OKULLARDA ÖĞRETMENLERİN MOBBİNG YAŞAMALARINA İLİŞKİN YAPILAN ÇALIŞMALARIN İNCELENMESİ: SİSTEMATİK BİR DERLEME

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 139 - 152, 31.05.2022

Erhan Dolapcı , Necati Cemaloğlu

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de öğretmenlerin görev yaptığı okullarda mobbing yaşamalarına ilişkin, 2010-2021 yılları arasında yayımlanmış olan akademik çalışmaların sistematik olarak incelenerek değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Sistematik derleme yöntemiyle yapılan bu çalışmanın örneklem grubunu Türkiye kökenli hakemli dergilerde yayımlanmış makaleler oluşturmaktadır. Bu bağlamda 30 makale; yayın yıllarına, yöntemlerine, konularına, bireysel ve örgütsel değişkenler arasındaki ilişkilere, veri toplama araçlarına, sonuçlarına ve önerilerine göre değerlendirilmiştir. Veri analiz yöntemi olarak içerik analizi yöntemi tercih edilmiş, veriler derinlemesine incelenmiştir. İncelenen çalışmalarda örneklem büyüklüğünün nicel çalışmalarda 41-1315 arası değişmekle birlikte genellikle 100-500 arasında olduğu görülmüştür. Çalışmalar çoğunlukla nicel araştırma yöntemi kullanılarak tarama deseninde yürütülmüştür. Çalışmaların çoğunda mobbing, bağımlı değişken olarak kullanılmış ve diğer değişkenlerle ilişkilerinin anlamlı olduğu görülmüştür. Mobbing değişkeniyle birlikte en fazla kullanılan değişken “motivasyon” değişkeni olmuştur. Mevcut araştırma sonucunda ulaşılan diğer bir sonuç ise araştırmacıların mobbing ölçeği geliştirmektense alan yazında mevcut ölçekleri kullanma eğiliminde olduğudur. Çalışmalarda uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik yapılan öneriler incelendiğinde ise önerilerin yetersiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, öğretmen, sistematik derleme

A SYSTEMATIC REVIEW OF RESEARCH RELATED WITH THE MOBBING THAT TEACHERS EXPERIENCE AT SCHOOLS

Öz

This study aimed to systematically examine and evaluate academic studies on the mobbing that teachers experience at schools in Turkey published between 2010 and 2021. The sample group of this study that is evaluated using a systematic review method, comprised articles published in refereed journals of Turkish origin. In this context, 33 articles has been evaluated according to publication years, methods, subjects, relationships between individual and organizational variables, data collection tools, samples, results and recommendations. The content analysis method was preferred as the data analysis method, and the data was analyzed in depth. In the studies, it was observed that the sample size was generally between 100-500 although it ranged between 41-1315 in quantitative studies. Studies were mostly carried out in a survey pattern using quantitative research method. In most of the studies, mobbing was used as an dependent variable, and it was found that its relationships with other variables were significant. The variable used with the "mobbing" variable the most was the "motivation" variable. Another result of the present study is that researchers tend to use existing scales in the literature rather than developing mobbing scales. When the suggestions made for practitioners and researchers in the studies are examined, it is understood that the suggestions were insufficient.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, teacher, systematic review

