GUYOT MARCHANT’IN ÖLÜM DANSI KİTABINDAKİ AĞAÇ BASKILARDA CANLILAR VE ÖLÜLER ARASINDAKİ KARŞITLIKLAR

Yıl 2020, Cilt: 14 Sayı: 26, 199 - 214, 29.07.2020

Burçak Balamber

Öz

Toplumun en yüksek mertebesinden en düşüğüne, çeşitli sosyal statü ve meslekten insanların kendi ölü karşılıklarıyla yüzleştiği Ölüm Dansı teması, Ortaçağın popüler temalarından biri olmuştur. İlk kez Paris’teki Masumlar Mezarlığı’nın galeri duvarına resmedilen Ölüm Dansı, Parisli matbaacı Guyot Marchant’ın edisyonuyla birlikte toplumun her kesimine ulaşmış, temanın popülerleşmesi ve yayılmasına katkı sağlamıştır. Guyot Marchant’ın edisyonu aynı zamanda Ölüm Dansı’nın günümüze ulaşabilmiş en önemli görsel ve yazınsal temsillerinden biridir.
Kitaptaki ağaç baskılarda ölüler, canlı karşılıklarının karşısına ayna imgesi olarak çıkarlar. Ölüm Dansı’nda didaktik bir unsur olarak kullanılan ayna metaforu, Geç Ortaçağ’da ortaya çıkan kişinin kendi ölümü kavramıyla tutarlılık içindedir. Kitapta yer alan şiirlerdeki didaktik tona karşılık, ağaç baskılarda daha alaycı ve karikatür bir hava hâkimdir. Şiirler ile ağaç baskılar arasındaki bu karşıtlığın yanı sıra, canlılar ile ölülerin temsil biçimlerinde de dikkat çekici karşıtlıklar söz konusudur.
Bu makalede ilkel toplumlardan Geç Ortaçağa kadar ölüm imgesinin geçirdiği dönüşüme ve Ölüm Dansı temasının ortaya çıkışına değindikten sonra söz konusu karşıtlıklar ele alınacak, kitaptaki ayna metaforundan bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ölüm Dansı, Danse Macabre, Guyot Marchant, Ağaç baskı, Baskıresim

Kaynakça

• Ariés, P. (1991). Batılının ölüm karşısındaki tavırları (çev. M. Ali Kılıçbay), Gece Yayınları.
• Baudrillard, J. (2016). Simgesel değiş-tokuş ve ölüm (çev. Ömer Adanır), 4. Basım, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Bauman, Z. (2000). Postmodernlik ve hoşnutsuzlukları (çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları.
• Dekkers W. (1996). “Neye “Ölüm” Deriz? Batı Kültüründe Yaşamın Sonu Hakkında Bazı Düşünceler” (çev. Yasemin Oğuz). Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji (3P) Dergisi, Sayı: 4, s.8–16.
• Fein, D. A. (2014). Text and image mirror play in Guyot Marchant’s 1485 danse macabre. Neophilologus, Sayı: 98, s.225-239.
• Harrison, A. T. (1994). The danse macabre of women, Kentu State University Press.
• Huizinga, J. (1997). Ortaçağın günbatımı (çev. M. Ali Kılıçbay), İmge Kitabevi Yayınları.
• Illich, I. (2004). Ölüme karşı ölüm, Cogito (çev. E. Efe Çakmak), Sayı: 40, s.107-120, Yapı Kredi Yayınları.
• Nazlı, A. (2006). Bedenin ölümü: modern öncesinden postmoderne beden ve ölüm. Sosyoloji Dergisi, Sayı:16, s.1-15.
• Oosterwijk, S. (2009). “‘Fro Paris to Inglond’? The danse macabre in text and image in late-Medieval england”, Leiden Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Doktora Tezi.
• Önuçak, A. (2009). “Tarihöncesi dönemden Ortaçağa farklılaşan ölüm imgesi”, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.