınıfına devam eden hafif düzey zihin yetersizliği gösteren 11 yaşındaki bir kız öğrenci katılmıştır. Elde edilen sonuçlardan her iki öğretim planının uygulanması arasında etkililik açısından bir farklılık olmadığı görülmüştür. Doğrudan öğretim yöntemiyle birlikte tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinin kullanıldığı öğretim planının uygulanmasının, sadece doğrudan öğretim yönteminin kullanıldığı öğretim planının uygulanmasına göre daha verimli olduğu belirlenmiştir. Özel eğitim öğretmeninden alınan görüşler doğrultusunda, sosyal geçerlik verilerinden elde edilen bulgular da araştırmada kullanılan tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinin, öğrencinin bilişsel becerilerinin gelişmesine ve özel eğitim sınıflarında işlenen Fen Bilimleri dersinde etkili bir öğrenme-öğretme ortamının oluşmasına katkı sağladığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanılayıcı dallanmış ağaç, Alternatif değerlendirme teknikleri, Fen bilimleri, Zihin yetersizliği, Uyarlamalı dönüşümlü uygulamalar modeli

Analyzing the efficiency and effectiveness of the use of diagnostic branched tree technique for the teaching of the science lesson to a student with intellectual disability

Öz

This study aimed to analyse the use of the technique of diagnostic
branched tree in the science course in the setting of a special education
class. To this end, a student with intellectual disability
in a special education class was taught the subject of “Digestion of Foods”
through a plan that included the technique of the diagnostic branched tree
along with direct instruction, whereas a plan employing direct instruction
techniques only was used for the teaching of “The Excretory System”. The
efficiency and effectiveness of both plans in the learning outcomes were
compared through the use of adopted alternating treatments design of single
subject designs. An 11-year old female student with mild intellectual disability attending the special
education class in the province of Bolu participated in the study. The findings
suggested that the two plans did not significantly differ in terms of
efficiency. As well as plan that used the technique of the diagnostic branched
tree along with direct instruction was found more effectiveness than plan
employing direct instruction techniques only. 
The opinions expressed by the special education teacher the findings of
the social validity revealed that the technique of diagnostic branched tree
employed in this study could contribute to the development of students’
cognitive skills and facilitate the establishment of an effective
learning-teaching environment in the science courses in special education
classes. 

Anahtar Kelimeler

Diagnostic branched tree, Alternative evaluation techniques, Science, Intellectual disability, Adopted alternating treatments design

