Kazakistan Süt Üretimi Ve Süt Endüstrisi

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 163 - 177, 31.12.2020

Firuza Koboyeva , Nuray Güzeler

https://doi.org/10.46740/alku.797185

Öz

Kazakistan Orta Asya bağımsız Türk devletlerinden biri olup, 2 724 902 km2 alan ile dünyanın en büyük dokuzuncu ülkesidir. Ülke ekonomisi metalürji, madencilik, tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Süt endüstrisi, Kazakistan gıda endüstrisinin önde gelen sektörlerinden biridir. Ülkede üretilen süt ürünleri genellikle inek sütünden yapılmaktadır. İnek sütünün yanı sıra keçi, koyun, kısrak ve deve sütlerinden de geleneksel olarak yapılan süt ürünleri mevcuttur. Ülkede üretilen süt ve süt ürünleri; pastörize ve UHT sütler (%0.5, %1.5, %2.5, %3.2, %6 yağ oranlarına sahip), yoğurt, meyveli yoğurtlar, dondurma, ayran, kefir, lor, krem peyniri, çökelek, eritme peyniri, Beyaz peynir (Brınza), kaymak ve tereyağı olarak sıralanabilmektedir. Ayrıca Kımız, Saumal, Şubat, Kurut, Süzbe, Irımşık, Aklak ve Katık gibi çeşitli geleneksel süt ürünleri küçük çaplı işletme ve ev işletmelerinde de üretilip pazarlarda satışa sunulmaktadır. Bu araştırmada Kazakistan’ın süt üretimi ve süt ürünleri incelenmiş ve Kımız, Şubat ve Kurut gibi geleneksel süt ürünlerinin özellikleri ve üretimleri ile ilgili bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, süt üretimi, süt endüstrisi, geleneksel süt ürünleri

Milk Production and Dairy Industry of Kazakhstan

Öz

Kazakhstan is an independent Central Asian country which is the 9th largest in the world, with an area of 2 724 902 km2. The economy of this country is based on metallurgy, mining, agriculture, and livestock farming. The dairy industry is one of the leading sectors of the food industry in the Kazakhstan. Dairy products produced in the country are usually made from cow milk. Besides the cow’s milk, there are also dairy products made traditionally from goat, sheep, mare, and camel milk. Milk and dairy products produced in the country are pasteurized and UHT milk (with 0.5%, 1.5%, 2.5%, 3.2%, 6% of fat ratio), yogurt, fruit yogurt, ice cream, buttermilk, kefir, curd cheese, cream cheese, processed (melting) cheese, white cheese (Bryndza), cream, and butter. Various traditional dairy products such as Kymyz (Kimiz), Saumal, Shubat, Kurt, Suzbe, Irimshik, Aklak, and Katyk are also produced in small dairy and cheese factories or home factories and sold in local markets. In this research, the milk production and dairy products of the Republic of Kazakhstan is studied and detailed information about the characteristics and production of traditional dairy products such as Kymyz, Shubat and Kurt of the country is presented.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, milk production, dairy industry, traditional dairy products

