Bilimsel Akıl Yürütme Temelli Eğitim Etkinliklerinin 4 ve 5 Yaş Çocuklarının Bakış Açısı Alma Becerilerine Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 4, 1638 - 1665, 15.12.2023

Zeynep Merve Şahin , Nisa Başara Baydilek

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1212920

Öz

Bu çalışma bilimsel akıl yürütme temelli eğitim etkinliklerinin 4 ve 5 yaş çocuklarının bakış açısı alma becerilerine etkisini incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada nicel araştırma desenlerinden ön test-son test kontrol gruplu yarı deneysel desen tercih edilmiştir. Çocuklar için Bakış Açısı Alma Testi (ÇBT), araştırmacı tarafından hazırlanan bilimsel akıl yürütme derecelendirme envanteri ve kişisel bilgi formu ile veriler toplanmıştır. Verilerin analizinde Wilcoxon İşaretli Sıralar testi, Mann Whitney U testi kullanılmıştır. 4 yaş grubunda 40 çocuk, 5 yaş grubunda 53 çocukla çalışılmıştır. Deney grubuyla 8 hafta boyunca haftada 2 gün çalışılmıştır. Plasebo grubundaki çocuklarla etkileşime girmek amacıyla masal saatinde ve öğretmenin belirlediği etkinliklere katılım sağlanmıştır. Kontrol grubuna herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Araştırmanın sonucuna göre 4 yaş deney grubundaki ve 5 yaş deney grubundaki çocukların ÇBT ön test-son test puanları arasında algısal bakış açısı (perspektif) alma, duygusal bakış açısı alma, bilişsel bakış açısı alma ve test toplam puanlarında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Ayrıca her iki yaş grubunun deney ve plasebo gruplarındaki ikili ölçümde ve deney ve kontrol gruplarındaki ikili ölçümde deney grupları lehine istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu gözlemlenmiştir (p<0,05). 4 yaş deney grubundaki ve 5 yaş deney grubundaki çocukların son test ve kalıcılık testi puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Alternatif bakış açılarının geliştirilmesinin bilimsel akıl yürütme temelli eğitim etkinlikleriyle mümkün olabileceği bu çalışmanın sonucunda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel akıl yürütme, bakış açısı alma, okul öncesi eğitim

The Effect of Scientific Reasoning Based Educational Activities on Perspective Taking Skills of 4-5 Years Old Children

Öz

This study was carried out to examine the effects of scientific reasoning-based educational activities on the perspective taking skills of 4 and 5 year old children. In the research, quasi-experimental design with pretest-posttest control group was preferred among the quantitative research designs. Data were collected with the Perspective Taking Test (CBT) for children, scientific reasoning rating inventory and personal information form prepared by the researcher. Wilcoxon Signed Ranks test and Mann Whitney U test were used in the analysis of the data. 40 children in the age group of 4 and 53 children in the age group of 5 were studied. The experimental group was studied 2 days a week for 8 weeks. In order to interact with the children in the placebo group, participation was ensured during the fairy tale hour and in the activities determined by the teacher. No intervention was made in the control group. According to the results of the study, it was determined that there was a statistically significant difference between the MCT pretest-posttest scores of the children in the 4-year-old experimental group and the 5-year-old experimental group in their perceptual perspective, emotional perspective, cognitive perspective and test total scores(p<0,05). In addition, it was observed that there was a statistically significant difference in favor of the experimental groups in the double measurement of both age groups in the experimental and placebo groups and the double measurement in the experimental and control groups (p<0,05). It was determined that there was no statistically significant difference between the posttest and retention test scores of the children in the 4-year-old experimental group and 5-year-old experimental group (p>0.05). As a result of this study, it was found that the development of alternative perspectives could be possible with scientific reasoning-based educational activities.

