SUPERVISORY ROLES OF SCHOOL PRINCIPALS AS THE PREDICTOR OF THE ORGANIZATIONAL SOCIALIZATION OF TEACHERS

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 3, 1006 - 1022, 15.09.2021

Serdar Hazar , Ahmet Saylık

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2021.21.64908-914879

Cited By: 1

Öz

This study seeks to examine the relationship between school principals’ supervisory roles and teachers' organizational socialization levels. The research is a quantitative study carried out via the relational survey model. The sample of the study was determined by the simple random sampling method. 1103 teachers participated in the study. The supervisory roles of school principals were determined by the “Supervisory Roles of School Principals Scale” developed by Bayraktutan (2011) while teachers’ organizational socialization levels were determined by the “Organization Socialization scale” developed by Chao et al. (1994) and adapted into Turkish by Balcı et al. (2016). The results reveal that there is a positive and moderate-level relationship between the fulfilment of supervisory roles and perceived organizational socialization. As more practices are performed regarding the fulfilment of supervisory roles of school principals, an increase is likely to occur in teachers' levels of learning and using words, language (jargons), and abbreviations related to their profession (language dimension), learning levels of the history and traditions of the school (history dimension), levels of understanding the values, goals, and policies of the school (goals and values dimension and policies dimension), and levels of the specifics, skills, abilities, and informal relationship as part of the job (performance and people dimension). On the other hand, it was concluded that the supervisory roles of school principals are a significant predictor of teachers' organizational socialization.

Anahtar Kelimeler

Supervision, supervisory roles, school principal, teacher, organizational socialization

ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞMELERİNİN YORDAYICISI OLARAK OKUL MÜDÜRLERİNİN DENETİM ROLLERİ

Öz

Örgütlerin devamlılığını sağlayan önemli bir uygulama olarak denetim, çalışanların sosyalleşmesini etkileyen önemli bir süreçtir. Bu süreçte yöneticilere önemli görevler düşmektedir. Okulların baş yöneticisi olarak müdürlerin, okul sisteminin başarılı bir şekilde yönetilmesi için gerçekleştirmesi gereken önemli rollerinden biri de denetimdir. Denetim sürecinde öğretmenlerin mesleğin inceliklerini, okulun kültürünü ve normlarını öğrenmesi beklenmektedir. Bu araştırmanın amacı okul müdürlerinin denetim rolleri ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma ilişkisel tarama modelinde nicel bir çalışmadır. Araştırmanın örneklemi olasılığa dayalı basit tesadüfi örnekleme yöntemine başvurularak belirlenmiştir. Araştırmaya 1103 öğretmen katılmıştır. Araştırmada okul yöneticilerinin denetim rollerini belirlemeye yönelik Bayraktutan (2011) tarafından geliştirilen ‘Okul Yöneticilerinin Denetim Rolleri Ölçeği’ ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin tespit edilmesinde Chao vd.nin (1994) geliştirdiği ve Balcı vd. (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan ‘Örgütsel Sosyalleşme Ölçeği’ kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre okul müdürlerinin denetim rollerini yerine getirme düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme algıları arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir. Okul müdürlerinin denetim uygulamaları arttıkça öğretmenlerin mesleğine ait kelimeleri, dili (jargonları) ve kısaltmaları öğrenme ve kullanma düzeyleri (dil boyutu); okulun tarihini ve geleneklerini öğrenme düzeyleri (tarih boyutu); okulun değerlerini, amaçlarını ve politikalarını anlama düzeyleri (hedef ve değer boyutu ile politikalar boyutu); öğretmenlerin işinin gerektirdiği incelikleri, becerileri, yetenekleri ve informal ilişki düzeyleri de (performans ve insanlar boyutu) artmaktadır. Öte yandan okul müdürlerinin denetim rollerinin, öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmelerinin anlamlı bir yordayıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Denetim, denetim rolleri, okul müdürü, öğretmen, örgütsel sosyalleşme

