Mimari Gelişimde, Mekân Olgusu Üzerinden Tarihi Bir Sentez- Aya Sofya

Yıl 2021, Sayı: 82, 9 - 17, 31.08.2021

Asnu Bilban Yalçın

Öz

İmparator İustinianus tarafından Nika isyanı bitiminde, mimarlar Anthemius ve Isidorus’a yaptırılan Bizans başkentinin katedrali Aya Sofya’nın mimari plan ve strüktüründeki yenilikler, daha önce denenmemiş ilk örnekler olmasına rağmen; bu uyumlu birlikteliğin elemanlarının menşeleri farklı geleneklere bağlanırlar. Roma imparatorluk mimari geleneğinden gelen hareketli, tonoz örtülü yapıları, Doğu medeniyetlerin uyguladığı plan ve kubbe örtüsü şemaları ile birleşerek tamamen yeni ve cesur bir mimariyi ortaya çıkarmıştır. Makalede, mekan olgusu üzerinden farklı etkileşimlerim izleri üzerine değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aya Sofya, Mimari, Bizans, Kubbe, Mekan

Kaynakça

• Bier, L. (1986). Sarvistan: a Study in Early Iranian Architecture. University Park, London: Pennsylvania State University Press.
• Botta, M. (2005) Mario Botta, Lo spazio del sacro, Architetture del sacro. Preghiere di pietra. Catalogo della mostra Firenze.
• Dagron, G. (1974). Naissance d'une capitale. Constantinople et ses institutions de 330 à 451. Bibliothèque byzantine, Éitudes 7, Paris: Presses Universitaries de France.
• De Angelis D’Ossat, G. (1946). Romanità delle cupole paleocristiane. Roma: Ist. Nazionale di Studi Romani.
• De Beauvoir, S. (1997). Pour Une Morale de L’Ambiguité. Les Essais XXVI, Paris: Gallimard.
• De Maffei, F. (2004). Il problema della cupola sul vano quadrato e la Santa Sofia di Costantinopoli. La Persia e Bisanzio: convegno internazionale Roma 14-18 ottobre 2002, Atti dei Convegni dei Lincei 201, Roma, 679-735.
• Deichmann, F. W. (1993) Archeologia Cristiana. L’Erma di Bretschneider, Roma.
• Eco, U. (1971). Le forme del contenuto. Milano: Bompiani.
• Henck, N. (2001). Constantius ὁ φιλοκτίστης ?. Dumbarton Oaks Papers, Vol. 55. Washington, 279 – 304.
• Kahler, H. (1967). Die Hagia Sophia. Berlin: Gebr. Mann.
• Krautheimer, R. (1965). Early Christian and Byzantine Architecture. Baltimore: Penguin Books.
• Mathews, T. (1971). The early Churches of Constantinople,: Architecture and Liturgy. London: The Pennsylvania State University Press.
• Mörel, A. (2017). Doğu Dağlık Kilikya Bölgesi’nde (Isauria) bir liman yerleşimi Akkale. Antik dönemde Akdeniz de kırsal ve kent sempozyum bildirileri 4-7 Nisan 2016, Mersin: Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi, 95-121.
• Piaget,J. ve Inhelder, B. E. (1967) The Child’s Conception of Space. New York: Routledge.
• Strzygowski, J. (1930). Asiens bildende Kunst in Stichproben, ihr Wesen und ihre Entwicklung. Augsburg: Dr. B. Filser.
• Taddei, A. (2017). Hagia Sophia before Hagia Sophia: a study of Great Church of Constantinople from origins to the Nika Revolt of 532. Roma: Campisano Editore.
• Ward Perkins, J. B. (1979). Architettura Romana. Milano: Electa editrice.
• Yalçın, A.B. (2014). Tarihi kaynaklar ışığında Aya Sofya’nın altıncı yüzyıl süslemesine dair bazı notlar. Aya Sofya Müzesi Yıllığı,14, İstanbul, 94-127.
• Yalçın, A.B. (2020). Mimarinin tarihselliğini temsil eden yapı: Aya Sofya. Aktüel Arkeoloji 76, 35-36.
• Zevi, B. (1948). Saper vedere I’architettura. Torino: Piccola Biblioteca Einaudi.