Öğretmen Mesleki Gelişim Programına Genel Bir Bakış: Model, Süreç, Engel, Teori ve Uygulama

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 63 - 97, 20.06.2018

Ferah Özer , Eda Erdaş Kartal , Nihal Doğan , Gültekin Çakmakçı Serhat İrez , Yalçın Yalaki

Öz

Son yıllarda ülkemizde,
bilimsel ve teknolojik gelişmelere paralel olarak, çeşitli öğretim programı
değişiklikleri ve program reformları gerçekleştirilmektedir. Ancak ülkemizde
gerçekleştirilen program değişikliklerinde ve reformlarında uygulama süreci,
öğretmenlere yeni programın felsefesi, kuramsal yapısı ve uygulama süreci
hakkında gerekli bilgi ve yeterli mesleki gelişim ile ilgili destek verilmeden
başlamaktadır. Bu durum öğretmenlerin bu hızlı değişimlere adaptasyonu ile
ilgili güçlükleri de beraberinde getirmektedir. Öğretmenlerin son yıllarda
gerçekleştirilen program reformlarındaki yeni yaklaşımları yeterince anlamaları
ve uygulamalarına yansıtabilmeleri için, kendilerinin de aktif bir şekilde rol
aldıkları verimli mesleki gelişim olanaklarına ihtiyaçları vardır. Bu
olanakların başında, öğretmenlerin değişen yaklaşım ve uygulamalara
oryantasyonları ile kişisel ve mesleki gelişimlerinin desteklenmeleri için
düzenlenen mesleki gelişim programları gelmektedir. Bu anlamda son yıllarda
ülkemizde bazı çalışmalar yapılmaktadır, ancak yapılan çalışmalar sınırlı
sayıdadır. Bu araştırmada, literatürdeki mesleki gelişim programları model,
süreç ve uygulama bağlamında 3 doğrultusunda incelenmiştir: (1) Bu alandaki
bilimsel bilgi boşluğunun kapatılmasına katkı sağlanması, (2) öğretmen mesleki
gelişim projelerine destek veren TÜBİTAK, MEB gibi kurumların
bilinçlendirilmesi ve (3) bu konuda çalışma yapacak olan fen eğitimcilerine
daha nitelikli öğrenme ortamları hazırlanabilmesi konusunda rehber olabilmesi.
Bu doğrultuda ülkemizde yapılacak çalışmalar için çeşitli öneriler sunulmuştur.
Bu derleme çalışmasının “Mesleki Gelişim
Programları” ile ilgili araştırmalara rehberlik edeceği ve bu konuda
bilimsel çalışmaların artmasına imkân sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

bilim okur yazarlığı, fen öğretim programı, fen öğretmeni, mesleki gelişim, öğretmen eğitimi