Kaynakça

• Referans [1] Anonymous, 2019a. Kazakistan Hakkında Genel Bilgiler. Erişim tarihi: 26.03.2020. https://www.ipekyoluasya.org/kazakistan-hakkinda-genel-bilgiler/.
• Referans [2] Anonymous, 2020a. Sputnik Kazakhstan. Численность населения Казахстана превысила 18,6 миллиона человек. Erişim tarihi: 26.03.2020. https://ru.sputniknews.kz/society/20200215/12848894/kazakhstan-naseleniye-chislennost.html.
• Referans [3] Liang Y, Zhen L, Zhang C, ve Hu Y, 2020a. Consumption of products of livestock resources in Kazakhstan: Characteristics and influencing factors. Environmental Development.
• Referans [4] Liang Y, Zhen L, Hu Y, Yan H, ve Zhang C, 2020b. Analysis of the food consumption mode and its influencing factors in Kazakhstan. Journal of Resources and Ecology, 11(1): 121-127.
• Referans [5] Timor A N, Bayramli G, ve Kapan K, 2018. Geçmişten günümüze Kazakistan’da tarım faaliyetleri. Igdir University Journal of Social Sciences, (15): 233-255.
• Referans [6] NORDEA, 2020. Kazakhstan: Economic and Political Overview. Erişim tarihi: 17.05.2020. https://www.nordeatrade.com/fi/explore-new-market/kazakhstan/economical-context.
• Referans [7] Anonymous, 2020b. Kazportal.kz. Agriculture in Kazakhstan (Сельское хозяйство в Казахстане). Erişim tarihi: 15.06.2020. https://www.kazportal.kz/selskoe-hozyaystvo-v-kazahstane/.
• Referans [8] KazAgroExpert. Сельское Хозяйство В Казахстане - Климат, Развитие Отрасли, Характеристики. 2020. Erişim tarihi: 15.06.2020. https://agroexpert.kz/articles/info/selskoe-hozyaistvo.
• Referans [9] Chemirbayeva M B, 2018. Diversification of the food industry of Kazakhstan in the conditions of globalization. International Relations and International Law Journal, 3(83): 88-101.
• Referans [10] Birjanova A, 2014. Kazakistan Cumhuriyeti’nde Gıda Endüstrisinin Mevcut Durumu. (Современное Состояние Пищевой Промышленности в Республике Казахстан). Ivan Kushnir Ekonomi ve Hukuk Enstitüsü. Uluslararası Ekonomik Forumu (Институт Экономики и Права Ивана Кушнира. Международный Экономический Форум). Erişim tarihi: 01.05.2020. http://be5.biz/ekonomika1/r2014/2345.htm.
• Referans [11] Temerbayeva M, 2019. Dairy ındustry of Kazakhstan: current status and development prospects. (Молочная промышленность Казахстана: современное состояние и перспективы развития наилучших доступных технологий специализированных продуктов питания).
• Referans [12] Anonymous, 2019b. Капитал. Центр Деловой Информации. Производство молока увеличилось на 8%. Erişim tarihi: 10.05.2020. https://kapital.kz/economic/82360/proizvodstvo-moloka-uvelichilos-na-8.html.
• Referans [13] Davleyev A, 2019. FOODINDUSTRY.KZ. Треугольник Устойчивости Молочной Отрасли: Поголовье – Надой — Производство. Erişim tarihi: 10.06.2020. https://foodindustry.kz/treugolnik-ustojchivosti-molochnoj-otrasli-pogolove-nadoj-proizvodstvo/.
• Referans [14] EnergyProm, 2020a. Молоко и мясо: В Казахстане более 8 миллионов голов КРС, две трети из которых относятся к молочному скоту, и треть — к мясному. Непосредственно коров в стране уже 3,8 миллиона. Erişim tarihi: 25.06.2020. http://www.energyprom.kz/ru/a/monitoring/moloko-i-myaso-v-kazahstane-bolee-8-millionov-golov-krs-dve-treti-iz-kotoryh-otnosyatsya-k-molochnomu-skotu-i-tret-k-myasnomu-neposredstvenno-korov-v-strane-uzhe-38-milliona.
