Özel Yeteneklilerin Eğitiminde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları Hakkında Okul Bileşenlerinin Görüş ve Önerileri

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 1096 - 1121, 24.06.2024

Aysun Kalıncı Karagöz , Birgül Ulutaş

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1331219

Öz

Araştırmanın amacı, özel yetenekli öğrenciler için BEP’lerin hazırlanması ve uygulanmasında okul bileşenlerinin gözlemleri, deneyimleri, karşılaştıkları güçlükler ve bu güçlüklere ilişkin sundukları önerilerin ortaya konulmasıdır. Araştırmada nitel araştırma türlerinden durum çalışması yöntemi kullanılmıştır. Çalışma grubunu Zonguldak Ereğli’de ilkokullarda görev yapan ve özel yetenekli öğrencisi olan 26 katılımcı oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu; analizinde ise betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre katılımcıların çoğunluğunun özel yetenekli öğrencilerin bilişsel, davranışsal, sosyal ve duygusal özelliklerine ve diğer öğrencilerden ayrılan gereksinimlerine ilişkin yeterli bilgiye sahip olmalarına rağmen BEP’lerin hazırlanması ve uygulanmasında yeterli deneyime ve bilgiye sahip olmadıkları görülmüştür. Özel yetenekli öğrencilerin diğer öğrencilerden ayrılan gereksinimleri konusunda katılımcıların çoğu okul, öğretmen, aile ve destek eğitim odası gereksiniminden bahsetmiştir. Öğretmenlerin BEP’lerin hazırlanması ve uygulanmasında sınıf mevcutlarının fazlalığı, farklı birçok seviyede öğrencinin olması, ders süresinin yetersizliği gibi sorunlarla karşılaştıkları görülmüştür. Katılımcılar destek eğitim odalarının materyal, donanım ve teknoloji anlamında zenginleştirilmesi, yetenek ve ilgi alanlarına göre atölyelerin açılması, öğretmenlerin hizmet içi eğitimlerle donatılması şeklinde önerilerde bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eğitim yönetimi, eğitim politikaları, özel yeteneklilerin eğitimi, bireyselleştirilmiş eğitim programı

Opinions and Suggestions of School Components on Individualized Education Programs in the Education of Gifted Students

Öz

The aim of the research is to reveal the observations and experiences of school components, the difficulties they encounter and the suggestions they offer regarding these difficulties in the preparation and implementation of IEPs for gifted students. The case study method, one of the qualitative research types, was used in the research. The study group consists of 26 participants who work in primary schools in Zonguldak Ereğli and have special talented students. Semi-structured interview form was used to collect data; Descriptive analysis was used in the analysis. According to the research findings, it was observed that although the majority of the participants had sufficient knowledge about the cognitive, behavioral, social and emotional characteristics of gifted students and their needs that differ from other students, they did not have sufficient experience and knowledge in the preparation and implementation of IEPs. Regarding the needs of gifted students that differ from other students, most of the participants mentioned the need for school, teacher, family and support education room. It has been observed that teachers encounter problems such as large class sizes, students at many different levels, and insufficient lesson time in the preparation and implementation of IEPs. Participants made suggestions such as enriching the support training rooms in terms of materials, equipment and technology, opening workshops according to their abilities and interests, and equipping teachers with in-service training.

Anahtar Kelimeler

Educational management, Education policies, Education of special talents, Individualized education program