Anahtar Kelimeler

Scientific reasoning, perspective taking, preschool education

Kaynakça

• Akkaş Baysal, E., Ocak, G. & Ocak, İ. (2020). Covid-19 salgını sürecinde okul öncesi çocuklarının EBA ve diğer uzaktan eğitim faaliyetlerine ilişkin ebeveyn görüşleri. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 6(2), 185-214. https://doi.org/10.47615/issej.835211.
• Arslan, G. A. & Tertemiz, N. (2004). İlköğretimde bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4): 479-492.
• Aslan, D. & Köksal-Akyol, A. (2016). Çocuklar için bakış açısı alma testi (ÇBT)'nin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(3), 207-221.
• Bal, Ö. (2013). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 4- 6 yaş çocukların kişilerarası problem çözme becerileri ve bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Beeley, K. (2016). 50 harika bilim etkinliği. (Çev. B. Tanrıseven.), Orijinal Çalışma: 2013)
• Biçer, E. (2022). Jackknife ve bootstrap yöntemlerine ilişkin bir uygulama. [Yüksek Lisans Tezi, Bitlis Eren Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bonawitz, E. B., Schijndel, T. J. P., Friel, D. & Schulz, L. (2012). Children balance theories and evidence in exploration. explanation, and learning. Cognitive Psychology, 64, 215–234.
• Bredekamp, S. (2015). Erken çocukluk eğitiminde etkili uygulamalar. Orijinal Çalışma: 2014)
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (26. baskı). Pegem Akademi.
• Can, A. (2018). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Can, A. (2020). SPSS ile nicel veri analizi (9. baskı). Pegem Akademi.
• Causey, C.B. (2016). Exploring scientific reasoning in preschool children. [Master’s of thesis, The University of Alabama at Birmingham].
• Cho, E. (1992). The role of perspective-taking and empathy in preschoolers prosocial behavior. [Doctoral dissertation, The University of Maryland College Park].
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. (5. Baskı) Trabzon: Celepler.
• Çüçen, A. K. (2012). Bilim felsefesine giriş (3. baskı). Sentez Yayıncılık.
• Davies, S. (2019). Supportıng scıentıfıc reasonıng about real-world phenomena. [Doctoral dissertation, The University of Utah].
• Davis, M. H. (1983). Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach. Journal of Personality and Social Psychology, 44(1), 113–126. https://doi.org/10.1037/0022-3514.44.1.113
• Değirmenci, G. Y. (2014). Ankara il merkezinde bağımsız anaokullarına devam eden 48-60 aylık çocukların görsel algı becerileri ile bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişki. [Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Eisenberg, N., Fabes, R. A., & Spinrad, T. L. (2007). Prosocial development. Handbook of Child Psychology. https://doi.org/10.1002/9780470147658.chpsy0311
• Ergün, M. (2009). Eğitim felsefesi (2. baskı). Pegem Akademi.
• Flavell, J. H., Miller, P. & Miller, S. (1977). Cognitive development. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.
• Freundlieb, M., Kovacs, A. M. & Sebanz, N. (2016). When do humans spontaneously adopt another’s visuospatial perspective? Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 42 (3), 401-412.
• Fridman, R., Eden, S. & Spektor-Levy, O. (2020) Nascent Inquiry, Metacognitive, and Self-Regulation Capabilities Among Preschoolers During Scientific Exploration. Frontiers in Psychology, 11:1790. doi: 10.3389/fpsyg.2020.01790
• Gerde, H.K., Schachter, R.E. & Wasik, B.A. (2013). Using the Scientific Method to Guide Learning: An Integrated Approach to Early Childhood Curriculum. Early Childhood Education Journal, 41, 315–323. https://doi.org/10.1007/s10643-013-0579-4
• Goleman, D. (2017). Duygusal zekâ. Varlık Yayınları.
• Graaf, J., Segers, E. & Verhoeven, L. (2015). Scientific reasoning abilities in kindergarten: dynamicassessment of the control of variables strategy. Instr Sci, 43,381–400.
• Han, S. & Lee, K. (2013). Cognitive and affective perspective-taking ability of young bilinguals in South Korea. Child Studies in Diverse Contexts, 3(1), 69-80.
• Heagle A. I. & Rehfeldt, R. A. (2006). Teaching perspective-taking skills to typically developing children through derived relational responding. Journal of Early and Intensive Behavior Intervention, 3(1), 1-34.
• Hinnant, B. H. (2005). Cognıtıve and emotıonal constructsvand theır relatıon to empathy ın young chıldren. [Master Of Science, North Carolina University].
• John, F. C., S. (2001). Story retelling and attention deficit hyperactivity disorder. [Master’s of thesis, The University of Toronto].
• Karanfilci, S. (2019). Bakış açısı alma becerilerinin 60-72 aylık okul öncesi çocuklarının davranışlarını yordama güçlerinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kemple, K. M. & Nissenberg, S. A. (2000). Nurturing creativity in early childhood education: Families are part of it. Early Childhood Education Journal, 28(1), 67-71.
• Khu, M., Chambers, C. & Graham, S. A. (2017). When you’re happy and ı know ıt: four-year-olds’ emotional perspective taking during online language comprehension. Child Development, 1-18.