Kaynakça

• Akkoç, S. (2020). Öğretmenlerin Mobbing Yaşamaları İle Örgütsel Sessizlik Ve Örgütsel Sinizm Yaşama Düzeyleri Arasındaki İlişki ve Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No: 652815).
• Akgül, R. (2020). Öğretmenlerin algısal mobbing düzeylerinin örgütsel sosyalleşme, örgütsel bağlılık ve örgütsel yalnızlık ile ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No: 616468).
• Akgün, S. (2019). Sınıf öğretmenlerinin mobbinge uğrama düzeyleri ve okul yöneticilerinin görüşleri (Yüksek Lisans Tezi) Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No: 564609).
• Aytaç, T. (2015). Öğretmenlerin okulda karşılaştıkları mobbinge ilişkin hizmet süresinin etkisi: Bir meta-analiz. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 21(2), 161-182.
• Aytaç, T. (2017). Öğretmenlerin eğitim düzeyinin yıldırma algısına etkisi: meta-analiz çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 1-16.
• Bellibaş, Ş. M. ve Gümüş, S. (2018). Eğitim yönetiminde araştırma. Beycioğlu, K., Özer, N. ve Kondakçı, Y. (Ed.), Eğitim yönetiminde sistematik derleme çalışmaları (s. 507). Ankara: Pegem Akademi.
• Bowling, N., &Beehr, T. (2006). Workplace harassment from the victim’s perspective: BA theoretical model and meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 91(5), 998. https://doi.org/10.1037/0021-9010.91.5.998
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak E., Akgün Ö., Karadeniz Ş., & Demirel F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 77–87.
• Cemaloğlu, N. ve Ertürk, A. (2007). Öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma eylemlerinin cinsiyet yönünden incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 345–362.
• Cemaloğlu, N. (2011). Primary Principals’ Leadership Styles, School Organizational Health And Workplace Bullying. Journal of Educational Administration, 49(5), 495-512. doi: 10.1108/09578231111159511
• Cemaloğlu, N. vd. (2014). "Examining the Relation between Humor Acts of School Principals and Teacher s Exposure Level to Mobbing and Organizational Cyncism Based on The Perceptions Of Teachers," International Teaching and Education, 2(1), 2-17.
• Cevher, A.Y. ve Yıldırım, S. (2020). Investigation of academic studies on learning styles: systematic review. HAYEF: Journal of Education, 17(1); 20-50. Calik, M. & Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. Education and Science, 39(174), 33-38. Çeliköz, M. ve Çeliköz, N. (2017). Exposure to Mobbing: Perceptions of Primary School Teachers. Journal of Education and Practice, 8(3), 195-221.
• Daşcı Sönmez, E. & Cemaloğlu, N. (2018). İlköğretim kurumu yöneticilerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma (Mobbing) ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki. Kastamonu Education Journal, 26(6), 1951-1960. doi:10.24106/kefdergi.2253
• Durusu, H. (2019). Öğretmenlerin yıldırma yaşama, iş yeri arkadaşlık algısı ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No: 586999).
• Einarsen, S., Hoel, H., Zapf, D., & Cooper, C. (2003).The concept of bullying at work: the European tradition. En S. Einarsen, H.Hoel, D.Zapf, & C. Cooper (Eds.), Bullying and Emotional Abuse in the Workplace (pp.3-30).London: Taylor & Francis.
• Ertürk, A. (2013). Yıldırma davranışları, nedenleri ve sonuçları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 146 – 169. Gulcan, M. G. (2015). Teachers perceptions regarding mobbing at schools. Educational Research and Reviews, 10(8), 1202-1209.
• Gulcan, M. G. (2015). Teachers perceptions regarding mobbing at schools. Educational Research and Reviews, 10(8), 1202-1209.
• Higgins, J. P. T., & Green, S. (Eds). (2011). Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. http://handbook-5-1.cochrane.org/ adresinden erişilmiştir.
• Kaya, O., Çobanoğlu, N., Kaya, K., Özdem, E., Angay, A., Akgün, F., ... & Gökalp, S. (2015). The Evaluation of Mobbing Cases Which Teachers Experience In High Schools (Sample of Mersin Province). Scholars Journal of Economics, Business and Management, 2(9), 944-948.
• Kış, A. (2016). Öğretmenlerin okulda karşılaştıkları yıldırmaya (mobbing) ilişkin medeni durumun etkisi: bir meta-analiz. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 463-478.
• Leyman, H. and Gustafsson, A. (1996). Mobbing at work and the development of post-traumatic stress disorders. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5, 251-275
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. European Journal of Work an Organizational Psychology, 5(2), 165-184.
• Lorenz, K. (1991). Hier bin ich-wo bist Du? Ethologie der grauganz [Here I am-where are you? The behaviour of geese] (New edition). Miinchen: Piper.
• Özkul, B. ve Çarıkçı, H. (2010). Mobbing ve Türk hukuku açısından değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), s.481-499.
• Pedro, M. M. D., Sanchez, M. I. S., Navarro, M. C. S., & Izquierdo, M. G. (2008). Workplace mobbing and effects on workers’ health. The Spanish Journal of Psychology, 11(1), 219–227.
• Rojas-Solís, J., García-Ramírez, B., & Hernández-Corona, M. (2019). Mobbing on University Staff: A systematic Review. Propósitos y Representaciones, 7(3), 354 - 382. doi: http://dx.doi.org/10.20511/pyr2019.v7n3.369
• Taştan, S. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin mobbing ve örgütsel sinizme yönelik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No: 548066).
• Tınaz, P. (2006). İşyerinde psikolojik taciz. Work & Society, 2006/4.
• Türker, K. M. (2020). Kişisel gelişimde mobbing etkisi: Öğretmenler üzerinde bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No: 644167).
• Umarova, D. (2021). Teacher's experience with mobbing in Baku schools and its consequences. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 8(1), 140-149. http://dx.doi.org/10.18415/ijmmu. v8i1.2303
• Zapf, D. ,Knorz, C. and Kulla, M. (2008). On the relationship between mobbing factors,and job content, social work environment, and health outcomes. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 215-237.