KASTAMONU ARKEOLOJİ MÜZESİ’NDEN KYBELE FİGÜRİNİ

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 352 - 367, 26.12.2022

Göknur Çetinkaya

https://doi.org/10.48122/amisos.1094611

Öz

Tanrıça Kybele’nin kültü Paleolitik Çağ’ın Venüs olarak adlandırılan heykelciklerinden köklenerek Neolitik, Kalkolitik ve Tunç Çağlar’ının ana tanrıça betimlerine değin uzanan ve Phryg egemenliği altında yeniden şekillenerek Roma Dönemi’nde daha etkili ve güçlü bir biçimde varlığını sürdüren evrensel bir külttür. Homerik Hymnos’ta tanrılar ile insanların anası olarak nitelendirilen Kybele, davulların ve kastanyetlerin sesinden, aslanların kükremeleri ve kurtların ulumalarından hoşlanan bir tanrıçadır.2 Antik Dönem boyunca vahşi yaşamla birlikte anılan ve “Ana” olarak kendisine tapınılan tanrıçanın birçok temsili bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de Kastamonu Arkeoloji Müzesi’nde korunmaktadır. Söz konusu terrakotta figürin Paphlagonia bölgesindeki Kybele tapınımı için bir kanıt sunmaktadır. Ancak eserin bu araştırmadaki önemi tanrıçanın betim şeklidir. Tanrıça, dirsekten kırdığı sağ koluyla tahtın kolçağı üzerinde duran aslanın başına yaslanmakta ve eliyle başına dokunmaktadır. Kybele’nin bu tip betimleri Anadolu’da özellikle Bithynia ve Mysia bölgelerinde bulunmuştur. Kastamonu Kybelesi’nin buluntu yeri kesin olmamakla birlikte betim tipi sebebiyle önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kybele, Aslan, Bithynia, Mysia, Paphlagonia, Nikomedia, Prainetos

Teşekkür

Kastamonu Arkeoloji Müzesi'nde eser ile ilgili gerçekleştirilen çalışmalar sırasında Kastamonu Arkeoloji Müzesi'nde görevli Müze Müdür Vekili İsmail Çoban ve arkeolog Selma Kale'ye yardımları için teşekkür ederim.

A KYBELE FIGURINE FROM KASTAMONU ARCHAEOLOGY MUSEUM

Öz

Kaynakça

• Bell, R. S. 1994, Cybele Tristis: an Analysis of the Statuette of the Magna Mater in the James Logie Memorial Collection, University of Canterbury. Dept. of Art History, (Master of Arts), New Zealand.
• Corsten, T. 1991, Die Inschriften von Prusa ad Olympum, Teil I (IK 39), Dr. Rudolf Habelt GMBH, Bonn.
• Çibuk, K. 2017, “Doğu Marmara’da Ana Tanrıça (Kybele) Kültü ve Tasvirleri”, H. Selvi – M. B. Çelik – İ. Şirin – A. Yeşildal (eds.), Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu – III, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, No: 38, Kocaeli, 165-192.
• Gedük, S. – Karahan, G. 2021, “Arkeolojinin Yeni Keşfi: Kandıra Kybelesi”, Aktüel Arkeoloji, 79, 16-22.
• Hind, G. 1964, “Monuments of the Ancient Cities of South Pontus”, Sovetskaya Arkheologiya, 3, 172-187 (Rusça).
• Hom. h., Homeros İlahileri (Homerik İlahiler), 2008, A. Eti Sina (çev.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Jacopi, G. 1936, Dalla Paflagonıa Alla Commagene, relazione sulla prima campagna esploratıva (septembre 1935 – XIII novembre 1935 – XIV), R. Istıtuto D’Archeologia e storia dell’Arte, Roma.
• Karahan G. 2018, Bithynia Bölgesi’nde Kybele Kültü, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli.
• Lifshitz, B. 1974, “Monuments et inscriptions de la Paphlagonie et du pont”, Grazer Breiträge, 2, 97-104.
• Naumann, F. 1983, “Die Ikonographie der Kybele in der Phrygischen und der Griechischen Kunst”, Istanbuler Mitteilungen, 28, 253-257.
• Neugebauer, K. A. 1938, Antiken in Deutschem Privatbesitz, Verlag Gebr. Mann, Berlin.
• Öztürk, B. 2016, “Karamürsel’de (Bithynia) Bir Antik Kıyı Yerleşimi: Prainetos/Preıetos”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu – II, cilt I, H. Selvi – M. B. Çelik – A. Yeşildal (eds.), Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Kocaeli, 61-82.
• Polat G. 2013, Thrakia’da Ana Tanrıça Kültü, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne.
• Roller, L. E. 2013, Ana Tanrıçanın İzinde, B. Avunç (çev.), Alfa Yayınları, İstanbul.
• Schwertheim, E. 1978, “Denkmäler zur Meterverehrung in Bithynien und Mysien”, Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens: Festschrift für Friedrich Karl Dörner zum 65. Geburtstag am 28. Februar 1976, S. Şahin – E. Schwertheim – J. Wagner (eds.) Zweiter Band, Leiden, 791-837.
• Summerer, L. 1999, Hellenistische Terrakotten aus Amisos: ein beitrag zur kunstgeschichte des pontosgebietes, Geographica Historica, Band 13, Franz Steiner Verlag gmbh, Stuttgart.
• Vermaseren, M. J. 1982, Corpus Cultus Cybelae Attisque (CCCA), II. Asia Minor, E. J. Brill, Leiden.
• Vermaseren, M. J. 1987, Corpus Cultus Cybelae Attisque (CCCA), I. Asia Minor, E. J. Brill, Leiden Netherlands.