Kaynakça

• Ağaoğlu, E. (2014). Okul yöneticilerinin denetim ve değerlendirme rolü. S. Özdemir (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (ss. 183-196). Pegem Akademi.
• Akhun, İ. (1977). Hizmet-içi eğitimin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-21.
• Altay, S. (2006). Eğitim yönetimi ve yönetici, müfettiş, öğretmen üçlüsü. Yöntem Yayınları.
• Altun, B. (2014). Denetime eleştirel yaklaşım: Öğretmen denetimi nasıl olmalı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Amadeker, M. K (2005). Reforming Ghanaian teacher education, towards preparing an effective pre-service. Teacher Journal of Education of Teaching, 3(2), 99-110. https://doi.org/10.1080/02607470500127194
• Aydın, İ. (2019). Öğretimde denetim. Pegem Akademi.
• Aydın, M. (2014). Çağdaş eğitim denetimi. Gazi Kitabevi.
• Başaran, İ. E. (2000). Eğitim yönetimi. Feryal Matbaacılık.
• Balcı, A. (1988). Eğitim yöneticisinin yetiştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 21(1), 435-448.
• Balcı, A. (2003). Örgütsel sosyalleşme kuram strateji ve taktikler. Pegem A Yayıncılık.
• Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem teknik ve ilkeler. Pegem A Yayıncılık.
• Balcı, A., Oztürk, I., Polatcan, M., Saylık, A., & Bil, E. (2016). Organizational socialization and its relation with organizational performance in high schools. Journal of Education and Training Studies, 4(9), 71-81. http://dx.doi.org/10.11114/jets.v4i9.1685
• Balcı, S. (2012). Öğretmenlerin eğitim müfettişlerinin denetim stillerine ilişkin algıları ile güven düzeyleri arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Baş, A. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Başar, H. (2000). Eğitim denetçisi. Pegem A Yayınevi.
• Bayraktutan, İ. (2011). İlköğretim okul müdürlerinin denetim rolleri (Sivas ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Blase, J. (1986). Socialization as humanization: One side of becoming a teacher. Sociology of Education, 59, 100-113. https://doi.org/10.2307/2112435
• Buluç, B. (2008). Ortaöğretim okullarında örgütsel sağlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 571-602.
• Bulut, M. (2018). Beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme düzeyleri ve örgütsel adanmışlıklarının araştırılması [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Burgaz, B. (1995). İlköğretim kurumlarının denetiminde yeterince yerine getirilmediği görülen bazı denetim rolleri ve nedenleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(11), 127-134.
• Bursalıoğlu, Z. (2019). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem Akademi.
• Can, H., Azizoğlu, A. Ö. & Aydın, E. M. (2011). Organizasyon ve yönetim. Siyasal Kitabevi.
• Can, H., Kavuncubaşı, Ş. & Yıldırım, S. (2012). Kamu ve özel kesimde insan kaynakları yönetimi. Siyasal Kitabevi.
• Chao, G. T., O'Leary-Kelly, A. M., Wolf, S., Klein, H. J., & Gardner, P. D. (1994). Organizational socialization: Its content and consequences. Journal of Applied Psychology, 79(5), 730-743. https://doi.org/10.1037/0021-9010.79.5.730
• Çapar, D. (2007). İlköğretim okulu sınıf ve branş öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme düzeyleri (Antalya ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Deal, T. E., & Chatman, R. M. (1989). Learning the ropes alone: Socializing new teachers. Action in Teacher Education, 11(1), 21-29. https://doi.org/10.1080/01626620.1989.10462711
• Demir, M. & Tok, T. N. (2016). Lisansüstü öğrenci görüşlerine göre eğitim denetimi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 102-125.
• Demirel, Ö. & Kaya, Z. (2001). Öğretmenlik mesleğine giriş. Pegem Yayıncılık.
• Demirer, S. (2014). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme ve özdeşleşme düzeyleri ile birlikte çalışma yeterlikleri arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Dönmez, E. (2016). Örgütsel sosyalleşme ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ekinci, A. (2010). Aday öğretmenlerin iş başında yetiştirilmesinde okul müdürlerinin rolü. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 63-77.
• Erdoğan, U. (2012). İlköğretim okullarının büroktarik yapıları ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri arasındaki ilişki (Malatya ili örneği) [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Feldman, D. C. (1980). A socialization process that help new recruits suceed. In J. R. Hackman, E. E. Lawler, L. W. Porter (Eds.), Perspectives on behaviour in organization (pp. 170-178). McGraw-Hill.
• Feldman, D. C. (1981). The multiple socialization of organization members. Academy of Management Review, 6(2), 309-318. https://doi.org/10.5465/amr.1981.4287859
