Kişilerarası Sorun Çözme Eğitimi: Öğretmenlerle Deneysel Bir Çalışma

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 3, 855 - 869, 30.09.2022

Hilal Zorlu

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2022..-534036

Öz

Bu çalışma, öğretmenlerin karşılaştığı kişilerarası sorunlara etkili çözüm yolları geliştirme becerisinin öğretmenlere kazandırılmasına yönelik olarak geliştirilen bir programdan oluşmaktadır. Araştırmanın amacı, bilişsel yaklaşıma dayalı olarak geliştirilen Kişilerarası Sorun Çözme Eğitim Programı’nın öğretmenler üzerindeki etkililiğini sınamaktır. Araştırmada ön test son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Deney grubu (n=16) ve kontrol grubu (n=16) Ankara’da iki devlet okulunda görevini yürüten 32 öğretmenden oluşmaktadır. Deney grubunda yer alan öğretmenlere 2016-2017 eğitim öğretim yılı bahar döneminde araştırmacı tarafından geliştirilen 5 oturumluk Kişilerarası Sorun Çözme Eğitim Programı uygulanmış, kontrol grubuna herhangi bir işlem yapılmamıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Kişilerarası Problem Çözme Envanteri kullanılmıştır. Araştırmada, deney ve kontrol gruplarının kişilerarası problem çözme envanterinin alt boyutlarında ön test puan ortalamaları arasındaki farkı test etmek için bağımsız örneklemler t testi, deney grubunun kendi içinde ön test son test puanlarına ilişkin olarak gruplar içi t testi ve son olarak deney ve kontrol gruplarındaki kişilerin “yapıcı sorun çözme” alt boyutunun ön test son test puanları arasındaki farkı test etmek için karışık desenler için varyans analizi (Split Plot ANOVA) uygulanmıştır. Eğitim sonunda yapılan analizlerden elde edilen bulgular, kişilerarası sorun çözme eğitim programının öğretmenlerin sorun çözme becerilerine katkı sağladığını göstermektedir. Sonuçlar alanyazın çerçevesinde tartışılmış, araştırmacı ve uygulayıcılara dönük önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kişilerarası sorun, kişilerarası sorun çözme, öğretmen eğitimi

Interpersonal Problem Solving Training: An Empirical Study with Teachers

Öz

This study consists of a program prepared for teachers to gain the ability to develop effective solutions to interpersonal problems. The aim of the research is to test the effectiveness of the Interpersonal Problem Solving Training Program, which was developed based on the cognitive approach, on teachers. In the research, a quasi-experimental design with a pretest-posttest control group is used. The experimental group (n=16) and the control group (n=16) consisted of 32 teachers working in two public schools in Ankara. The 5-seance Interpersonal Problem Solving Training Program developed by the researcher was applied to the experimental group in the spring semester of the 2016-2017 academic year. Any process was not applied to the control group. In the research, Interpersonal Problem Solving Inventory was used to collect data. In the research, in the sub-dimensions of interpersonal problem solving inventory; an unpaired t test was used to test the difference between pretest score averages; an intragroup t test was used related to pretest-posttest scores in the experiment group, and finally Split Plot ANOVA was applied to test the difference between pretest-posttest scores of the participants in the experiment and control group in the sub-dimension of ”constructive problem solving”. The findings obtained from the analyzes at the end of the training show that the interpersonal problem-solving training program contributes to the problem-solving skills of the teachers. The results are discussed in the frame of literature and suggestions for researchers and practitioners are included.

