Organizational Dissent as an Intermediator in the Relationship Between Job Security Perception and Professional Self-Esteem of Elementary School Teachers

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 471 - 494, 25.03.2023

Reyhan Geçdoğan Yılmaz , Bahri Aydın

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1182666

Cited By: 1

Öz

The purpose of this study is to determine whether organizational dissent has a mediating role in the relationship between elementary school teachers’ job security perceptions and professional self-esteem. The research was conducted using the descriptive-relational survey model with 211 elementary school teachers working in 14 public primary schools in the city center of Amasya in the 2018-2019 academic year. The data in the study were collected using Arıcak's (1999) Professional Self-Esteem Scale, Kassing's (2000) Organizational Dissent Scale, and the Job Security Perception Scale developed by the researcher. According to the results of the research, elementary school teachers exhibit vertical dissent behavior rather than horizontal dissent behavior. In addition, job security positively and significantly affects Vertical and Horizontal dissent. Vertical Dissent affects Belief in the Functionality of the Profession sub-dimensions significantly and positively; its’ effect on Acceptance of the Profession and the Value of the Profession is not statistically significant. Horizontal Dissent does not significantly affect Acceptance of the Profession, Value of the Profession, and Belief in the Functionality of the Profession sub-dimensions. It was concluded that there is a low and positive relationship between elementary school teachers’ job security perceptions and professional self-esteem, organizational dissent is a partial mediator in the relationship between job security perception and professional self-esteem, and vertical dissent is a partial intermediator in the relationship between job security perception and belief in the functionality of the profession.

Anahtar Kelimeler

Professional self-esteem, organizational dissent, job security, elementary school teacher.

OSınıf Öğretmenlerinin İş Güvencesi Algıları ile Mesleki Benlik Saygıları Arasındaki İlişkide Örgütsel Muhalefetin Aracılık Etkisi

Öz

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin iş güvencesi algıları ile mesleki benlik saygıları arasındaki ilişkide örgütsel muhalefetin aracılık rolünün olup olmadığının belirlenmesidir. Araştırma betimsel-ilişkisel tarama modeli kullanılarak yürütülmüştür. Araştırma 2018–2019 Eğitim-Öğretim yılında Amasya il merkezinde 14 kamu ilkokulunda görev yapan 211 sınıf öğretmeni ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veriler Arıcak (1999) Mesleki Benlik Saygısı Ölçeği, Kassing (2000) Örgütsel Muhalefet Ölçeği ve araştırmacı tarafından geliştirilen İş Güvencesi Algısı Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; sınıf öğretmenleri yatay muhalefet davranışından çok dikey muhalefet davranışı sergilemektedirler. İş Güvencesi Algısı, Dikey ve Yatay Muhalefet’i pozitif yönde ve anlamlı olarak etkilemektedir. Dikey Muhalefet; Mesleğin İşlevselliğine İnanç alt boyutunu anlamlı ve pozitif yönde etkilemekte ancak Mesleği Kabul ve Mesleğin Değeri’ni anlamlı olarak etkilememektedir. Yatay Muhalefet; Mesleği Kabul, Mesleğin Değeri ve Mesleğin İşlevselliğine İnanç alt boyutlarını anlamlı olarak etkilememektedir. Sınıf öğretmenlerinin iş güvencesi algıları ile mesleki benlik saygıları arasında düşük ve pozitif düzeyde bir ilişki olduğu, örgütsel muhalefetin iş güvencesi algısı ile mesleki benlik saygısı arasındaki ilişkide ve dikey muhalefetin de iş güvencesi algısı ile mesleğin işlevselliğine inanç arasındaki ilişkide kısmi aracı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesleki benlik saygısı, örgütsel muhalefet, iş güvencesi, sınıf öğretmeni.

