Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Yabancılaşma ve Motivasyon Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 427 - 448, 25.03.2023

Hasibe Gülmez , Tuncay Özdemir

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1184593

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada, sınıf öğretmenlerinin mesleki yabancılaşma düzeyleri ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi 2021-2022 eğitim öğretim yılında Bolu il merkezindeki 196 sınıf öğretmeninden oluşmuştur. Veri toplama aracı olarak “Mesleki Yabancılaşma Ölçeği” ve “Mesleki Motivasyon Ölçeği” kullanılmıştır. Sınıf öğretmenlerinin mesleki yabancılaşma ile mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkiyi tespit etmek için Spearman Rho korelasyonu kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, sınıf öğretmenlerinin mesleki yabancılaşmaları az, mesleki motivasyonları ise yüksek düzeyde görülmüştür. Mesleki yabancılaşma ve motivasyon arasında negatif yönde, orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesleki yabancılaşma, mesleki motivasyon, sınıf öğretmeni

Examining the Relationship Between Professional Alienation and Motivation Levels of Classroom Teachers

Öz

In this study, it was aimed to examine the relationship between the professional alienation levels and motivation levels of classroom teachers. Correlational survey model was used in the research. The study group of the research consisted of 196 classroom teachers in the city center of Bolu in the 2021-2022 academic year. “Occupational Alienation Scale” and “Vocational Motivation Scale” were used as data collection tools. Since the distribution was not normal, non-parametric tests were used in the analyses. Spearman Rho correlation analysis was conducted to determine the relationship between primary school teachers' professional alienation and occupational motivation levels. As a result of the research, it was seen that the professional alienation of the classroom teachers is low and their professional motivation is high. It was determined that there was a negative, moderately significant relationship between professional alienation and motivation.