Kaynakça

• Acar, T. (2012). Türkiye’nin PISA 2009 sonuçlarına göre OECD’ye üye ve aday ülkeler arasındaki yeri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2561-2572.
• Akerson, V. L., Abd-El-Khalick, F., & Lederman, N. G. (2000). Influence of a reflective explicit activity-based approach on elementary teachers' conceptions of nature of science. Journal of research in Science Teaching, 37(4), 295-317.
• APEC (Asia-Pasific Economic Cooperation). 1999. Preface and highlights of the study teacher preparation and professional development in APEC members: A comparative study. APEC Education Forum Document, No 9., October 1999.
• Balbağ, M. Z. ve Karaer, G. (2016). Fen bilgisi öğretmenlerinin fen öğretiminde karşılaştıkları sorunlara yönelik öğretmen görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi (JRET), 5(3), 1-11.
• Benejam, P. & Espinet, M. (1992). Spain. Issues and Problems in Teacher Education: An international Handbook içinde Leavitt, H. B. (editor). New York, Greenwood.
• Blank, R. K., & Alas, N. (2009). Effects of teacher professional development on gains in student achievement: How meta analysis provides scientific evidence useful to education leaders. Society for Research on Educational Effectiveness. The Council of Chief State School Officers, Washington, ABD.
• Broad, K., & Evans, M. (2006). A review of literature on professional development content and delivery modes for experienced teachers. University of Toronto, Ontario Institute for Studies in Education.
• Buluş Kırıkkaya, E. (2009). İlköğretim okullarındaki fen öğretmenlerinin fen ve teknoloji programına ilişkin görüşleri. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 6(1), 132-148.
• Burbank, M.D. & Kauchak, D. (2003) An alternative model for professional development: investigations into effective collaboration, Teaching and Teacher Education, 19(5), 499-514.
• Bümen, N. T., Ateş, A., Çakar, E., Ural, G., & Acar, V. (2012). Türkiye bağlamında öğretmenlerin mesleki gelişimi: Sorunlar ve öneriler. National Education, 31.
• Canbazoğlu Bilici, S., & Baran, E. (2015). Fen bilimleri öğretmenlerinin teknolojik pedagojik alan bilgisine yönelik öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi: Boylamsal bir araştırma. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(2), 285-306.
• Capps, D. K., Crawford, B. A., & Constas, M. A. (2012). A review of empirical literature on inquiry professional development: Alignment with best practices and a critique of the findings. Journal of Science Teacher Education, 23(3), 291-318.
• Cerbin, W. & Kopp, B. (2006). Lesson study as a model for building pedagogical knowledge and improving teaching. International Journal of Teaching and Learning in Higher Education, Volume 18, Number 3, 250-257. ISSN 1812-9129.
• Dass, P. M., & Yager. R. E. (2009). Professional development of science teachers: History of reform and contributions of the STS-based Iowa Chatauqua Program. Science Education Review, 8 (3), 99-111.
• Dogan, N., Cakiroglu, J., Cavus, S., Bilican, K., & Arslan, O. (2011). Developing science teachers’ nature of science views: The effect of in-service teacher education program. Hacettepe University Journal of Education, 40, 127-139.
• Draper, J., O’Brien, J. & Christie, F. (2004) First Impressions: the new teacher induction arrangements in Scotland, Journal of In-service Education, 30, 201-223.
• Eğitim Programları ve Öğretim Alanı Profesörler Kurulu (EPÖAPK) (2006). İlköğretim 1-5. sınıflar öğretim programlarını değerlendirme toplantısı (Eskişehir) sonuç bildirisi, İlkogretim Online, 5(1).
• Ercan, F. & Altun, S.A. (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi 4. ve 5. sınıflar öğretim programına i̇lişkin öğretmen görüşleri. eğitimde yansımalar, VIII Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 311-319, Ankara: Sim Matbaası. Erdaş, E. (2015). Bilimin doğasının öğretiminde öğretmenlerin mesleki gelişimlerinin süreç boyunca desteklenmesi: Bir mesleki gelişim program modeli. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Türkiye.
• Feiman-Nemser, S. (2001). From preparation to practice: Designing a continuum to strengthen and sustain teaching. The Teachers College Record,103(6), 1013-1055. Fernandez, C. & Yoshida, M. (2004). Lesson study: A Japanese approach to improving mathematics teaching and learning. Mahwah, NJ: Lawrence, Erlbaum Associates, Publisher. Fernandez, C. (2002). Learning from Japanese approaches to professional development: The case of lesson study. Journal of Teacher Education, Volume 53, No.5, 393-405. Fernandez, C., Cannon, J. & Chokshi, S. (2003). A US-Japan lesson study collaboration reveals critical lenses for examining practice. Teaching and Teacher Education, 19, 171-185. Doi: 10.1016/S0742-051X(02)00102-6
• Fullan, M. G. (1991). The new meaning of educational change, 2nd Edition. New York: Teachers College Press.