Kaynakça

• Ağalday, B. (2013). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin görüşleri (Mardin ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ağalday, B., Özgan, H. & Arslan, M. C. (2014). İlkokul ve ortaokullarda görevli yöneticilerin örgütsel muhalefete ilişkin algıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(3), 35–50. DOI: 10.14527/pegegog.2014.015
• Ağalday, B. & Dağlı, A. (2018). Eğitim yönetimi araştırmaları E- kitap. C. T. Uğurlu, K. Beycioğlu, S. Koşar, H. Kahraman, F. Köybaşı Şemin (Ed.), Örgütsel muhalefet davranışlarına ilişkin öğretmen algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (ss. 505–519). Cumhuriyet Üniversitesi Yayıncılık.
• Akada, T. (2015). Örgütsel muhalefete ilişkin öğretmen görüşleri [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Akün, S. (2015). Eğitim kurumlarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin motivasyonuna etki eden faktörler üzerine bir inceleme (Adana/Seyhan Örneği) [Yüksek Lisans Tezi, Toros Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Arıcak, T. (1999). Grupla psikolojik danışma yoluyla benlik ve mesleki benlik saygısının geliştirilmesi [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Arıcak, O. T. & Dilmaç, B. (2003). Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin bir takım değişkenler açısından benlik saygısı ile mesleki benlik saygısı düzeylerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 1–7. http://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/handle/trakya/5820
• Ata, S. (2018). Örgüt kültürünün örgütsel muhalefeti şekillendirici rolü: Ulusal ve uluslararası ticaret yapan firmalarda karşılaştırmalı bir analiz [Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Aydın, M. A. (2015). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel muhalefet, örgütsel politika ve politik davranış algıları arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Baloğlu, N., Karadağ, E., Çalışkan, N. & Korkmaz, T. (2006). İlköğretim öğretmenlerinin mesleki benlik saygısı ve iş doyumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 345–358. https://openaccess.ahievran.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12513/136
• Beldek, E. G. (2017). Örgütsel özdeşleşme örgütsel sinizm ve örgütsel muhalefet ilişkisi: Görgül bir araştırma. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(1), 16–47. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/293501
• Bozali, S. & Camadan, F. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki haz düzeylerinin açıklanmasında mesleki benlik saygısı ve rol fazlası davranışların rolünün yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi. Başkent Unıversıty Journal Of Educatıon, 5(1), 28–41. https://buje.baskent.edu.tr/index.php/buje/article/view/124/87
• Bursalıoğlu, Z. (2011). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (16. baskı). Pegema.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (5. Baskı). Pegema.
• Camadan, F., Baştopçu, S., Tosun, G., Yangın, N. & Kılıç, Z. (2018). Öğretmenlerin mesleki benlik saygıları ile psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine yönelik tutumları arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 115–136. https://doi.org/10.17860/mersinefd.312295
• Carmel, S. (1997). The professional self-esteem of physicians scale, structure, properties, and the relationship to workout comes and life satisfaction. Psychological Reports, 80(2), 591–602. http://dx.doi.org/10.2466/pr0.1997.80.2.591
• Cesur, D. (2007). Sınıf öğretmenlerinin benimsedikleri sorumluluğa dayalı sınıf yönetimi yaklaşımları ile mesleki benlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Silivri İlçesi Örneği) [Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Cheney, G. & Tompkins, P. K. (1987). Coming to terms with organizational identification and commitment. Central States Speech Journal, 38(1), 1–15. https://doi.org/10.1080/10510978709368225
• Çarıkçı, İ. H. & Oksay, A. (2005). Mesleki farklılığın çalışanların iş güvencesi algıları, iş değerleri ve ruh hali (mood) ile ilişkisi: Kamu ve özel sektör çalışanları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 115–129. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/215679
• Çelebi, İ. (2017). İşletmelerde iş güvencesizliğinin tükenmişliğe ve performansa etkileri ve Adıyaman Bölgesindeki işletmelerde bir uygulama [Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Dağlı, A. (2015). Örgütsel Muhalefet Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53), 198–218. https://doi.org/10.17755/esosder.45359