• Genç, N. (2017). Yönetim ve organizasyon. Seçkin Yayıncılık.
• Gökçe, F. (1994). Eğitimde denetimin amaç ve ilkeleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(10), 73-78.
• Greenfield, W. D. (1980). Socialization and supervision. In A. Blumberg (Ed.), Supervisors & Teachers: A private cold war (pp. 215-231). MrCutrhan Publishing Corporation.
• Güçlü, N. (1996). Öğretmen olma süreci: Sosyalleşme. Eğitim ve Bilim, 20(99), 55-63.
• Güçlü, N. (2004). Öğretmenlik mesleğine başlarken yeni öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmeleri. Ş. Erçetin (Ed.), İlk günden başöğretmenliğe içinde (ss 15-36). Asil Yayın Dağıtım.
• Gümüşeli, A. İ. (2014). Eğitim ve öğretim yönetimi. Pegem Akademi.
• Gündüz, Y. (2012). Eğitim örgütlerinde denetimin gerekliliği: Kuramsal bir çalışma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 1-6.
• İshakoğlu, G. (1998). Örgüt-birey uyumunun sağlanmasında personel seçimi ve sosyalleşmenin önemi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Karabacak, G. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmesi ile iş çevresine uyumu arasındaki ilişki (Zonguldak ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Karagözoğlu, G. (1977). İlköğretim teftiş uygulamaları [Yayımlanmamış doçentlik tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karslı, M. D. (2006). Etkili okul yöneticiliği. Morpa Yayın Evi.
• Kartal, S. (2007). Eğitimde örgütsel sosyalleşme. Maya Akademi.
• Katman, H. (2010). Okul yöneticilerinin empatik eğilimlerinin incelenmesi: Isparta il merkezi örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Kavas, E. (2005). İlköğretim müfettişlerinin denetim davranışlarına ilişkin öğretmen algı ve beklentileri [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Killeavy, M., & Moloney, A. (2010). Reflection in a social space: Can blogging support reflective practice for beginning teachers? Teaching and Teacher Education, 26(4), 1070-1076. https://doi.org/10.1016/j.tate.2009.11.002
• Köksal, E. (1974). Türkiye'de merkezi hükümetin taşra örgütünün denetimi. Amme İdaresi Dergisi, 7(1), 51-61.
• Köybaşı, F. & Dönmez, B. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre eğitim denetmenlerinin rollerini gerçekleştirme düzeyleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 339-346.
• Kurtar, K. (2018). İlkokul öğretmenlerinin yöneticilerine yönelik denetim algıları ile mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki (Edirne ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kuşdemir, Y. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme sürecinde sosyalleşme stratejilerini kullanma becerileri (Kırıkkale ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Küçük, E. (2008). İlköğretim okulları öğretmenlerinin okul yöneticilerine yönelik çağdaş denetim algıları ile mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Lacey, C. (1987). Professional socialization of teachers. In M. J. Dunkin (Ed.), The international encyclopedia of teaching and teacher education (pp. 634-645). Pergamon Press.
• Louis, M. R. (1980). Surprise and sense making: What newcomers experience in entering unfamiliar organizational settings. Administrative Science Quarterly, 25, 226-251. https://doi.org/10.2307/2392453
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006). Teftiş kurulu başkanlığı: İnceleme, soruşturma ve ön inceleme rehberi. MEB Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2011). Rehberlik ve denetim başkanlığı: Öğretmen denetim rehberi. MEB.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014). İlköğretim kurumları yönetmeliği. 29072 Sayılı Resmi Gazete.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2016). Rehberlik ve denetim başkanlığı: İlkokul ortaokul rehberlik ve denetim rehberi. MEB Basımevi.
• Memduhoğlu, H. B. (2008). Örgütsel sosyalleşme ve Türk eğitim sisteminde örgütsel sosyalleşme süreci. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 137- 153.
• Memduhoğlu, H. B. (2012). Öğretmen, yönetici, denetmen ve öğretim üyelerinin görüşlerine göre Türkiye’de eğitim denetimi sorunsalı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 135-156.
• Morrison, E. W. (1993). Newcomer information seeking: Exploring types, modes, sources, and outcomes. Academy of Management Journal, 36(3), 557-589. https://doi.org/10.5465/256592
• Mutlu, B. (2008). İstanbul ortaöğretim okullarında okul kültürü ve öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmeleri [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Neuman, L. W. (2017). Toplumsal araştırma yöntemleri, nitel ve nicel yaklaşımlar (Çev. S. Özge). Yayın Odası. (Orijinal çalışma 2003 yılında yayımlandı.)
