Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Küresel Sorunların İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 3, 903 - 922, 27.09.2024

Aydın Önal , Sedat Maden

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1180632

Öz

Araştırmada ortaokul Türkçe ders kitaplarında işlenen küresel sorunları belirlemek amaçlanmıştır. Çalışma nitel modellerden doküman analizi ile kurgulanmıştır. Araştırmanın veri kaynağını, ortaokul Türkçe ders kitapları (5, 6, 7 ve 8.sınıf) oluşturmaktadır. Ders kitaplarında işlenen küresel sorunları belirlemek için doküman analizi ile veriler toplanmış ve veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Bu çerçevede belirlenen küresel sorunlar; çevre (küresel ısınma, toprak, hava, deniz ve akarsu kirliliği vb.), sağlık, göç, savaş ve terör, hayvan neslinin tükenmesi, deprem, yoksulluk, ekonomik kriz ve demografik sorunlar başlıkları altında kodlanıp sınıflandırılmıştır. Ayrıca belirli kategorilere ayrılan küresel sorunlar sınıf seviyelerine göre tablolar hâlinde sunulmuştur. Çalışma sonucunda, ortaokul Türkçe ders kitaplarında çeşitli küresel sorunların işlendiği belirlenmiştir. Ancak küresel sorunların ders kitaplarında dengeli dağılmadığı ve güncel problemlerin kitaplarda yeterli düzeyde bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Yine incelenen ders kitaplarında en fazla çevre sorunlarının yer aldığına tespit edilmiştir. Göç, savaş ve terör, salgın hastalıklar ve yoksulluk gibi önemli meselelerin ise ders kitaplarında çok az işlendiği anlaşılmıştır. Bunların yanı sıra sınıf seviyeleri dikkate alınarak küresel sorunların işlenmesinde nitelik ve nicelik olarak değişikliğe gidilmediği sonucuna ulaşılmıştır. Küresel sorunların temalara göre dağılımında ise “Doğa ve Çevre” temasının ön planda olduğu belirlenmiştir. Diğer temalarda ise küresel sorunların daha az işlendiği görülmüştür. Bunların yanı sıra küresel sorunların metinlerin içinde ve etkinlikler bölümünde sıkça geçtiği, diğer kısımlarda ise az ya da hiç olmadığı tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları, ortaokul Türkçe ders kitaplarının küresel sorunları yansıtma konusunda eksiklikler barındırdığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul, Türkçe, küresel sorunlar, ders kitapları, metinler

Examination of Global Problems in Middle School Turkish Textbooks

Öz

In the research, it was aimed to determine the global problems covered in secondary school Turkish textbooks. The study was constructed with document analysis, one of the qualitative models. The data source of the research consists of secondary school Turkish textbooks (5, 6, 7 and 8th grade). In order to identify the global problems covered in the textbooks, data were collected with document analysis and the data were analyzed with descriptive analysis. The global problems identified in this framework are coded and classified under the titles of environment (global warming, soil, air, sea and river pollution, etc.), health, migration, war and terrorism, animal extinction, earthquake, poverty, demographic problems, economic crisis. In addition, global problems divided into certain categories are presented in tables according to grade levels. As a result of the study, it was determined that various global problems were handled in secondary school Turkish textbooks. However, it has been concluded that global problems are not evenly distributed in the textbooks and that current problems are not found at a sufficient level in the textbooks. Again, it was determined that environmental problems were the most common in the examined textbooks. It has been understood that important issues such as migration, war and terrorism, epidemics and poverty are rarely covered in the textbooks. In addition to these, it was concluded that there was no change in terms of quality and quantity in the processing of global problems, taking into account the grade levels. In the distribution of global problems according to themes, it has been determined that the theme of "Nature and Environment" is at the forefront. In other themes, it was seen that global problems were less discussed. In addition to these, it has been determined that global problems are frequently mentioned in the texts and in the activities section, while it is less or not at all in the other parts. The results of the research showed that secondary school Turkish textbooks have deficiencies in reflecting global problems.