• Dağlı, A. (2017). Investigating the relationship between organizational dissent and life satisfaction. Universal Journal of Educational Research, 5(4), 600–607. DOI: 10.13189/ujer.2017.050409
• Dede, E. (2017). İş güvencesizliği algısının ve örgütsel güven düzeyinin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkileri: Devlet ortaokulu ve özel ortaokul öğretmenleri üzerine bir araştırma [Doktora Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi ]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Demir, N. (2010). Eğitimde esnek çalıştırma biçimlerinin öğrenme ortamına yansımalarının çözümlenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Demirel, F. (2006). Sınıf öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri (Denizli ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Dereli, T. (2002). Teknolojik değişmeler, çalışma ilişkileri ve yeni istihdam türleri. A. Keser (Ed.), Çalışma yaşamında dönüşümler (ss. 1–9). Ezgi Kitabevi.
• Ergün, H. (2017). Örgütsel muhalefete etki eden başlatıcı ve aracı değişkenler [Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Fidan, M. (2006). İşe iade davası ve sonuçları [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Garner, J. T. (2012). Making waves at work: Perceive deffectiveness and appropriateness of organizational dissent messages. Management Communication Quarterly, 26(2), 224–240. https://doi.org/10.1177/0893318911431803
• Gençtanırım Kurt, D. & Gürlen, E. (2016). Predicting vocational self-esteem of prospective teachers. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 207–221. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1487611
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A simple guide and reference (10th ed.). Pearson.
• Girgin, G., Akamca, G., Ellez, A. & Oğuz, E. (2010). Okul öncesi öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları, mesleki benlik saygıları ve mesleki yeterlik inançları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı 28, 1–15. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/562602
• Gökçe, G., Şahin, A. & Bulduklu, Y. (2010). Herzberg’in çift faktör kuramı ve alt gelir gruplarında bir uygulama: Meram tıp fakültesi örneği. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(20), 233-246. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/289116
• Graham, J. W. (1983). Principled organizational dissent [Doctoral Thesis, Northwesten University].
• Hatipoğlu, G. (2016). Liselerde görev yapan öğretmenlerin iş güvencesi ile iş verimliliği arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Harrıson, J. S. & Freeman, R. E. (2004). Is organizational democracy worth the effort?. Academy of Management Executive, 18(3), 49–53. https://www.jstor.org/stable/4166091
• Herzberg, F. (1966). Work and the nature of man (6th ed.). World Publishing Company.
• Iliman Püsküllüoğlu, E. & Altınkurt, Y. (2018). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri ile örgütsel muhalefet davranışları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(4),897–914. doi: 10.16986/HUJE.2018037422
• Irmak, M. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki benlik saygılarının belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Sabahattin Zaim Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kadı, A. & Beytekin, O. F. (2015). Okul kültürü ve örgütsel muhalefet davranışları arasındaki ilişkinin meslekî değerler aracılığıyla araştırılması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 71–97. http://kalemacademy.com/Cms_Data/Sites/KalemAcademy/Files/KalemAcademyRepository/sayilar/Sayi8_03OkulKulturuveOrgutsel.pdf
• Kalaycı, Ş. (2008). Spss uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (3. baskı). Asil Yayın Dağıtım.
• Karadağ, E., Baloğlu, N. & Cesur, D. (2009). Sorumluluğa dayalı sınıf yönetimi yaklaşımı ile mesleki benlik saygısı arasındaki ilişki: Sınıf öğretmenleri örnekleminde bir araştırma. Milli Eğitim Dergisi, 182(38), 22–35.https://app.trdizin.gov.tr/makale/T1RBeE5qZzQ= Karasar, N. (1991). Bilimsel araştırma yöntemleri. (4. baskı). Nobel Yayın.
• Kassing, J. W. (1997). Articulating, antagonizing, and displacing: A model of employee dissent. Communication Studies, 48(4), 311–332. https://doi.org/10.1080/10510979709368510