Kaynakça

• Aydoğdu, M., ve Kesercioğlu, T. (2005). Fen eğitiminin zorunuluğu. M. Aydoğdu, ve T. Kesercioğlu, İlköğretim fen ve teknoloji öğretimi (s. 2-8). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bahar, M. (2001). Çoktan seçmeli derslere eleştirel bir yaklaşım ve alternatif metodlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 25-38.
• Bahar, M., Nartgün, Z., Durmuş, S., ve Bıçak, B. (2014). Geleneksel tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme teknikleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Batu, S. (2008). Uyumsal davranışlar ve akademik becerilerin öğretimi. E. T. İftar, Davranış ve öğrenme sorunu olan çocukların eğitimi (s. 181-198). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset Tesisleri.
• Bay, M., Staver, J. R., Bryan, T., ve Hale, J. B. (1992). Science instruction for the mildly handicapped: Direct instruction versus discovery teaching. Journal of Research in Science Teaching, 29(6), 555-570.
• Brigham, F. J., Scruggs, T. E., ve Mastropieri, M. A. (2011). Science education and students with learning disabilities. Learning Disabilities Research & Practice, 26(4), 223-232.
• Büyüktokatlı, N., ve Bayraktar, Ş. (2014). Fen eğitiminde alternatif ölçme değerlendirme uygulamaları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(1), 103-126.
• Chen, Y. F., ve Martin, M. A. (2000). Usıng performance assessment and portfolıo assessment together ın the elementary classroom. Reading Improvement, 37(1), 32-38.
• Çelikkaya, T. (2014). Tanılayıcı dallanmış ağaç. S. Baştürk, Eğitimde ölçme ve değerlendirme (s. 175-194). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çepni, S., ve Ayvacı, H. Ş. (2010). Fen ve teknoloji eğitiminde alternatif (performans) değerlendirme yaklaşımları. S. Çepni, Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi (s. 270-284). Ankara: Pegem Akademi.
• Çepni, S., ve Çil, E. (2010). Fen ve teknoloji dersinde alternatif ölçme ve değerlendirme ve SBS sorularının analizi. S. Çepni, ve E. Çil, Fen ve teknoloji programı (tanıma, planlama, uygulama ve SBS'yle ilişkilendirme) ilköğretim 1. ve 2. kademe öğretmen el kitabı (s. 208-365). Ankara: Pegem Akademi.
• Çevik, M. (2016). Fen bilimleri dersinde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilkokulda öğrenim görmekte olan hafif düzeyde zihinsel engele sahip öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Education Sciences (NWSAES)(1), 36-48.
• Çıkılı, D. (2016). Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen konularının öğretiminde doğrudan öğretim ile şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması. (Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Dalton, B., Morocco, C. C., Tivnan, T., ve Mead, P. L. (1997). Supported inquiry science: teaching for conceptual change in urban and suburban science classrooms. Journal of Learning Disabilites, 30(6), 670-684.
• Demir, R. (2008). Zihinsel engelli öğrencilere fen bilgisi dersinde sindirim konusunu basamaklandırılmış öğretim yöntemiyle sunulmasının etkililiği . (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Erbaş, D. (2012). Güvenirlik. E. T. İftar, Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar (s. 109-128). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• İftar, E. T. (2012). Karşılaştırmalı tek denekli araştırma modelleri. E. T. İftar, Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar (s. 275-295). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• İlik, Ş. Ş. (2009). Hafif düzeyde öğrenme güçlüğüne sahip öğrencilerde doğrudan öğretim yönteminin fen ve teknoloji dersine ilişkin kavramların öğretiminde etkililiğinin değerlendirilmesi . (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Jeannis, H., Joseph, J., Goldberg, M., Seelman, K., Schmeler, M., ve Cooper, R. A. (2017). Full-participation of students with physical disabilities in science and engineering laboratories. Disability and Rehabilitation: Assistive Technology, 13(2), 1-8. doi:http://dx.doi.org/10.1080/17483107.2017.1300348
• Karagölge, Z., Kolomuç, A., ve Ceyhun, İ. (2016). 9. sınıf öğrencilerinin alternatif ve geleneksel ölçme değerlendirmedeki başarılarıın karşılaştırılması. Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 52-61.
• Karahan, U. (2007). Alternatif ölçme ve değerlendirme metodlarından yapılandırılmış grid tanılayıcı dallanmış ağaç ve kavram haritalarının biyoloji öğretiminde kullanılması. (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniveristesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Kaya, G. (2016). Hafif düzey zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen bilimleri dersinde “canlı-cansız” kavramının öğretiminde sabit bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiğinin incelenmesi . (Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Knight, V. F., Smith, B. R., Spooner, F., ve Browder, D. (2012). Using explicit instruction to teach science descriptors to students with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 378-389.
• Kocaarslan, M. (2012). Tanılayıcı dallanmış ağaç tekniği ve ilköğretim 5. sınıf fen ve teknoloji dersi maddenin değişimi ve tanınması adlı ünitede kullanılması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 269-279.
• Kurt, O. (2012). Uyarlamalı dönüşümlü uygulamalar modeli. E. T. İftar, Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar (s. 329-349). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• McCarthy, C. B. (2005). Effects of thematic-based, hands-on science teaching versus a textbook approach for students with disabilities. Journal of Research in Science Teaching, 42(3), 245-263.
• MEB. (2005). Fen ve teknoloji dersi (4-5.sınıflar) öğretim programı. 11.03.2017 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 adresinden alınmıştır.
• MEB. (2008). Zihin engelli bireyler destek eğitim programı. 25.03.2017 tarihinde https://ookgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2014_02/14114042_zedep.pdf adresinden alınmıştır.
• MEB. (2013). Fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. 11.03.2017 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 adresinden alınmıştır.
• Orhan, A. (2012). Alternatif ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin 6. sınıf fen ve teknoloji dersi yaşamımızdaki elektrik ünitesindeki öğrenci başarısına etkisi. (Yüksek lisans tezi, Aahi Evran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırşehir): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Özgüç, C. S., ve Cavkaytar, A. (2015). Science education for students with intellectual disability: a case study. Journal of Baltic Science Education, 14(6), 804-820.
• Özgüç, C. S., ve Cavkaytar, A. (2016). Zihin yetersizliği olan ortaokul öğrencilerinin bulunduğu bir sınıfta öğretim etkinliklerinin teknoloji desteği ile geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 41(188), 1300-1337. doi:http://dx.doi.org/10.15390/EB.2016.6691
• Öztürk, T. (2011). İlköğretim 8. sınıf "canlılar ve enerji ilişkileri" ünitesinin kavram haritaları, yapılandırılmış grid ve tanılayıcı dallanmış ağaç teknikleri ile işlenmesinin öğrencilerin fen ve teknoloji dersine karşı tutumları üzerine etkisi. (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Patton, J. R., ve Bailey, J. W. (2014). Fen. Özel gereksinimi olan öğrenciler için öğretim stratejileri (E. S. Pınar, Çev., Cilt Onuncu basımdan çeviri; Çeviri editörü Şerife
• Yücesoy Özkan, s. 240-263). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Pınar, E. S., ve Merdan, F. (2016). Grafik düzenleyicilerin otizmli öğrencilere fen bilgisi kavramlarının öğretimindeki etkililiği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(1), 111-131.
• Sandford, B. A., ve Hsu, C.-C. (2013). Alternative assessment and portfolios: Review, reconsider and revitalize. International Journal of Social Science Studies, 1(1), 215-221.
• Skopeliti, I., Ikospentaki, K., ve Vosniadou, S. (2006). The development of knowledge about the earth and the day/night cycle in blind and sighted children. Proceedings of the Annual Meeting of the Cognitive Science Society, 28(28), 2510.
• Şahin, Ç., ve Çepni, S. (2011). Developing of the concept cartoon, animation and diagnostik branched tree supported conceptual change text: "Gas pressure". Eurasian Journal of Physics and Chemistry Education, 25-33.
• Tekinarslan, İ. Ç. (2015). Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler. İ. H. Diken, Özel ğitim (s. 137-165). Ankara: Pegem Akademi.
• Therrien, W. J., Taylor, J. C., Hosp, J. L., Kaldenberg, E. R., ve Gorsh, J. (2011). Science instruction for students with learning disabilities: A meta-analysis. Learning
• Disabilities Research & Practice, 26(4), 188–203.
• Vayiç, Ş. (2008). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere hayat bilgisi öğretiminde doğrudan öğretim yöntemi ve şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması . (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Wallece, J. D., ve Mintzes, J. J. (1990). The concept map as a research tool: Exploring conceptual change in biology. Journal of Research in Science Teaching, 27(10), 1033-1052.
• Zimbicki, D. (2007). Examining the effects of alternative assessment on student motivation and self efficacy. (Doctoral Dissertation, Walden University, School of Education, U.S.A): https://scholar.google.com.tr/ adresinden alınmıştır.