Anahtar Kelimeler

Secondary school, Turkish, global problems, textbooks, text

Kaynakça

• Akın, G. (2007). Küresel çevre sorunlar. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), 43-54.
• Akyol, Y. ve Özünal, S. (2015). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının etkin vatandaş yetiştirme açısından incelenmesi. Journal of Language and Literature Education, 14, 193-211.
• Aslan, A. (2009). Ortaöğretim coğrafya dersi programındaki çevre konularının analizi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bakan, İ., Akyüz, M., Eyitmiş, A. M. ve Doğan, İ. F. (2011). Ekonomik krizin insan davranışları üzerine etkilerine yönelik Malatya’da bir alan çalışması. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 1-24.
• Başoğlu, N. ve Sarıdede, H. (2020). Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin çevreci eleştiri bağlamında incelenmesi. Turkish Studies-Education, 15(5), 3157-3173. https://dx.doi.org/10.47423/TurkishStudies.45705.
• Baykal, H. ve Baykal T. (2008). Küreselleşen Dünya’da çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
• Baxter, P. ve Jack, S. (2008). Qualitative case study methodology: Study design and implementation for novice researchers. The qualitative report. 13(4), 544-559. Birleşmiş Milletler (BM). Global issues. https://www.un.org/en/global-issues adresinden 05.03.2022 tarihinde ulaşılmıştır.
• Bowen, A. G. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Demirarslan, K. ve Demirarslan D. (2018). Sanayileşme, kentleşme ve çevre ilişkisi: Kocaeli ili örneği. Sürdürülebilir Mühendislik Uygulamaları ve Teknolojik Gelişmeler Dergisi, 1(1), 29-43.
• Çoban, A. ve Temir, M. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler ders kitaplarında çevre eğitiminin yeri. The Journal Of Social Science, 5(19), 21-34.
• Deniz, M. (2009). Sanayileşme perspektifinde kentleşme ve çevre ilişkisi. Coğrafya Dergisi, 19, 95-105.
• Dilara, A., Karış, Ç. ve Kızıltan, A. (2019). Ekonomik krizlerin sosyal etkileri: Türkiye üzerine bir uygulama (1980-2016). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(2), 415-434.
• Durmuş, S. ve Çolak, K. (2021). 8. sınıf öğrencilerinin gözünden küresel sorunlar. International journal of geography and geography education (Online), 26(44), 145- 160.
• Durukoğlu, S. ve Pekaslan Özdaş S. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki hayvan sevgisi kazandırmaya dönük metinler üzerine bir inceleme. The Journal of Social Sciences, 6(43), 610-619.
• Dündar, H. ve Kenyon, E. (2020). Migration and ımmigrants in social studies textbooks (Turkey and US Sample). International Electronic Journal of Elementary Education, 12(4), 359-370.
• Esendemir, N. ve Ertaş, N. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki göç olgusuna dair unsurlar. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 72-80. Hite, A.K. ve Seitz, J. L. (2021). Global issues: An introduction. (6rd ed.). Oxford: Blackwell Publishing.
• Kakınç, R.H. (2015). Geri sayım küresel sorunlar. İstanbul: Wızart Yayınları.
• Karakuş, A. ve Şeyihoğlu, S. (2021). 8. sınıf öğrencilerinin gözünden küresel sorunlar. Ekev Akademi Dergisi, 88, 451-466.
• Kılıç, S. (2013). Çevre sorunları ve yoksulluk. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(1), 9-20.
• Kırmızı, F. S. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Kitapçı, İ. (2017). Günümüzün önemli küresel sorunları üzerine bir değerlendirme. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4), 241-258.
• Kurtoğlu, R. (2012). Küresel ekonomik kriz ve yeni dünya düzeni. İstanbul: Sinemis Yayınları.
• Laçin Şimşek, C. (2004). Fen Bilgisi Öğretim Programı ve ders kitaplarına göre çevre eğitiminde etik ve estetik değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 2(7-8), 127-146.
• Maxwell, J. A. (2008). Designing a qualitative study. The SAGE handbook of applied social research methods, 2, 214-253.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 5. Sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2021). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 6. Sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Ata Yayıncılık.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 7. Sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara:Özgün Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2021). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 8. Sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Oran, İ. B. (2020). Küresel sorunlar ekonomik krizlerin uluslararası yansımaları. Journal of Life Economics, 7(1), 41-58.
• Özdemir, M. ve Gökçe, N. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının çevre eğitimi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 61-75.
• Özenç, E.G. ve Orhan Karsak, H.G. (2019). İlkokul birinci ve ikinci sınıf Türkçe ders kitaplarında milli ve kültürel kavramlara yer verilme durumu. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 349-379. DOI: 10.34234/ ded.547761.
• Özey, R. (2017). Günümüz dünya sorunları. Aktif Yayıncılık.
• Ustaoğlu Çelik, A. ve Kozaner Yenigül, Ç. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sağlık ile ilgili içeriklere yer verilme durumu. Trakya Eğitim Dergisi, 12(2), 880-895. DOI:10.24315/tred.943021.
• Palaz, T. ve Akbaba, B. (2018). Ortaokul öğrencilerinin görüşlerine göre sosyal bilgiler eğitiminde küresel sorunlar ve öğretimi. Turkish Studies Educational Sciences, 13(27), 1213-1246. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14383.
• Sezer, A. ve Şanlı, C. (2017). Coğrafya öğretim programında ve ders kitaplarında göç olgusu. Marmara Coğrafya Dergisi, 36, 16-25.
• Sezgül, İ. (2009) Küreselleşme, neo-liberalizm ve etik. Türk Bilim Araştırma Vakfı, 2(4), 504-509.
• Şimşek, C. (2012). İlköğretim 7. Sınıf Türkçe ders kitabı içeriklerinde kent ve köy kültürü unsurları. Kent Akademisi, 5(11), 87-104.
• Yaman, K. ve Muşmul, G. (2018). Çevre ve ekonomi ilişkisi üzerine genel bir değerlendirme. Ekonomi İşletme ve Yönetim Dergisi, 2(1), 66-86.
• Yeniçeri, Y. (2011) 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında göç olgusu. III. Uluslararası Çocuk Ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 171, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. P. ve Günel, E. (2021). Sosyal bilgiler ders kitaplarında ve öğretim programlarında değişen ve değişmeyen göç olgusunun incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1713-1749.
• Yirik, F. (2020). Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri ders kitaplarının çevre kazanımları açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief% 2013%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4.