• Referans [15] EnergyProm, 2019b. Животноводы страны бьют рекорды: Поголовье КРС выросло на 6% за год, птицы — сразу на 11%. Валовый выпуск продукции животноводства перевалил за 2 триллиона тенге. Erişim tarihi: 25.06.2020. http://www.energyprom.kz/ru/a/analytics/zhivotnovody-strany-byut-rekordy-pogolove-krs-vyroslo-na-6-za-god-pticy-srazu-na-11-valovyj-vypusk-produkcii-zhivotnovodstva-perevalil-za-2-trilliona-tenge.
• Referans [16] Sızdıkova J, 2017. Маркетинговое исследование: сельское хозяйство Казахстана. Erişim tarihi: 25.06.2020. http://marketingcenter.kz/2017/03-07-kazakhstan-selskoe-khoziaistvo.html.
• Referans [17] Van Engelen A, 2011. Dairy development in Kazakhstan. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
• Referans [18] USK, 2019. Ulusal Süt Konseyi. 2019 Süt Raporu Dünya ve Türkiye’de Süt Sektör İstatistikleri. s. 92.
• Referans [19] KCUEBİK, 2019. Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Ekonomi Bakanlığı İstatistik Komitesi. Süt ve Süt Ürünleri Üretim Miktarları 2019. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан (КС МНЭ РК). https://kapital.kz/economic/82360/proizvodstvo-moloka-uvelichilos-na-8.html.
• Referans [20] DairyNews, 2020b. DairyNews. Молочное скотоводство в Республике Казахстан. Erişim tarihi: 26.05.2020. https://www.dairynews.ru/news/molochnoe-skotovodstvo-v-respublike-kazakhstan.html.
• Referans [21] Tukusheva A, 2019. Inform Бюро. Почему Казахстан в 2020 году столкнётся с молочным кризисом. Erişim tarihi: 10.05.2020. https://informburo.kz/stati/pochemu-kazahstan-v-2020-godu-stolknyotsya-s-molochnym-krizisom.html.
• Referans [22] Kovalev G, 2020. Kursiv.kz. В каком направлении будет развиваться молочное производство Казахстана. Erişim tarihi: 30.06.2020. https://kursiv.kz/news/biznes/2020-01/v-kakom-napravlenii-budet-razvivatsya-molochnoe-proizvodstvo- kazakhstana.
• Referans [23] Pokidayev D, 2019. Курсив. В следующем году молочная отрасль Казахстана столкнется с дефицитом сырья. Erişim tarihi: 10.05.2020. https://kursiv.kz/news/vlast-i-biznes/2019-04/v-sleduyuschem-godu-molochnaya-otrasl-kazakhstana-stolknetsya-s.
• Referans [24] DairyNews. 2020a. DairyNews. Цены на молочные продукты в Казахстане выросли на 7%. Erişim tarihi: 10.05.2020. https://www.dairynews.ru/news/tseny-na-molochnye-produkty-v-kazakhstane-vyrosli-.html.
• Referans [25] ATAMEKEN, 2017. Отчет по результатам исследования. Переработка молока и производство сыра в Республике Казахстан. Almaty. s. 1-63.
• Referans [26] EnergyProm, 2019a. КС МНЭ РК. Выпуск молока и сливок в Казахстане увеличился на 11%. Erişim tarihi: 10.05.2020. https://24.kz/ru/news/economyc/item/297157-vypusk-moloka-i-slivok-v-kazakhstane-uvelichilsya-na-11.
• Referans [27] Anonymous, 2020c. Производство молока и сливок в РК выросло на 1% за год. Erişim tarihi: 30.06.2020. https://inbusiness.kz/ru/last/proizvodstvo-moloka-i-slivok-v-rk-vyroslo-na-1-za-god.
• Referans [28] EnergyProm, 2019. Kursiv. В Казахстане Дорожают Молочные Продукты. Erişim tarihi: 20.06.2020. https://kursiv.kz/news/kompanii-i-rynki/2019-11/v-kazakhstane-dorozhayut-molochnye-produkty.
• Referans [29] FoodMaster, 2020a. Food Master. Пальма первенства. Erişim tarihi: 30.06.2020. https://foodmaster.kz/palma-pervenstva/.
• Referans [30] Malysheva O, 2015. 9 фактов о производстве «живого» йогурта в Казахстане, которые вас могут удивить. Erişim tarihi: 30.06.2020. https://yvision.kz/post/464286.