Kaynakça

• Akça, E., Uçak Azboy, Z., Fidan, A., Bayın Balcıkoca, M., & Daş, R. (2018). Öğretmenler perspektifinde özel yetenekli öğrencilerin eğitimi: motivasyon kaynakları ve problemler (Diyarbakır örneği). International Congress on Gifted and Talented Education, Malatya, İnönü Üniversitesi.
• Akkas, E., & Tortop, H.S. (2015). Üstün yetenekliler eğitiminde farklılaştırma: temel kavramlar, modellerin karşılaştırılması ve öneriler. Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 2(2), 31-44. DOI: 10.18200/JGEDC.2015214250
• Ataman, A. (2003). Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklar. A. Ataman (Ed.), Özel eğitime giriş içinde (ss. 173-195). Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Ateş, M. (2017). Bilim ve sanat merkezlerinde görev yapan türkçe öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim planı hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (42), 211-225. https://doi.org/10.21764/efd.70905
• Avcı, G., & Ateşgöz, N. (2020). Özel yeteneklilerin eğitim modelleri. M.A. Melekoğlu & U. Sak (Ed.), Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek içinde (ss. 180-195). Pegem Akademi.
• Aydoğdu, E. (Ed.). (2005). Teşkilatı Esasiye’den Günümüze Anayasalar. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Bakan, M., & Onat, R. (2019). Özel yeteneklilerin özellikleri ve gelişimleri. O. Kılıç & M. Çitil (Ed.), Özel yetenekli öğrencim var içinde (ss.51-58). Gökçe Ofset.
• Bedur, S., Bilgiç, N., & Taşlıdere, E. (2015). Özel (Üstün) yetenekli öğrencilere sunulan destek eğitim hizmetlerinin değerlendirilmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12-1(23), 159-175.
• Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Türkiye. (2004). Çocuk haklarına dair sözleşme. https://www.unicefturk.org/public/uploads/files/UNICEF_CocukHaklarinaDairSozlesme.pdf
• Bulut, S., & Taylı, A. (2006). Cumhuriyet dönemi üstün yetenekliler eğitim politikası. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(12), 33-40. https://doi.org/10.11616/AbantSbe.18
• Burunsuz, E. (2019). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin bireyselleştirilmiş eğitim programının uygulanmasına ilişkin görüşleri. [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Coleman, L. J. (2001). A rag quilt: Social relationships among students in a special high school. Gifted Child Quarterly, 45 (3), 164–173.
• Cross, T. L., Stewart, R. A., & Coleman, L. (2003). Phenomenology and its implications for gifted studies research: Investigating the Lebenswelt of academically gifted students attending a primary magnet school. Journal for the Education of the Gifted, 26, 201–220.
• Çetinkaya, Ç., & Döner, İ. (2012). Türkiye’de Üstün Yeteneklilere Tanınan Hakların İncelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 2(3), 7-20.
• Çitil, M., Ersoy, S., Özdemir Kılıç, M., &Ağaya, A. (2020). Üstün yeteneklilerin eğitiminde ayrı okullar: Amerika’daki üstün yetenekliler okullarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Çocuk ve Medeniyet, 5(10), 257-280.
• Delcourt, M. A. B., Cornell, D. G., & Goldberg, M. D. (2007). Cognitive and affective learning outcomes of gifted elementary school students. Gifted Child Quarterly, 51(4), 359-381.
• Elcik, F. (2015). Üstün yetenekli öğrencilerin çevresinden algıladıkları sosyal destek düzeyi ile sosyal duygusal becerileri arasındaki ilişki [Doktora tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Emir, S., & Yaman, Y. (2017). Özel yetenekli öğrenciler için eğitim programı nasıl olmalı?. S. Emir (Ed.), Özel yeteneklilerin eğitiminde program tasarımı içinde (ss. 3-19). Pegem Akademi.
• Gözler, K. (1999). Türk Anayasaları. Bursa: Ekin Kitapevi Yayınları. https://www.anayasa.gen.tr/1876ke.htm
• Güler, M., Halıcıoğlu, B., & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Seçkin Yayıncılık.
• Güneş, E. (2020). Üstün yetenekli öğrencilerin okul sosyal hizmetini ilgilendiren problemleri üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Yalova Üniversitesi.
• Gür, Ç. (2017). Eğitimsel ve sosyal-duygusal bakış açılarıyla üstün yetenekli çocuklar. Anı Yayıncılık.
• Hakim ve Savcılar Kurulu (HSK). (2022). İnsan hakları evrensel beyannamesi. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/9a3bfe74-cdc4-4ae4-b876-8cb1d7eeae05.pdf
• Hansen, J. B., & Feldhusen, J. F. (1994). Comparison of Trained and Untrained Teachers of Gifted Students. Gifted Child Quarterly, 38(3), 115-121.