Anahtar Kelimeler

professional alienation, motivation, classroom teachers

Kaynakça

• Akman, Y. (2017). Öğretmenlerin algılarına göre iş motivasyonu ve örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişki. Hayef Journal of Education, 14(1), 71-88.
• Algan, H. (2021) Öğretmenlerin iletişim becerileri ile iş motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
• Arayıt, E. (2020). Öğretmenlerin örgütsel muhalefet davranışları ve işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Argon, T., ve Eren, A. (2004). İnsan kaynakları yönetimi. Nobel Yayıncılık.
• Argon, T., ve Ertürk, R. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin içsel motivasyonları ve örgütsel kimliğe yönelik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 2 (19), 159-179
• Atmaca, T. (2020). Öğretmenlerin kişilik tipleri ile mesleğe yabancılaşma arasındaki ilişki. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 491-506.
• Avcı, M. (2012). Eğitimde temel bir sorun: Yabancılaşma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3), 23-40
• Avşar, F. (2014). İnsan kaynakları bakış açısıyla sınıf öğretmenlerinin iş motivasyonunu etkileyen etmenlere ilişkin görüşleri: Çankaya ilçesinde bir uygulama (Yüksek lisans tezi). Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aypay, A. (2011). Öğretme ve öğrenme anlayışları ölçeği’nin Türkiye uyarlaması ve epistemolojik inançlar ile öğretme ve öğrenme anlayışları arasındaki ilişkiler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(1), 7-29.
• Babür, S. (2009). Turizm sektöründe örgütsel yabancılaşma: Antalya beş yıldızlı konaklama işletmelerine yönelik bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Bademci, V. (2001). Türkiye'deki okullar ne işe yarar? Türkiye’nin anomi, yabancılaşma, ekonomik büyüme, demokratikleşme sorunlarına çözüm önerisi: Toplam kalite yönetimi temelli bir eğitimde yeniden yapılanma stratejisi. Alp Yayınevi. Ankara
• Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel davranış. Feryal Matbaası.
• Başaran, İ. E., (2000). Eğitim yönetimi: Nitelikli okul. (Dördüncü yeniden yazım). Ankara, Feryal Matbaası. Bayındır, B. (2002). Ortaöğretim dal öğretmenlerinin mesleğe yabancılaşmaları ile öğretme-öğrenme sürecindeki davranışları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bayrakçeken, S., Oktay, Ö., Samancı, O., ve Canpolat, N. (2021). Motivasyon kuramları çerçevesinde öğrencilerin öğrenme motivasyonlarının arttırılması: bir derleme çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 677-698.
• Bowen, H. R. (1980). Investment in learning. San Francisco: Jossey Bass Publishers.
• Boyacı A. ve Öz Y. (2018) Ortaöğretimde okul terki ve sosyal sermaye: Nitel bir araştırma. Journal of Economy Culture and Society. 2018; (58): 67-89.
• Boz, M. (2014). Eğitim örgütlerinde işe yabancılaşma ve öfke ilişkisi (Şişli Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bursalıoglu, Z. (2008). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyükses, L. (2010). Öğretmenin iş ortamındaki motivasyonunu etkileyen etmenler. (Yüksek lisans tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü. Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Clifford, T. Morgan. Psikolojiye Giriş. Çev. Hüsnü Arıcı, I. Savaşır, Olcay İmamoğlu ve diğerleri. H.Ü. Psikoloji Bölümü Yayınları
• Çalışır, İ. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması: Bolu İli Örneği, (Yüksek lisans tezi)Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Darıyemez, K. (2010). Örgütlerde ortaya çıkan yabancılaşma sorunu ve bu sorunun çözümü açısından halkla ilişkiler çalışmalarının önemi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Başkent Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Demir, M., ve Yıldız, K. (2020). Öğretmenlerin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları ile iş yaşam dengesi ve motivasyonları arasındaki ilişki. Journal of World of Turks/Zeitschrift für die Welt der Türken, 12(3).
• Demir, S., ve Akbaba, A. (2018). Akademisyenlerin mesleki motivasyonları ile iş tatmini arasındaki ilişki. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1256-1286.
• Dündar, S., Özutku, H., Taşpınar, F. (2007). İçsel ve dışsal motivasyon araçlarının işgörenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi: Ampirik bir inceleme. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 105-119.
• Duran, E., ve Bayar, A., (2022) sınıf öğretmenlerinin işe yabancilaşma kavramına ilişkin algıları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 9(2), 310-328.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması. Ankara İli Örneği, [Yayımlanmamış doktora tezi], Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
• Eren, E. (2004). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta
• Eren, E. (2015). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. (15. baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık
• Erjem, Y. (2005). Eğitimde Yabancılaşma Olgusu ve Öğretmen: Lise Öğretmenleri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 395-417.