• Kratwohl, D. R. (2002). A revision of bloom's taxonomy: an overview. Theory Into Practıce, 41(4), 212-264. Kuru, N. & Akman, B. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının bilimsel süreç becerilerinin öğretmen ve çocuk değişkenleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42(190). doi:http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.6433
• Legare, C. H. & Lombrozo, T. (2014). Selective effects of explanation on learning during early childhood. Journal of Experimental Child Psychology, 126, 198–212.
• Malle, B. F. (2002). The relation between language and theory of mind in development and evolution. T. Givón, B. F. Malle (Eds.), In The evolution of language out of pre-language (265-284).
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. MEB: Ankara. https://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/ooproram.pdf
• Montessori, M. (2016). Çocuğunuz hakkında bilmeniz gerekenler. Z. Baykul (Çev), Orijinal adı: What you should know about your child. Kaknüs Yayınları.
• Mori, A. & Cigala, A. (2016). Perspective taking: Training procedures in developmentally typical preschoolers. Different Intervention Methods and Their Effectivenes. Education Psychol Rev, 28 (2), 267–294.
• Mutlu, S. (2020). Parçalanmış ve tam ailelerde yaşayan 60-72 aylık çocukların bağlanma biçimleri ve bakış açısı alma becerilerinin incelenmesi: Çankırı örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Niekerk, R. (2019). The development of scientific reasoning of preschool children: Micro-analysis of mind–material–body integration. South African Journal of Childhood Education, 9 (1), 1-12.
• Oğuz, V. (2006). Altı yaş grubundaki çocukların bakış açısı alma becerileri ile anne babaların empatik becerilerinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ Özer, A. (2007). Normallik testlerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Piekny, J. & Maehler, C. (2013). Scientific reasoning in early and middle childhood: The development of domain-general evidence evaluation, experimentation, and hypothesis generation skills. British Journal of Developmental Psychology, 31, 153 –179
• Rosenberg, A. (2015). Bilim felsefesi- çağdaş bir giriş. (Çev. İbrahim Yıldız, 2. baskı). Dipnot Yayınları. (Orijinal çalışma 2000 yılında yayımlandı.)
• Simon, L. (2001). Psychosocıal correlates of relatıonal and overt aggressıon ın preschool chıldren. [Doctoral dissertation, University of Fordham].
• Surtees, A. D. R., Butterfill, S. A. & Apperly, I. A. (2012). Direct and indirect measures of level-2 perspective-taking in children and adults. British Journal of Developmental Psychology, 30, 75–86.
• Şahin, Z. M. & Baydilek, N. B. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin 48- 66 aylık çocukların bilimsel akıl yürütme becerilerinin desteklenmesine yönelik görüşleri ve etkinlik düzenleme durumları (Öz). [Sözlü bildiri]. 7. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresinde (IECEC-UOEK 2021) sunulan bildiri. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Şener, T. (1996). 4-5 yaş anaokulu çocuklarında dramatik oyunun ve inşa oyununun bakış açısı alma becerisine etkisi [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tan-Niam, C. (2003). Thematic fantasy play: Effects on the perspective-taking ability of preschool children. International Journal Of Early Years Education, 2(1), 5–16. https://doi.org/10.1080/09669760.2003.10807102
• Tarshis, E. (1981). Perspectıve-takıng ın gıfted and average preschool chıldren. [Master’s of thesis, University of Mcgill].
• Taylor, M. (1988). Conceptual perspective taking: children’s ability to distinguish what they know from what they see. Child Development, 59(3), 703. https://doi.org/10.2307/1130570
• Tian, M. (2019). Spatial training enhances young children’s theory of mind through promoting visual perspective taking [Doctoral dissertation, University of Chinese].
• Trawick-Smith, J. (2014). Çocuk Gelişim Kuramları. B. Akman (Çev. Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Gelişim Çok Kültürlü Bir Bakış Açısı içinde (s. 34-64). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tutar, H. ve Erdem, A. T. (2020). Örnekleriyle bilimsel araştırma yöntemleri ve spss uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Usta, S. Y. (2019). Okul öncesi tarih coğrafya eğitim programının çocukların duygusal zeka ve farklılıklara saygı düzeylerine etkisi [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Warash B.G. & Markstrom, C.A. (2001). Parental perceptions of parenting styles ın relation to academic self-esteem of preschoolers, Education, 121 (3).
• Weil, T. M. (2006). The impact of training deictic frames on perspective taking with young children: A relational frame approach to theory of mind. [Master’s of thesis, University of Nevada].
• Woodbridge, A. (2017). Cognitive perspective taking and audience awareness in second grade narrative writing [Doctoral dissertation, University of Calıfornıa].