Muhammed Askeri, the Sheikh of Halveti and his Na’ts on the 400th Anniversary of his Birth

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 3, 888 - 912, 27.09.2021

Mehmet Sarı

https://doi.org/10.32709/akusosbil.885730

Öz

In this research, as asserting on one of the poets that was a member of 17th Century Halveti trend, sophistic Askeri’s life, literary figure and divan manuscripts of him, in terms of divan’s handwritting manuscripts, criticized their edition perpective na‘ts are given. Askeri whose real name was Muhammed’s home city was Kutahya and he was born on 1621. Askeri became affiliated with Elmalili Ummu Sinan and raised in his leadership. As seyh of Halveti, he served in Afyonkarahisar approximately 40 years and died in Afyonkarahisar in 1693. His tomb is in Afyonkarahisar. We have a divan of him of which there is 12 handwritten manuscripts and which has 4000 verses and made of sufistic poetries and written with both aruz and syllable measure. Na‘ts that is one these poetries has a significant role in the divan.

Anahtar Kelimeler

Askeri, Askeri’s divan, Halveti, na‘t

Doğumunun 400. Yılında Halvetî Şeyhi Muhammed Askerî ve Na‘tları

Öz

Bu araştırmada XVII. yüzyıl Halvetî tarikatına mensup mutasavvıf şairlerden Askerî'nin hayatı, edebî kişiliği ve divanının nüshaları üzerinde durularak, divanın yazma nüshalarından hareketle edisyon kritiği yapılan na‘tlar verilecektir. Asıl adı Muhammed/Mehmed olan Askerî, aslen Kütahyalı olup 1621’de doğmuştur. Askerî, Elmalılı Ümmî Sinan’a intisap etmiş ve onun yanında yetişmiştir. Afyonkarahisar'da Halvetî şeyhi olarak 40 yıla yakın hizmette bulunmuş ve 1693’te burada vefat etmiştir. Kabri Afyonkarahisar’dadır. Bilinen 12 yazma nüshası bulunan, aruz ve hece ölçüsüyle yazdığı tasavvufî şiirlerden meydana gelen 4000 beyitlik divanı vardır. Bu şiirlerden olan na‘tlar divanda önemli bir yer tutar.

Anahtar Kelimeler

Askerî, Askerî divanı, Halvetî, na‘t

Kaynakça

• Askerî, Dîvân-ı Askerî, 06 Ankara Milli Kütüphane Yz. Nu.:F.B.248. (A); 06 Ankara Milli Kütüphane Yz. Nu.:A.1896. (B); 06 Ankara Milli Kütüphane Yz. Nu.:F.B.285. (C); Konya Mevlânâ Müzesi İhtisas Kütüphanesi Yz. Nu.: 2400. (D); Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmut Efendi Böl (Yahya Ef. Kısmı). Nu.:3374 (E); Süleymaniye Kütüphanesi Haşim Paşa Böl. Nu.:94/1 (F); İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazma Eserler Yz. Nu.:137/3 (G); İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazma Eserler Yz. Nu.:2806. (H); 06 Ankara Milli Kütüphane Yz. F.B.627/1 (I).
• Aygen, M. S. (1979). Şâir ve Mutasavvıf Gülâboğlu Muhammed Askerî (Hayatı ve Şiirleri), Afyon: Türkeli Matbaası.
• Bakı, E. Â. (1941-1942). “Gülaboğlu Muhammed askerî-hayat ve eserleri”, Taşpınar Dergisi, 86, 21-25; 87, 44-52.
• Canım, R. (2014). Divan edebiyatında Türler, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Erdoğan, K. (1998). Niyâzî-i Mısrî (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri) ve Dîvânı (Tenkitli Metin), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergun, S. N. (1936). Türk şâirleri, 2, İstanbul.
• Gölpınarlı, A. (1971). Mevlânâ müzesi yazmalar kataloğu, 2, Ankara.
• Gönçer, S. (1991). Afyon ili tarihi, 2, Afyon.
• Güner, H. (1967). Kütahyalı divân şâirleri, halk şâirleri, tekke şâirleri, âşık ve ozanlar, Kütahya: Kütahya İl Basımevi.
• İsen, M. (2011). “Türler”, Eski türk edebiyatı el kitabı (ss. 251-271), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Sarı, M. (2000). “Gülaboğlu Muhammed askerî dîvânı’nda gönül”, Kütahyalı Şâirler Sempozyumu I, 145-177.
• Sarı, M. (2007). Askerî Muhammed- hayatı, eserleri, edebî kişiliği-ve divanının tenkitli metni, Afyonkarahisar: AKÜ Yayınları; Yeni baskı: (2016). Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları.
• Sarı, M. (2009). “Askerî Muhammed-Gülaboğlu dîvânı’nda geçen âyetler”, Atatürk Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-TAED 39-Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, Erzurum: s. 631- 650.
• Tahir, B. M., (1333). Osmanlı müellifleri, 2, İstanbul.
• Tatçı, M. ve Kurnaz, C. (1999). Kütahyalı bir gönül eri Çavdaroğlu Müftî Derviş, Ankara:
• Tuman, N. (Yz.). “Askerî”, Tuhfe-i Nâ’ilî, 2, 674- 675, 2864. Ankara.
• Uraz, M. (1939). Türk Edip ve şâirleri, 1, İstanbul: Nümune Matbaası.
• Ünver, İ., (1991). “Askerî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 3, İstanbul.
• Yavuz, A. F. (1975). (hzl.), Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli Âlisi, İstanbul: Sönmez Yayınevi.
• Yazıcıoğlu, F. (1995). “Muhammed Askerî (Güllaboğlu) hakkında inceleme”, IV. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Afyonkarahisar: s. 265-273.
• Yeniterzi, E. (1993). Divan şiirinde na’t, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, M. (1992). Edebiyatımızda islamî kaynaklı sözler, İstanbul: Enderun Kitabevi.