• Ersanlı, K. ve Balcı, S. (1998) İletişim becerileri envanterinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Psychological Counselin and guidance Journal, 2 (20), 7-12.
• Ertürk, R. (2014). Öğretmenlerin iş motivasyonları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki (Bolu ili örneği). (Yüksek lisans tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Ertürk, R., Aydın, B. (2016). Öğretmenlerin iş motivasyonları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(9), ss.147-173.
• Eryılmaz, A., Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğrencilerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 36 (161), 271-286
• Eyigün, E. (2015). Örgütlerde motivasyon-verimlilik ilişkisi ve sağlık çalışanları, (Yüksek lisans tezi), T.C. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, İstanbul
• Fırat, Y. B. (2012). Öğretim elemanlarının mesleki yabancılaşma algılarının, örgütsel bağlılık ve iş motivasyonu faktörleri ile modellenmesi. (Yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması Ve Ekonomisi Anabilim Dalı
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (7th Ed.). McGraw-Hill.
• Gider, İ., (2020). Okul yönetiminde kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
• Gök, M. (2020). Ortaokullarda yetenek yönetiminin uygulanma düzeyi ile iş motivasyonu ve örgütsel yabancılaşma düzeylerinin incelenmesi. (Doktora tezi). Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
• Gülören, E., (2011). Teknik öğretmenlerde mesleki yabancılaşma. (İzmir örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Süleyman Demirel üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Günsal, E. (2010). Algılanan örgütsel adalet ile örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişki ve bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri-Felsefe-yöntem-analiz (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Holcomb McCoy, C. C., & Day-Vines, N. (2004). Exploring school counselor multicultural competence: A multidimensional concept. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 37(3), 154-162.
• Hoy, W. K., Blazovsky, R., & Newland, W. (1983). Bureaucracy and alienation: A comparative analysis. The Journal of Educational Administration, 21(2), 109- 121.
• Jackson, D.L., Gillaspy, J.A., Jr., & Purc-Stephenson, R. (2009). Reporting practices in confirmatory factor analysis: An overview and some recommendations. Psychological Methods, 14, 6–23.
• Kanungo, R. N. (1982). Work alienation. New York: Praeger.
• Karaman, F. (2010). İşletmede motivasyon ve verimlilik (1.Baskı). Etap Yayınevi. İstanbul
• Keser, A. (2006). Çalışma yaşamında motivasyon. Alfa Aktüel Yayınları. İstanbul
• Kesik, F., ve Cömert, M. (2014).İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine ilişkin algıları.
• Kıhrı, G. (2013). Okul öncesi öğretmenleri mesleğe yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi ve bir örnek uygulama. (Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul
• Kılçık, F. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine ilişkin algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kılıç, H. (2009). Sosyo-ekonomik değişkenler açısından eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen. (Yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Mersin.
• Kırman, T., ve Atak, H. (2020). Yabancılaşma: Kavramsal ve Kuramsal Bir Değerlendirme. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 279-295.
• Koçel, T. (2010). İşletme yöneticiliği (12. Baskı). Beta Yayıncılık. İstanbul
• Kongar, E. (2002). Toplumsal değişme kuramları ve Türkiye gerçeği. Remzi Kitabevi. İstanbul
• Marshal, G. (2005). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay ve D. Kömürcü Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları. Ankara.
• Miller, J. (1975). Isolation in organizations: Alienation from authority, control, and expressive relations. Administrative Science Quarterly, 20(2), 260-271.
• Minaz, M. B., Gider, İ., ve Tuaç, S. (2019). Öğretmen görüşlerine göre Türk Eğitim Sisteminin bugünü ve yarını. Siirt Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen ISPEC Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Kongresi, 10-12 Haziran 2019, Siirt/Türkiye, Tam Metin Kitabı ISBN-978-605-7811-00-4.
• Mutlu, C. (2019). Eğitim örgütlerinde liderlik algıları yönetsel etik ve iş motivasyonu arasıdaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Nef. J. (1980). Sanayileşmenin kültürel temelleri. (Çeviren: Erol Güngör). İstanbul: Kalem Yayınları Öge, S, H. (2000). Örgütsel etkinliğin sağlanmasında iş gören – iş uyumunun ergonomik analizi. (Doktora tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya
• Özbudun, S., Markus, G. ve Demirer, T. (2008). Yabancılaşma ve…. Ankara: Ütopya Yayınevi
• Özdoğru, M., ve Aydın, B. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin karara katılma durumları ve istekleri ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 12(2), 357-367.
• Özgener, Ş. (1997). Öğrenen organizasyon anlayışının gerçek yönetim uygulamalarına yansıtılması. Verimlilik Dergisi.
