İdeal Okul Yöneticisi Ölçeğinin Geliştirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 762 - 788, 15.06.2023

Görkem Oynar , İdris Şahin

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1169957

Öz

Bu çalışmanın amacı, öğretmen algılarına göre geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olarak "İdeal Okul Yöneticisi Ölçeği"nin geliştirilmesidir. Bu bağlamda önce ilgili literatür taraması yapılarak madde havuzu oluşturulmuştur. Oluşturulan maddeler akademisyen ve öğretmenlerden alınan görüşler doğrultusunda yeniden düzenlenmiştir. 91 maddelik taslak ölçek ile pilot uygulama yapılmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinde farklı katılımcı gruplardan veri toplanmıştır. Açımlayıcı faktör analizinde 2021-2022 öğretim yılında Manisa ili Akhisar ilçesinde ilköğretim ve ortaöğretim kademesinde çalışan 302 öğretmenden, doğrulayıcı faktör analizinde ise 261 öğretmenden veri toplanmıştır. Tüm geçerlik ve güvenirlik çalışmalarından sonra ölçeğin üç faktörlü yapıda 39 maddeden oluştuğu gözlenmiştir. Doğrulayıcı faktör analizinden alınan veriler ölçeğin model veri uyumunun kabul edilebilir seviyede olduğunu göstermektedir. Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında elde edilen bulgular ışığında ölçeğin öğretmenlerin ideal okul yöneticisine ilişkin algılarının belirlenmesinde kullanılabilecek geçerli, güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: İdeal okul yöneticisi, ideal okul yöneticisi ölçeği, başarılı okul müdürü, ölçek geliştirme.

Anahtar Kelimeler

İdeal okul yöneticisi, ideal okul yöneticisi ölçeği, başarılı okul müdürü, ölçek geliştirme.

Development of Ideal School Administrator Scale

Öz

The aim of this study is to develop the "Ideal School Management Scale" as a valid and reliable measurement tool according to teacher perceptions. In this context, firstly, an item pool was created by scanning the relevant literature. The created items were rearranged in line with the opinions received from academicians and teachers. A pilot application was made with a 91 item draft scale. Data were collected from different participant groups in exploratory and confirmatory factor analyses. In the exploratory factor analysis, data were collected from 302 teachers working in primary and secondary education in the Akhisar district of Manisa province in the 2021-2022 academic year, and from 261 teachers in the confirmatory factor analysis. After all validity and reliability studies, it was observed that the scale consisted of 39 items in a three-factor structure. The data obtained from the confirmatory factor analysis show that the model-data fit of the scale is at an acceptable level. In light of the findings obtained in the validity and reliability studies, it can be said that the scale is a valid and reliable measurement tool that can be used to determine teachers' perceptions of the ideal school administrator.
Key Words: Ideal school administrator, ideal school administrator scale, successful school principal, scale development

Anahtar Kelimeler

Ideal school administrator, ideal school administrator scale, successful school principal, scale development