• Garet, M.S., Porter, A.C., Desimone, L., Birman, B.F., Yoon, K.S. (2001) What makes professional development effective? Results from a national sample of teachers. American Educational Research Journal Winter 2001, 38(4). 915–945.
• Gess-Newsome, J. (2001). The professional development of science teachers forscience education reform: A review of the research.Arlington, VA: National Science Teachers Association Press.
• Gökdere, M., & Çepni, S. (2004). Üstün yetenekli öğrencilerin fen öğretmenlerinin hizmet içi ihtiyaçlarının değerlendirilmesine yönelik bir çalışma bilim sanat merkezi örneklemi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2).
• Guskey, T. R. (2000). Evaluating professional development. Corwin Press
• Guskey, T. R. (2002). Professional development and teacher change. Teachers and Teaching: theory and practice, 8(3), 381-391.
• Guskey, T. R. (2003). What makes Professional development effective?, Phi Delta Kappan 84, 748-750.
• Günel, M., & Tanrıverdi, K. (2009). Dünya’da ve Türkiye’de hizmetiçi eğitimler: Kurumsal ve akademik hafıza (kayıpları)mız. Eğitim ve Bilim, 39(175). 73-94.
• Hanuscin, D. L., Lee, M. H., & Akerson, V. L. (2011). Elementary teachers' pedagogical content knowledge for teaching the nature of science. Science education, 95(1), 145-167 Hawley, W. & Valli, L. (1999). The essentials of effective professional development: A new consensus. Teaching as the Learning Profession: Handbook of Policy and Practice içinde. Darling-Hammond, L. & Sykes, G. (Eds.). San Francisco: Jossey-Bass.
• Heller, J. I., Daehler, K. R., Wong, N., Shinohara, M., & Miratrix, L. W. (2012). Differential effects of three professional development models on teacher knowledge and student achievement in elementary science. Journal of Research in Science Teaching, 49(3), 333-362.
• Holloway, J.H. (2001). The benefits of mentoring. Leadership, 58(8), 85-86.
• Işık, A., Çiltaş, A., & Baş, F. (2010). Öğretmen Yetiştirme ve Öğretmenlik Mesleği / Teacher Training and Teaching Profession. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1).
• Jarvinen, A. & Kohonen, V. (1995). Promoting professional development in higher education through portfolio assessment. Assessment and Evaluation in Higher Education, 20(1), 25-36.
• Kennedy, A. (2005). Models of Continuing Professional Development: a framework for analysis. Journal of In-service Education, 31(2).
• Kennedy, A. (2014). Understanding continuing Professional development: the need for theory to impact on policy and practice. Professional Development in Education, 40(5), 688–697. http://dx.doi.org/10.1080/19415257.2014.955122
• Koseoglu, F., Tumay, H., & Ustun, U. (2010). Developing a professional development package for nature of science instruction and discussion about its implementation for pre-service teachers. Journal of Kirsehir Education Faculty, 4, 129-162.
• Kubitskey, B., & Fishman, B. (2005). Untangling the relationship (s) between professional development, practice, student learning and teacher learning. In Annual Meeting of the American Educational Research Association, Montreal, Canada.
• Kuru Kaçmazoğlu, E., & Taşcan, M. (2014). Öğretim elemanlarına göre fen bilgisi öğretmeni yetiştiren birimlerdeki sorunlar ve çözüm önerileri.Öğretmen Yetiştirme Politika ve Sorunları Uluslararası Sempozyumu IV-ISPITE2014, Hacettepe Üniversitesi, 15-16 Mayıs, Ankara.
• Lewis, C. (2002). Lesson study: A handbook of teacher-led instructional improvement. Philadelphia: Research for Better Schools, Inc.
• Lewis, C., Perry, R., & Hurd, J. (2004). A deeper look at lesson study. Educational Leadership, 61(5) 18-23.
• Lewis, C., Perry, R., Hurd, J. & O’Connell, M. (2006). Lesson study comes of age in North America. Phi Delta Kappan, 88(4), 273-281.
• Loucks-Horsley, S., & Matsumoto, C. (1999). Research on professional development for teachers of mathematics and science: The state of the scene. School science and mathematics, 99(5), 258-271.
• Loucks-Horsley, S., Stiles, K. E., Mundry, S., Love, N., & Hewson, P. W. (1998-2009). Designing professional development for teachers of science and mathematics. Corwin Press.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, MEB (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, MEB (2013). İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, MEB (2017). İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Taslak Öğretim Programı, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü
• Murata, A. & Takahashi, A. (2002). Vehicle to connect theory, research, and practice: How teacher thinking changes in district-level lesson study in Japan. In: Proceedings of the Annual Meeting North American Chapter of the International Group for the Psychology of Mathematics Education, Volumes 1-4.