• İlik, S.S. (2019). Üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde görev yapan öğretmenlerin bireyselleştirilmiş eğitim programları hazırlamaya uygulamaya ve izlemeye yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(2), 486-495. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2569
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: tanımı, gelişimi ve ilkeleri. Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 1-13. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000080
• Kaya, F. (2015). Öğretmenlerin üstün zekâ kavramı ve üstün zekâlı öğrencilerin özel gereksinimleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 40(177), 59-74. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.2885
• Kuyumcu, Z. (2011). Bireyselleştirilmiş eğitim planı (bep) geliştirilmesi ve uygulanması sürecinde öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Marland, S.P. (1972). Education of gifted and talended. US Office of Education.
• Marsh, H. W., & Hau, K. T. (2003). Big-fish–little-pond effect on academic self-concept: a cross-cultural (26-country) test of the negative effects of academically selective schools. American Psychologist, 58(5), 364–376.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (1973). Milli eğitim temel kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2020). Özel Yetenekli Çocuğum Var, (Ed.) Oktay Kılıç, Ankara: MEB Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2022a). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24736&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2022b). Bilim ve sanat merkezleri yönergesi. https://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/2076.pdf
• Nar, B. (2017). Üstün/özel yetenekli öğrencilere yönelik destek eğitim odası uygulaması: sınıf öğretmenlerinin öz yeterlilikleri ve görüşleri. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Nar, B. (2017). Üstün/özel yetenekli öğrencilere yönelik destek eğitim odası uygulaması: sınıf öğretmenlerinin öz yeterlilikleri ve görüşleri. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. https://scholar.googleusercontent.com/scholar? q=cache:A1XpqRrHLEUJ:scholar.google.com/&hl=tr&as_sdt=0,5&as_vis=1&scioq=Üstün/Özel+Yetenekli+Öğrencilere+Yönelik+Destek+Eğitim+Odası+Uygulaması:+Sınıf+Öğretmenlerinin+Öz+Yeterlilikleri+ve+Görüşleri.
• Pemik, K., & Levent, F. (2019). Üstün yetenekli öğrencilere destek odasında verilen eğitime ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(2), 313-338. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.446598
• Sütçü, Z. (2007). Yasal düzenlemeler açısından rehber öğretmenlerin/psikolojik danışmanların özel eğitimle ilgili görevlerini uygulamaya yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Konya Selçuk Üniversitesi.
• Şahin, F. (2012). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli öğrenciler ve özellikleri hakkında bilgi düzeylerini artırmaya yönelik eğitim programının etkililiği [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Şahin, F., & Kargın, T. (2013). Sınıf öğretmenlerine üstün yetenekli öğrencilerin belirlenmesi konusunda verilen bir eğitimin öğretmenlerin bilgi düzeyine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 14(2), 1-23. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000181
• Şahin, F. (2015). Üstün zekalı öğrencilerin öğretmenlerinin eğitimi. F. Şahin (Ed.), Üstün zekalı ve üstün yetenekli öğrencilerin eğitimi içinde (ss.231-235). Pegem Akademi.
• Tekin Ersan, D., & Ata, S. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanmasına ilişkin görüşleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 162-177. https://doi.org/10.24315/trkefd.366706
• Tortop, H.S. (2015). Üstün zekalılar eğitiminde farklılaştırılmış öğretim müfredat farklılaştırma modelleri. Genç Bilge Yayıncılık.
• Tortop, H.S., & Dinçer, S. (2016). Destek eğitim odalarında üstün/özel yetenekli öğrencilerle çalışan sınıf öğretmenlerinin uygulama hakkındaki görüşleri. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 4(2), 11-28.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi (1929). Ecnebi memleketlere gönderilecek talebe hakkında kanun. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=1416&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3
• Tunçdemir, İ. (2004). Çoksesli Müzikte Üstün Bir Yetenek: Fazıl Say. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/111/109
• UNESCO. (1994). The Salamanca statement and framework for action on special needs education [Program and meeting document]. World Conference on Special Needs Education: Access and Quality, Salamanca, Spain.