Kaynakça

• Açıkgöz, K. (1994). Eğitimde etkili yönetici davranışları. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Akbaş, U., Karabay, E., Yıldırım-Seheryeli, M., Ayaz, A., & Demir, Ö. O. (2019). Türkiye ölçme araçları dizininde yer alan açımlayıcı faktör analizi çalışmalarının paralel analiz sonuçları ile karşılaştırılması. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi [Journal of Theoretical Educational Science], 12(3), 1095-1123. https://doi.org/10.30831/akukeg.453786
• Akbulut, Ö. & Çapık, C. (2022). Çok değişkenli istatistiksel analizler için örneklem büyüklüğü. Journal of Nursology, 25(2), 111-116. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2521696
• Anderson, J. B. (2008). Principals’ role and public primary schools’ effectiveness in four latin american cities. The Elementary School Journal, 109(1), 36-60. https://doi.org/10.1086/592366
• Armağan, Y., Öz, M., & Sever, M. (2020). School principals and human relations. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(Special Issue 1), 1-58. https://doi.org/10.14527/kuey.2020.001
• Atasoy, F. (2008, Aralık 1). İdeal, idealizm ve milliyetçilik. Türk Yurdu Dergisi, 28(256), 10-13. http://www.eskimeyendostlar.net/makale/ideal-idealizm-ve-milliyetcilik-drfahri-atasoy/3127
• Aykaç, B. (1999). İnsan kaynakları yönetimi ve insan kaynaklarının stratejik planlaması. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Aytürk, N. (1999). Yönetim Sanatı. Ankara: Yargı Yayınları.
• Bakan, İ. & Kefe, İ. (2012). Kurumsal açıdan algı ve algı yönetimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 19-34. http://iibfdergisi.ksu.edu.tr/tr/pub/issue/10264/125884
• Balcı, A. (2002). Etkili okul ve okul geliştirme kuram, uygulama ve araştırma. Ankara: Cevizkabuğu Yayınları.
• Baransel, A. (1993). Çağdaş yönetim düşüncesinin evrimi. İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayını.
• Başaran, İ. E. (1982). Örgütsel davranış. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural models. Psychological Bulletin, 107(2), 238–246. https://doi.org/10.1037/0033-2909.107.2.238
• Bolam, R., McMahon, A., Poeklington, K. & Weindling, D. (1993). Effective management in schools: A report for department of education. HMSO
• Bolat, T., Seymen, O. A., Bolat, O. İ. & Erdem, B. (2008). Yönetim ve organizasyon. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Browne, M.W., Cudeck, R. (1989). Single sample cross-validation indices for covariance structures. Multivariate Behav Res,24(4), 445-455. https://doi.org/10.1207/s15327906mbr2404_4
• Bursalıoğlu, Z. (2010). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Busher, H. & Barker, B. (2003). The crux of leadership: Shaping school culture by contesting the policy contexts and practices of teaching and learning. Educational Management Administration Leadership, 31(1), 51- 65. https://doi.org/10.1177/0263211X030311004
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 32(32), 470-483. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10365/126871
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Cattell, R. B. (1966). The scree test fort the number of factors. Multivariate Behavioral Research, 1(2), 245-276. https://doi.org/10.1207/s15327906mbr0102_10
• Cherian, F. & Daniel, Y. (2008). Principal leadership in new teacher induction: Becoming agents of change. International Journal of Education Policy and Leadership, 3(2). https://doi.org/10.22230/ijepl.2008v3n2a97
• Costello, A. B. & Osborne, J. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment Research & Evaluation, 10(7). https://doi.org/ 10.7275/jyj1-4868 Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 17(3): 196-205. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/29691
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve Lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9786055885670
• Demirbilek, M. & Çetin, M. (2021). Sustainable management behaviors scale development study. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 7(2), 180-209. https://dergipark.org.tr/en/pub/ekuad/issue/64722/989049
• DeVellis, R. F. (2012). Scale development: Theory and applications (3rd ed.). London: Sage Publications.
• Doğan, N. & Başokçu, T. (2010). İstatistik tutum ölçeği için uygulanan faktör analizi ve aşamalı kümeleme analizi sonuçlarının karşılaştırılması. Eğitimde Psikoloji Ölçme Değerlendirme Dergisi, 1(2), 65-71. https://dergipark.org.tr/tr/pub/epod/issue/5807/77240
• Drysdale, L. & Gurr, D. (2011). Theory and practice of successful school leadership in australia. School Leadership & Management, 31(4), 355-368. https://doi.org/10.1080/13632434.2011.606273
• Duran, A. & Cemaloğlu, N. (2020). Başarılı okul müdürü kimliği üzerine fenomenolojik bir analiz: Alandan sesler. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-39. https://dergipark.org.tr/tr/pub/neueefd/issue/52094/731243
• Edmonds, R. R. (1979). Effective schools for the urban poor. Educational Leadership, 37, 15-27. https://files.ascd.org/staticfiles/ascd/pdf/journals/ed_lead/el_197910_edmonds.pdf
• English, F.W. & Hill, J. C. (1990). Restructuring: The principal and curriculum change. A report of the NASSP curriculum council. Virginia: National Association of Secondary School. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED320257.pdf
• Ercan, İ. & Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30 (3), 211-216. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uutfd/issue/35255/391149
• Erkorkmaz, Ü., Etikhan, İ., Özdamar, K & Sanisoğlu, Y. (2013). Confirmatory factor analysis and fit indices: review. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 3, 210-223. https://doi.org/10.5336/medsci.2011-26747
• Goldring, E., Porter, A., Murphy, J., Elliott, S.N. & Cravens, X. (2009). Assessing learning-centered leadership: Connections to research, professional standards, and current practices. Leadership And Policy in Schools, 8(1), 1-36. https://doi.org/10.1080/15700760802014951
• Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28(28), 531-548. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10369/126911
• Gürbüz, R., Erdem, E. & Yıldırım, K. (2013). Başarılı okul müdürlerinin özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 167-179. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47944/606579
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hallinger, P., & Heck, R. H. (1998). Exploring the principal’s contribution to school effectiveness: 1980–1995. School Effectiveness and School Improvement, 9(2), 157–191. https://doi.org/10.1080/0924345980090203
• Hausman, C. S., Crow, G. M., & Sperry, D. J. (2000). Portrait of the “ideal principal”: Context and self. NASSP Bulletin, 84(617), 5–14. https://doi.org/10.1177/019263650008461701