Anahtar Kelimeler

Interpersonal problem, interpersonal problem solving, teacher training

Kaynakça

• Akça-Koca, D. (2013). Bir aile eğitim programının evli annelerin evlilik doyumu, evlilikte sorun çözme becerisi ve psikolojik iyi oluşuna etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Albayrak, G. (2002). İlköğretim okulu yöneticilerinin bireysel problem çözme becerileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. Sakarya.
• Aslan, C. (2001). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Baştürkçü, B. (2016). İş yaşamında çalışanların duygusal zeka yeterliliklerinin kişilerarası sorun çözme becerilerine etkisi. Yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Bingham, A. (2004). Çocuklarda Problem Çözme Yeteneklerinin Geliştirilmesi (4. Baskı). (F. Oğuzkan, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Cüceloğlu, D. (2006). İnsan ve Davranışı: Psikolojinin Temel Kavramları (15. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çam, S. (2016). İletişim becerileri eğitimi programının öğretmen adaylarının ego durumlarına ve problem çözme becerisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 12(2), 16-27.
• Çam, S. & Tümkaya, S. (2007). Kişilerarası problem çözme envanterinin (KPÇE) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 95-111.
• Çam, S. & Tümkaya S. (2008b). Psikolojik danışma için başvuran ve başvurmayan üniversite öğrencilerinin kişilerarası problem çözme becerileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (23), 48-56.
• Çam, S., Tümkaya, S. & Yerlikaya, E. (2011). Kişilerarası problem çözme envanterinin yetişkin örnekleminde geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 8:1 Erişim: http://www.insanbilimleri.com/ sayfasından 25.12.2018 tarihinde alınmıştır.
• Çınar, O., Hatunoğlu, A. & Hatunoğlu, Y. (2012). Teachers’ problem solving skills. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 215-226.
• Demirtaş, H. & Dönmez, B. (2008). Secondary school teachers’ perceptions about their problem solving abilities. Inönü University Journal of the Faculty of Education, 9(16), 177-198.
• D'Zurilla, T. J. & Goldfried, M. R. (1971). Problem solving and behavior modification. Journal of Abnormal Psychology, 78(1), 107-126.
• D’Zurilla, T.J. & Nezu, M. (1990). Development and preliminary evaluation of the Social Problem- Solving Inventory: Psychological assessment. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 2(2), 156-163.
• Güler, B. İ. (2017). Eylem kimlikleme düzeyinin yordanmasında akademik erteleme, sosyal sorun çözme, bilişsel esneklik ve dürtüselliğin rolü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Güneş, F., Arslan, C. & Eliüşük, A. (2014). Atılganlık eğitiminin üniversite öğrencilerinin kişiler arası problem çözme, algılanan sosyal destek ve atılganlık düzeyleri üzerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 456 – 474.
• Heppner, P.P. & Anderson, W.P. (1985). The relationship between problem solving self-appraisal and psychological adjustment. CognitiveTherapy and Research, 4, 415-427.
• Heppner, P.P. & Petersen, C.H. (1982). The development and implications of a personal problem -solving inventory. Journal of Counseling Psychology, 29, 66-75.
• Kaan, S. (2013). Kişilerarası sorun çözme becerileri eğitimi programının okul öncesi dönem çocukları üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kayseri.
• Karataş, M. (2014). Emniyet Genel Müdürlüğü Merkez Teşkilatı'nda çalışan polis teşkilatı mensuplarında öz denetim ve sosyal sorun çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Kenç, M. F. (2004). Kişiler arası sorunların çözümünde kullanılan sistematik modeller. Milli Eğitim Üç Aylık Eğilim ve Sosyal Bilimler Dergisi, https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/161/kenc.htm sayfasından 25.12.2018 tarihinde alınmıştır.
• Kruger, L. J. (1997). Social support and self-efficacy in problem solving among teacher assistance teams and school staff. The Journal of Educational Research, 90(3), 164-168.
• Kuzgun, Y. (1992). Rehberlik ve Psikolojik Danışma, Ankara: ÖSYM Eğitim Yayını.
• Marbouti-Ulaş, J. (2015). In-class social problem solving abilities of classroom teachers: A self-determination theory based study. Yayınlanmamış doktora tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Mermer, H. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının kişilerarası sorun çözme becerilerini geliştirmede 'Sorunlarımızı çözebiliriz oyunu'nun ve serbest oyunun etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Nacar, F. S. (2010). Sınıf öğretmenlerinin iletişim ve kişilerarası problem çözme becerilerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi. Adana.
• Osborn, A. F. (1963). Applied imagination: Principles and procedures of creative thinking (3. Baskı). New York: Charles Scribner’s Sons.
• Öğülmüş, S. (2006). Kişilerarası sorun çözme becerileri ve eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Parlaktaş, B. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının laboratuvar öğrenme ortamı, bilişsel esneklikleri ve sosyal sorun çözme becerilerine yönelik algılarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Aydın.
• Pehlivan, Z. & Konukman, F. (2004). Beden eğitimi öğretmenleri ile diğer branş öğretmenlerinin problem çözme becerisi açısından karşılaştırılması. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 55-60.
• Pektaş, S. (1988). Sözel olmayan öğretmen davranışlarının öğretime etkilerinin değerlendirilmesi. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Serin, O. (2006). Sınıf öğretmenlerinin problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 31(14), 80-88.
• Shure, M. (1992). I can problem solve (ICPS): An ınterpersonal cognitive problem solving program (kindegarten/primary grades). Illinois, Champain: Research Press
• Tangül-Özcan, C. (2007). Kişilerarası sorun çözme eğitiminin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklardaki karşı gelme belirtileri üzerine etkileri. Yayınlanmamış doktora tezi. GATA Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Yılmaz, E. (2015). Polislerin kişilerarası problem çözme becerileri, öfke ve öfke ifade tarzları. Yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.