• Özkalp, E., ve Kırel, Ç. (2001). Örgütsel Davranış.: Ekin Kitabevi Yayınları. Bursa
• Öztay, F. (2006). Eğitim örgütlerinde insan kaynakları yönetimi ile oluşturulmuş kurum kültürünün ögretmen motivasyonuna etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Polat, S. (2010). Okul öncesi yöneticilerinin kullandıkları yönetsel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen algıları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Püsküllüoğlu, A. (2000). Türkçe sözlük. Arkadaş yayınevi. Ankara
• Raffini, J. P. (1996). 150 Ways to increase intrinsic motivation in the classroom. Boston: Allyn and Bacon.
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2012). Örgütsel Davranış. (İ. Erdem, Çev.ed.). Nobel Akademik Yayıncılık. İstanbul
• Rollinson, D., & Broadfield, A. (2002). Organisational behaviour and analysis. London: Prentice Hall.
• Rosenthal, M., & Yudin, P. (1980). Materyalist felsefe sözlüğü. (Çev. A. Çalışlar, E. Aytekin). Sosyal Yayınları. İstanbul
• Sapkale, AP (2009). Dhule Şehri ortaokul öğretmenlerinin öğretmenlik tutumlarına yönelik iş motivasyonu ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma. Uluslararası Referanslı Araştırma Dergisi, 2 (22).
• Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791
• Semerci, D. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri, öz yeterlik algıları ve mesleki motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Serinkan, C. (2012) Liderlik ve motivasyon geleneksel ve güncel yaklaşımlar: Nobel Yayın Dağıtım, Ankara
• Shantz, A., Alfes, K., Bailey, C., & Soane, E. (2015). Drivers And Outcomes Of Work Alienation: Reviving A Concept. Journal of Management Inquiry, 24(4), 382-393.
• Shepard, J. M. (1970). Functional specialization, alienation, and job satisfaction. Industrial and Labor Relations Review, 23(2), 207-219.
• Sookoo, N. (2014). Perceptions of injustice and alienation dynamics within the workplace. Journal of the Department of Behavioural Sciences, 3(1).
• Şahin, A. (2004). Yönetim kuramları ve motivasyon ilişkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(11), 523-547.
• Şimşek, H., Balay, R., ve Şimşek, A. S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinde mesleki yabancılaşma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53-72.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A., Akgemci, T., ve Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde yabancilaşmanin yönetimi araştirmasi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 569-587.
• Şirin, E. F. (2009). Beden eğitimi öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(4), 164-177.
• Tolan, B. (1981). Çağdaş toplumun bunalımı anomi ve yabancılaşma (2.baskı). İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları. Ankara
• Turan, M., ve Parsak, G. (2011). Yabancılaşma ve iş tatmini ilişkisi: Bir devlet üniversitesi idari personeli üzerinde araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 1- 20.
• Ulusoy, H. (1988). Sanayi örgütü işçileri ve işe-yabancılaşma, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 32, Sayı: 1.2, S: 77-84, Ankara, 1988.
• Ünsar, S., ve Karahan, D. (2011). Yabancılaşmanın işten ayrılma eğilimine etkisini belirlemeye yönelik bir alan araştırması, Selçuk Üniversitesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15(21), 361-378.
• Ural, A., ve Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Detay Yayıncılık.
• Uzundal, M. (2021). Sınıf öğretmenlerinin iş motivasyonları ile mesleki yenilikçilik düzeyleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Eğitim Ana Bilim Dalı Vatansever Bayraktar, H., Akın, E., ve Zaim, S. (2019). Eurasian Academy of Sciences, Social Sciences Journal, 24(37), Eylül 07, 2021 tarihinde http://socialsciences.eurasianacademy.org, adresinden alındı.
• Yapıcı, M. (2004). Eğitim ve Yabancılaşma. İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1303-5134.
• Yavuz, C., ve Karadeniz, C. B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin motivasyonunun iş tatmini üzerine etkisi. Journal of International Social Research, 2(9).
• Yazıcı, H. (2009). Öğretmenlik mesleği, motivasyon kaynakları ve temel tutumlar: kuramsal bir bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17, 33-46.
• Yazıcı, S. (2019). Algılanan örgüt ikliminin işe yabancılaşma ile ilişkisi (Milli Eğitim Bakanlığı örneği). (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Politikası Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Teftişi
• Yeşil, Abdullah (2016). Liderlik ve motivasyon teorilerine yönelik kavramsal bir inceleme. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(3), 158-180.
• Yıldız, K., Akgün, N., ve Yıldız, S. (2013). İşe yabancilaşma ile örgütsel sinizm arasindaki ilişki. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6), 1253-1284.
• Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin değer tercihlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (17), 109-128.
• Yüksel, H. (2014). Yabancılaşma kavramı paralelinde emeğin yabancılaşması ve sonuçları. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (2), 159-188.