• Helvacı, M. A., & Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60 https://doi.org/10.12780/UUSBD91
• Hogan, R. (2004). Personality psychology for researchers. B. Schneider & D.B. Smith (Eds.), Personality and organizations. (s. 3-23). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Iacobucci, D. (2010). Structural equations modeling: fit indices, sample size, and advanced topics. Journal of Consumer Psychology, 20(1), 90-8. https://doi.org/10.1016/j.jcps.2009.09.003
• Jöreskog, K. G. & Sörbom, D. (1993). LISREL 8.0: Stractural equation modeling with the SIMPLIS command language. Scientific Software International; Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Kağıtçıbaşı, Ç. & Cemalcılar, Z. (2014). Dünden bugüne insan ve insanlar sosyal psikolojiye giriş (16. baskı). İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS ve AMOS 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karakoç, F.Y. & Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 13(40), 39-49. https://doi.org/10.25282/ted.228738
• Kazak, E. (2021). Teachers’ views of school principal’s effectiveness. International Journal of Leadership Studies: Theory and Practive, 4(2), 79-96. https://doi: 10.52848/ijls.936012
• Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Koçak, F. (2010). Okul yöneticilerinin etkililiğinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Koçel, T. (2018). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınları
• Kurt, E. & Şehitoğlu Y. (2021). Bilimsel yönetim düşüncesinde insan ilişkileri düşüncesine doğru: 1929 büyük buhranı’nın yönetim çalışmalarına etkisi. Ulakbilge, (66), 1327–1334. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-09-66-04
• Lawrence, B. B. (1989). Defenders of god - the fundamentalist revolt against the modern age. New York: Harper and Row.
• Lunenburg, F. & Ornstein, A. (2013). Educational administration, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Memduhoğlu, H. B. (2010). Yönetimde yeni yaklaşımlar. Ankara: Pegem Akademi.
• Moos, Lejf & Johansson, Olof & Day, Christopher. (2011). How school principals sustain success over time: International perspectives. https://doi.org/10.1007/978-94-007-1335-2.
• Myrick, R. D. (2003). Developmental guidance and counselling: A practical approach (4th ed.). USA: Educational Media Corporation.
• Nichols, S., Glass, G., & Berliner, D. (2012). High-stakes testing and student achievement: Updated analyses with NAEP data. Education policy analysis archives, 20, 20. https://doi.org/10.14507/epaa.v20n20.2012
• O'Connor, P. J. (2000). Administrative support of counseling programs (Order No. 9971971). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global. (304609979). https://www.proquest.com/dissertations-theses/administrative-support-counseling-programs/docview/304609979/se-2
• Orçan, F. (2018). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: İlk hangisi kullanılmalı? Eğitimde Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 9(4), 413-421. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/608229
• Öncü, H. (1994). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Matser Basım San. Ve Tic. Ltd. Şti.
• Pallant, J. (2016). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using SPSS program. London: McGraw-Hill Education.
• Peterson, K. D. & Deal, T. E. (1998). How leaders influence the culture of schools. Educational Leadership, 56, 28–30. https://docplayer.net/3153476-How-leaders-influence-the-culture-of-schools.html
• Recepoğlu E. (2008). Okul müdürlerinin mizah yeteneğinin öğretmenlerin iş doyumlarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 33(150), 74-86. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/632/102
• Scheerens, J. & Stoel W. G. R. (1988, April 5-9). Development of theories of school effectiveness. [Conferance Presentation]. Annual Meeting of American Educational Research Association, New Orleans. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED296006.pdf
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74. Retrieved from https://www.stats.ox.ac.uk/~snijders/mpr_Schermelleh.pdf
• Schulte, D. P., Slate, J. R., & Onwuegbuzie, A. J. (2010). Characteristics of effective school principals: A mixed-research study. Alberta Journal of Educational Research, 56(2). https://doi.org/10.11575/ajer.v56i2.55397
• Seçer, İ. (2018). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Steiger, J. H. (1990). Structural model evaluation and modification: An interval estimation approach. Multivariate Behavioral Research, (25), 173-180. https://doi.org/10.1207/s15327906mbr25024
• Şahan, G. (2018, Nisan 26-28). Etkili okul müdürlerinin özellikleri [Yazılı bildiri]. 2. Uluslararası Sınırsız Eğitim ve Araştırma Sempozyumu, Türkiye.
• Şahin-Fırat, N. (2010). Okul müdürü ve öğretmenlerin okul kültürü ile değer sistemlerine ilişkin algıları. Eğitim ve Bilim, 35(156), 71-83. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/84/13
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlik. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2005.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed. International). Pearson/Allyn & Bacon.
• Tanrıöğen, A. (1988). Okul müdürlerinin etkililiği ile öğretmen morali arasındaki ilişkiler [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tezbaşaran, A. (1997). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Toğa, İ.  Özmusul, M. (2022). İlkokullarda okul iklimini iyileştirmeye yönelik uygulama örnekleri. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 146-167. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2221762
• Tortop, N., İşbir, E. G., Aykaç, B., Yayman, H. & Özer, M. A. (2010). Yönetim bilimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Turan, E. & Şahin, M.Y. (2016). Yönetim ve kamu yönetiminin genel nitelikleri. E. Turan (Ed.), Kamu yönetimi içinde. Konya: Palet Yayınları.
• Turan, S., Yıldırım, N. & Aydoğdu, E. (2016). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 63-76. https://dergipark.org.tr/en/pub/pegegog/issue/22588/241264
• Üstüner, M., Abdurrezzak, S. & Yıldızbaş, Y.V. (2021). Öğretmenlerin ideal öğretmen özelliklerine ilişkin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 50(229), 567-585. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/60215/637931
• Yirci, R. & Berk, B. (2021). Okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşlerine göre etkili okul müdürü: Nitel bir araştırma. Journal of History School, 50, 570- 598. https://dx.doi.org/10.29228/joh.43166
• Yüksel, A. (2004). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 341-354. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uefad/issue/16680/173328