• Öz, A. (2012). Mi̇lli̇ eğitim bakanliğı bünyesi̇nde düzenlenen hi̇zmet i̇çi̇ eğitimlerin din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenleri̇nin mesleki̇ geli̇şimine katkısı (İstanbul ili̇ örneği), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiye.
• Özdemir, O. (2010). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının fen okuryazarlığının durumu. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(3), 42-56.
• Özer, F. (2014). Bir mesleki gelişim programının 5., 6., ve 7. sınıf öğrencilerinin bilimin doğası hakkındaki görüşlerine etkileri. Yayımlanamamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Türkiye.
• Özoğlu, M. (2010). Türkiye’de öğretmen yetiştirme sisteminin sorunları. Seta Analiz, 17.
• Pajares, M. F. (1992). Teachers’ beliefs and educational research: Cleaning up a messy construct. Review of Educational Research, 62(3), 307-332.
• Posnanski, T. J. (2002). Professional development programs for elementary science teachers: An analysis of teacher self-efficacy beliefs and a professional development model. Journal of Science Teacher Education, 13(3), 189-220.
• Poznanski, T., J. (2010). Developing understanding of the nature of science within a professional development program for ınservice elementary teachers: Project nature of elementary science teaching. Journal of Science Teacher Education, 21, 589–621.
• Putnam, R. & Borko, H. (1997). Teacher learning: Implications of new views of cognition. International Handbook of Teachers & Teaching içinde Biddle, B. J., Good, T. L. & Goodson, I. F. (Ed) pp.1223-1296. Dordrecht:Kluwer.
• Rhodes, C. & Beneicke, S. (2002). Coaching, Mentoring and Peer-networking: challenges for the management of teacher professional development in schools. Journal of In-Service Education, 28(2).
• Sato, M. (1992). Japan. Issues and Problems in Teacher Education: An international Handbook içinde Leavitt, H. B. (editor). New York, Greenwood.
• Schwartz, R.S., and Lederman, N.G. (2002). It’s the nature of the beast’: The influence of knowledge and intentions on learning and teaching nature of science. Journal of Research in Science Teaching, 39(3), 205–236.
• Seferoğlu, S. S. (2004). Öğretmen yeterlikleri ve mesleki gelişim. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 58, 40-45.
• Shulman, L. S. (1987). Knowledge and teaching: foundations of the new reform. Harvard Educational Review, 57(1), 1-22. (pp. 212-216). New York: Routledge.
• Sparks, D. (2002). Designing Powerful Professional Development for Teachers and Principals. National Staff Development Council, Oxford.
• Stiles, K. E., Loucks-Horsley, S., Mundry, S., & Hewson, P. W. (Eds.). (1998-2003). Designing professional development for teachers of science and mathematics. Corwin Press.
• Taş, U.E., Arıcı, Ö., Ozarkan, H.B., & Özgürlük, B. (2016). Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı-PISA 2015 Ulusal Raporu. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2016.
• Thompson, C. L., & Zeuli, J. S. (1999). The frame and the tapestry: Standards-based reform and professional development. Teaching as the learning profession: Handbook of policy and practice, 341-375.
• Tomlinson, C. (2005) Traveling the road to differentiation in staff development. Journal of Staff Development, 26(8), 8-12.
• Ünal S., Coştu B., & Karataş F.Ö. (2004). Türkiye’de fen bilimleri eğitimi alanındaki program geliştirme çalışmalarına genel bir bakış. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 183-202.
• Villegas-Reimers, E. (2003). Teacher professional development: an international review of the literature. Paris: International Institute for Educational Planning.
• Vygotsky, L. (1978). Interaction between learning and development. Readings on the development of children, 23(3), 34-41.
• Weiner, G. (2002) Professional Development, Teacher Education, Action research and Social Justice: A recent initiative in North Sweden, Paper presented at the Annual Conference, In-service and Professional Development Association, Birmingham, 1-3 November 2002.
• Whitaker, S. (2000). First-year teachers and retention. Teaching Exceptional Children, 33(1), 28-36.
• Wu, Z. & Changi, J. (1990). Education reforms and research in teacher education in China. Researcher in teacher education: International Perspectives içinde Tisher, R.P & Wideen, M.F. (Editorler). Londra, Falmer Press.
• Yeni Öğretim Programlarını İnceleme ve Değerlendirme Raporu (2006). İlkogretim Online, 5(2).
• Yıldırım, A., Özgürlük, B., Parlak, B., Gönen, E. & Polat, M. (2016). Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması TIMMS 2015 Ulusal Matematik ve Fen Bilimleri Ön Raporu- 4. ve 8. Sınıflar. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2016.
• Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK). (2016). YÖK Lisans Atlası, YÖK Atlas. https://yokatlas.yok.gov.tr/