• Kassing, J. W. & Avtgis, T. A. (1999). Examining the relationship between organizational dissent and aggressive communication. Management Communication Quarterly, 13(1), 100–115. https://doi.org/10.1177/0893318999131004
• Kassing, J. W. (2000). Exploring the relationship between work place freedom of speech, organizational identification, and employee dissent. Communication Research Reports, 17(4), 387–396. https://doi.org/10.1080/08824090009388787
• Kassing, J.W. (2002). Speaking up: Identifying employees’ upward dissent strategies. Management Communication Quarterly, 16, 187-209. https://doi.org/10.1177/089331802237234
• Kesen, M. & Pabuçcu, H. (2016). Örgütsel muhalefet ve işe yabancılaşmanın duygusal tükenmişliğe etkisinin anfıs model ile incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 1552–1563. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20174216264
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3rd edition). The Gouilford Press.
• Kiriş, B. (2016). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ile öğretmenlerin mesleki benlik saygıları arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Korucuoğlu, T. (2016). Örgütsel güç oyunları ve örgütsel muhalefet arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kunes-Connell, M. V. (1991). Towards an occupational self-esteem model for psychiatric nurses. [Dissertation Abstracts International]. (UMI No. 9219376).
• Okan, S. & Döğer, D. (2017). Pedagojik formasyon eğitimi alan konservatuvar öğrencilerinin mesleki benlik saygıları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, yıl 5, sayı 49, 571–581. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.12529
• Özdemir, M. (2010). Ankara ili kamu genel liselerinde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin görüşleri [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özdemir, M. (2013). Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin görüşleri (Ankara ili örneği). Eğitim ve Bilim, 38(168), 113–128. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/1188/583
• Payne, H. J. (2007). The role of organization-based self-esteem in employee dissent expression. Communication Research Reports, 24(3), 235-240. https://doi.org/10.1080/08824090701446609
• Pekkaya, M. & Çolak, N. (2013). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin önem derecelerinin ahp ile belirlenmesi. International Journal of Social Science, 6(2), 797‐818. http://dx.doi.org/10.9761/jasss_643
• Poyraz, K. & Kama, B. (2008). Algılanan iş güvencesinin, iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 143–164. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/194738
• Shahinpoor, N. & Matt, B. F. (2007). The power of one: Dissent and orgazinational life. Journal of Business Ethics, 74(1), 37–48. http://dx.doi.org/10.1007/s10551-006-9218-y
• Sönmez, V. (2008). Gelecekteki olası eğitim sistemleri. Anı Yayıncılık.
• Super, D. E. & Bohn, M. J. (1970). Occupational pschology. Tavistock Publications.
• Tanrıöğen, A. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri (1. baskı). Anı Yayıncılık.
• Tosun, K. (1990). Yönetim ve işletme politikası. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayını, sayı 232, 527–547.
• Turan, S. (2004). Yönetim ve öğretmenlik mesleği. M. D. Karslı (Ed.), Öğretmenlik mesleğine giriş- alternatif yaklaşım (ss. 255–275). Öğreti Pegema Yayınları.
• Turkish Education Association (TED) (2014). Öğretmen gözüyle öğretmenlik mesleği raporu. Tedmem Yayınları .https://tedmem.org/yayin/ogretmen-gozuyle-ogretmenlik-meslegi
• Tüzün, İ. K. (2006). Örgütsel güven, örgütsel kimlik ve örgütsel özdeşleşme ilişkisi; uygulamalı bir çalışma [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Uslu, S. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının mesleki benlik saygılarının demografik değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 141–160. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/209867
• Yazdani, N. (2010). Organizational democracy and organization structure link: Role of strategic leadership&environmental uncertainty. Business Review, 5(2), 51–73. http://dx.doi.org/10.54784/1990-6587.1244
• Yıldız, K. (2013). Örgütsel bağlılık ile örgütsel sinizm ve örgütsel muhalefet arasındaki ilişki. Turkish Studies, 8(6), 853–879. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4544
• Yıldız, K. (2014). Örgütsel muhalefet. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, sayı 43, Haziran. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/382832