• Referans [31] FoodMaster, 2020b. Dairy Products of Food Master. Erişim tarihi: 30.06.2020. https://foodmaster.kz/catalog/#president-ru-ru.
• Referans [32] EnergyProm, 2020b. При общем уровне инфляции в 6,7% сливочное масло выросло в цене более чем на 16% за год. Erişim tarihi: 30.06.2020. http://www.energyprom.kz/ru/a/monitoring/pri-obshem-urovne-inflyacii-v-67-slivochnoe-maslo-vyroslo-v-cene-bolee-chem-na-16-za-god.
• Referans [33] InBusiness, 2018. За последние 3 года производство мороженого в Казахстане выросло на 7,5%. Erişim tarihi: 21.06.2020. https://inbusiness.kz/ru/last/za-poslednie-3-goda-proizvodstvo-morozhenogo-v-kazahstane-v.
• Referans [34] Kudryashova O, 2019. Как Казахстанское мороженое Bahroma завоевало экспортные рынки. Erişim tarihi. https://kursiv.kz/news/kompanii/2019-05/kak-kazakhstanskoe-morozhenoe-bahroma-zavoevalo-eksportnye-rynki.
• Referans [35] Kurnosova S, 2015. Сделано в Казахстане. мороженое из шубата и кумыса в Шымкенте делают только из местных продуктов. Erişim tarihi: 21.06.2020. https://www.inform.kz/ru/sdelano-v-kazahstane-morozhenoe-iz-shubata-i-kumysa-v-shymkente-delayut-tol-ko-iz-mestnyh-produktov_a2799668.
• Referans [36] Erlanulı O, 2019. Мороженое из кумыса производят в ВКО. Erişim tarihi: 20.06.2020. https://www.inform.kz/ru/morozhenoe-iz-kumysa-proizvodyat-v-vko_a3596685.
• Referans [37] Kantureeva G, Defrancesco E, Alibekov R, Urazbayeva K, ve Efimova I, 2018. New trends in the identification of the traditional food products of Kazakhstan. News of the Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan-Series Chemistry and Technology, 5(431): 6-12.
• Referans [38] Tegin R A A ve Gönülalan Z, 2014. Bütün yönleriyle doğal fermente ürün, kımız. All Aspects of Koumiss, the Natural Fermented Product. MANAS Journal of Engineering, 2(1): 23-34.
• Referans [39] Sidorenko N, 2016. Парное Кобылье Молоко – Полезные Свойства Впрок Не Запасёшь. Erişim tarihi: 25.06.2020. https://informburo.kz/stati/parnoe-kobyle-moloko-poleznye-svoystva-vprok-ne-zapasyosh.html.
• Referans [40] Meyrambekov G, 2019. Saumal на Amazon: кобылье молоко из Казахстана покоряет Америку. Erişim tarihi. https://www.youtube.com/watch?v=e9gu3TWcBqc; https://forbes.kz/made_in_kz/saumal_na_amazon_kobyile_moloko_iz_kazahstana_pokoryaet_ameriku/.
• Referans [41] Buyanov S, 2015. Forbes Kazakhstan. Как Производить Казахский Кумыс по Немецкой Технологии. Erişim tarihi: 25.06.2020. https://forbes.kz//process/businessmen/kak_proizvodit_kazahskiy_kumyis_po_nemetskoy_tehnologii/.
• Referans [42] Wszolek M, Kupiec-Teahan B, Guldager H S, ve Tamime A Y, 2006. Production of kefir, koumiss and other related products. Fermented milks, 174-216.
• Referans [43] Malacarne M, Martuzzi F, Summer A, ve Mariani P, 2002. Protein and fat composition of mare’s milk: some nutritional remarks with reference to human and cow’s milk. International Dairy Journal, 12(11): 869-877.
• Referans [44] Baubekova A, Akhmetsadykova S, Kondybayev A, Faye B, ve Konuspayeva G, 2018. Volatile organic compounds profile of Lactobacillus casei and Streptococcus thermophilus in fermented mare milk of Kazakhstan. International Journal of Biology and Chemistry, 11(2): 28-35.
• Referans [45] Hasenova B A, 2014. Производство товарного кумыса и перспектива его развития. Научно-производственный журнал "Наука", 13-15.