• Onyeike, V. C., & Nwosu, C. M. (2018). Principals administrative and supervisory roles for teachers’ job effectiveness in secondary schools in rivers state, Nigeria. British Journal of Education, 6(6), 38-49.
• Ostroff, C., & Kozlowski, S. W. J. (1992). Organization socialization as a learning process: The role of information acquisition. Personnel Psychology, 45(4), 849–874. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1992.tb00971.x
• Öncel, Y. (2006). İlköğretim okulu müdürlerinin denetimdeki rol ve yeterlikleri [Yüksek lisans tezi, Harran Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özer, K. (2019). Yöneticilerin demokratik tutumlarının öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmesi ile olan ilişkisi (Şırnak ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özdemir, V. (2019). Okul müdürlerinin denetim ve sosyal becerileri ile öğretmenlerin işe yoğunlaşmaları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özdemir, T. Y. & Orhan, M. (2018). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel sosyalleşme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 48(48), 73-90. https://doi.org/10.15285/maruaebd.372496
• Özden, Y. (2002). Eğitimde dönüşüm: Eğitimde yeni değerler. Pegem A Yayıncılık.
• Özkan, Y. (2005). Örgütsel sosyalleşme sürecinin öğretmenlerin örgüte bağlılıklarına etkisi (Ordu ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Öztekin, A. (1993). İdareye giriş. Yeni Malatya Ofset Yayını.
• Parsons, T. (1964). Essays in sociological theory; Pure and applied. Free Press.
• Savaş, H. A. (2017). Psikolojik rahatlık algısının örgütsel sosyalleşme üzerindeki etkisi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 359-378.
• Saylık, A. & Hazar, S. (2021). X ve Y kuşağı okul müdürlerin iletişim becerilerinin öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerine etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(79), 1137-1161. https://doi.org/10.17755/esosder.842683
• Schein, E. H. (1975). Örgütsel sosyalizasyon ve yönetim mesleği (Çev. H. Can). Amme İdaresi Dergisi 8(2), 167-183.
• Staton‐Spicer, A. Q., & Darling, A. L. (1986). Communication in the socialization of preservice teachers. Communication Education, 35(3), 215-230. https://doi.org/10.1080/03634528609388345
• Şahin, S. (2005). İlköğretim okullarında uygulanan öğretmen teftiş formlarının yeterliliğinin değerlendirilmesi (Gaziantep ili Şahinbey ilçesi örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 113-124.
• Şişman, M. (2000). Öğretmenliğe giriş. Pegem Yayıncılık.
• Şişman, M. & Turan, S. (2005). Eğitim ve okul yönetimi. Y. Özden (Ed.), Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı içinde (ss. 99-145). Pegem A Yayınları.
• Taormina, R. J. (1997). Organizational socialization: A multidomain, continuous process model. International Journal of Selection and Assessment, 5(1), 29–47. https://doi.org/10.1111/1468-2389.00043
• Taymaz, H. (2015). Eğitim sisteminde teftiş kavramlar ilkeler yöntemler. Pegem Akademi.
• Toker Gökçe, A. (2013). Sınıf öğretmenlerinin adaylık dönemlerinde yaşadıkları mesleki sorunlar. Dicle University Journal of Ziya Gokalp Education Faculty, 21(1), 137-156.
• Turan, G. A. (2019). Öğretmen görüşlerine göre örgütsel sosyalleşme ile dönüşümcü liderlik arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Van Maanen, J. (1975). Police socialization: A longitudinal examination of job attitudes in an urban police department. Administrative Science Quarterly, 20(2), 207-228. http://dx.doi.org/10.2307/2391695
• Yalçınkaya, M. (2002). Yeni öğretmen ve teftiş. Milli Eğitim Dergisi, 153-154. https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/153-154/yalcinkaya.htm
• Yıldırım M. C. (2012). Temel eğitim kursunun aday öğretmenlerin mesleki gelişimlerine katkısı üzerine bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1867-1886.
• Yıldız, B., Akbaşlı, S. & Üredi, L. (2016). Maarif müfettişlerinin sınıflarda uyguladığı rehberlik ve denetim uygulamalarının kaldırılmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Turkish Studies, 11(3), 2427-2446. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9251
• Yılmaz, E. (2019). Öğretmen algılarına göre okul müdürünün öğretimsel denetim davranışlarının öğretmen motivasyonuna etkisi [Yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yılmaz, K. (2009). Okul müdürlerinin denetim görevi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 19-35.