• Referans [46] Küçükçetin A, 2003. Kısrak sütü ve membran teknolojileri kullanılarak kısrak sütüne benzetilmiş inek sütünden yapılan kımızın özellikleri üzerine araştırmalar. Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı.
• Referans [47] Kınık Ö, Akalın S, ve Gönç S, 2000. Kımız üretimi ve özellikleri üzerinde bir araştırma. Gıda, 25(5): 379-384.
• Referans [48] Topuz O K, 2005. Farklı starter kültürler ve geleneksel kımız mayası ile üretilen kımızların özellikleri üzerine araştırmalar. Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı.
• Referans [49] Yılmaz L, Kurdal E, 2002. Eskimeyen bir süt içkisi: Kımız. Gıda ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi, (1): 43-47.
• Referans [50] Jukoven O, 2018. Kazinform. 7 видов кумыса производят на ферме в Северном Казахстане. Erişim tarihi: 25.06.2020.https://www.inform.kz/ru/7-vidov-kumysa-proizvodyat-na-ferme-v-severnom-kazahstane_a3313283.
• Referans [51] İskakov A J, 2010. Сельское хозяйство Республики Казахстан: вчера и сегодня. Вестник КазНУ (Scientific Articles of Kazakhstan). Erişim tarihi: 15.06.2020. https://articlekz.com/article/8087.
• Referans [52] Akhmetsadykova S, Baubekova A, Konuspayeva G, Akhmetsadykov N, ve Loiseau G, 2014. Microflora identification of fresh and fermented camel milk from Kazakhstan. Emirates Journal of Food and Agriculture, 26(4): 327-332.
• Referans [53] Konuspayeva G, Faye B, Loiseau G, ve Levieux D, 2007. Lactoferrin and immunoglobulin contents in camel’s milk (Camelus bactrianus, Camelus dromedarius, and hybrids) from Kazakhstan. Journal of Dairy Science. Official Publication of the American Dairy Science Association, 90(1): 38-46.
• Referans [54] Patır B ve Ateş G, (2002). Kurut’un mikrobiyolojik ve kimyasal bazı nitelikleri üzerine araştırmalar. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 26(4): 785-792.
• Referans [55] Ispirli H ve Dertli E, 2018. Isolation and characterisation of lactic acid bacteria from traditional Koumiss and Kurut. International Journal of Food Properties, 20(3): 2441–2449.
• Referans [56] Omaralieva A, Amanzholov S, Bekturganova A, Yesirkep G, Turekhanova G, Kurmangalieva D, ve Mashanova N, 2016. Mineral composition of Kazakh national milk product: Kurt. Research Journal of Pharmaceutical, Biological and Chemical Sciences, 7(6): 1968-1972.
• Referans [57] Golestan L, Seyedyousefi L, Kaboosi H, ve Hamed S, 2016. Effect of Mentha spicata L. and Mentha aquatica L. essential oils on the microbiological properties of fermented dairy product, Kashk. International Journal of Food Science and Technology, (51): 581–587.
• Referans [58] Say D, Soltani M, ve Güzeler N, 2015. Kurutulmuş yoğurtlar: Kurut ve Kashk. Pamukkale Universitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 21(9): 428-432.
• Referans [59] Kırdar S S, Kursun Yurdakul Ö, Kalıt S, ve Tudor Kalıt M, 2018. Microbiological changes throughout ripening of Keş cheese. Journal of Central European Agriculture, 17(1): 61-71.
• Referans [60] Yaman H ve Coskun H, 2017. Optimization of production technology of Kes for Pasta. Indian Journal of Dairy Science, 70(2): 167-177.
• Referans [61] Çakır İ, Coşkun H, Akoğlu İ T, İşleyen M F, Kıralan M, ve Bayrak A, 2009. Introducing a traditional dairy product Keş: chemical, microbiological, and sensorial properties and fatty acid composition. Journal of Food, Agriculture & Environment, 7(3&4): 116-119.