HISTORICAL DEVELOPMENT OF THE KARABAGH PROBLEM AND THE LAST KARABAGH AGREEMENT

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: Special Issue (Özel Sayı) 2, 19 - 32, 31.05.2022

Hikmet Demirci

https://doi.org/10.31455/asya.1016651

Cited By: 2

Öz

In terms of the territorial integrity of the Azerbaijan Republic, Karabakh between Azerbaijan and Armenia is important and the historical Azerbaijani territory. During the reign of Russian Tsar Peter I, after 1723, the beginning of the problem is the Russian occupation of Azerbaijani territory and the migration of Armenians to these territories. After the death of Nadir Shah, who is ruler of the Afsharid Dynasty, about twenty Turkish Khanates emerged in the territory of Azerbaijan, which surrendered to the Russians because they could not form a union. The Karabagh Khanate was connected to Russian with the Kurekcay agreement (1805). During this period, Russia was one of the regions where Karabagh was used as a buffer against the Ottoman Empire, Iran.and Russia expanded its control over Azerbaijani territories with the Treaty of Gulistan (1813) and the Turkmenchay treaties (1828). With the agreements, the Azerbaijani territories were divided into north and south, the Armenian State was laid in these lands. The article deals with taking into account the Turkish history of Azerbaijani lands, Russia’s entry into Azerbaijani lands, and a brief history of the Karabakh conflict. Also, its focus on the independence of Azerbaijan and the Karabakh question was examined from the point of view of the role of Turkey in the post-independence sense of the relations between Turkey and Azerbaijan- Armenia in the Caucasus. The Karabakh War, which lasted 44 days in 2020, resulted in the victory of Azerbaijan. The Karabakh agreement was signed as a sign of goodwill by Azerbaijan, Armenia, and Russia. With this agreement, it was decided to open the Zenzegur (Nakhchivan) and Lachin Corridor. Karabakh is critical not just for Azerbaijan and Armenia, but also for the continuation of Turkey's political and economic links with the Turkish World. It was shown in the article that the results of the Karabakh agreement began a new phase.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Armenia, Russia, Karabakh, 2020 Agreement

KARABAĞ SORUNUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ VE SON KARABAĞ MUTAKABATI

Öz

Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Karabağ, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin toprak bütünlüğü açısından önemlidir ve tarihî Azerbaycan toprağıdır. 1723 yılından itibaren Azerbaycan topraklarının Rus işgaline uğramasıyla Ermenilerin bu topraklara göç ettirilmesi problemin başlangıcını oluşturur. Nadir Şah’ın ölümünden sonra Azerbaycan topraklarında ortaya çıkan yirmiye yakın Türk Hanlığı birlik oluşturamadıkları için Ruslara teslim oldu. Karabağ Hanlığı, Kürekçay Antlaşması (1805)’yla Rusya’ya bağlandı. Rusların bu dönemde Osmanlı Devletine ve İran’a karşı tampon oluşturdukları bölgelerden biri Karabağ’dır. Rusya, Gülistan Antlaşması (1813) ve ardından imzaladığı Türkmençay Antlaşması (1828)’yla Azerbaycan topraklarında etkisini artırdı. Bu antlaşmalarla Azerbaycan toprakları kuzey ve güney şeklinde ikiye ayrıldı, Ermenistan Devletinin temelleri atıldı. Makalede Azerbaycan topraklarında Türk tarihi göz önüne alınarak Rusya’nın Azerbaycan topraklarına girişi anlatıldı ve Karabağ sorununun kısa tarihi verildi. Bağımsızlıktan sonra Karabağ meselesi noktasında Azerbaycan ve Türkiye ilişkileri, Türkiye’nin bölgedeki konumundan ve bağımsızlık Sonrası Kafkasya’da Azerbaycan-Ermeni İlişkileri kapsamında incelendi. 2020 yılında gerçekleşen 44 gün süren Karabağ savaşı, Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlandı. Azerbaycan, Rusya ve Ermenistan arasında Karabağ mutabakatı imzalandı. Makalede, Karabağ mutakabatınn sonuçlarıyla yeni bir sürecin başladığı görüldü.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Ermenistan, Rusya, Karabağ, 2020 Mutabakatı

Kaynakça

• Asker, A. (2015). Azerbaycan’da Ulus İnşasının Onay Aşaması (1918-1920) ve Önemi Üzerine Bazı Tespitler. Yeni Türkiye, 0(75), 536-546.
• Aslanlı, A. (2003). Azerbaycan Topraklarının Ermenistan Tarafından İşgali Sorununda Meşru Müdafaa Hakkı. Qarabağ Azadlıq Teşkilatı (Qarabağ Dünün, Bugün ve Sabah, 2. Umum Respublika Elmi-Amali Konferansının Materialları. Bakı: Karabağ Azadlık Teşkilatı. http://www.anl.az/el/q/qarabag_2/q-3.htm adresinden 20.12. 2020 tarihinde erişildi.
• Barthold, W. (2008). Tarihte Türk Dünyası. İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Bayer, Y. (2020). Anıl Çeçen’den İlginç Bir Yazı: Nahçıvan Koridoru. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/yalcin-bayer/anil-cecenden-ilginc-bir-yazi-nahcivan koridoru 41696922 adresinden 24.12.2020 tarihinde erişildi.
• Baykara, H. (1975). Azerbaycan İstiklal Mücadelesi Tarihi. İstanbul: Gençlik Basımevi.
• Bayrakdar, B. (2017). Kuruluşundan Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin İç ve Dış Politikasını Belirleyen Temel Program: Misâk-ı Millî. Yeni Türkiye Misâk-ı Milli Özel Sayısı, 0(93), 264-278.
• Deveci Bozkuş, Y. (2016). Küresel ve Bölgesel Gelişmeler Işığında Dağlık Karabağ Sorunu. TYB Akademi, 6(17), 137-158.
• Dilaver, T. (2020). Dağlık Karabağ Sorununda Yeni Normal. Avrasya İncelemeleri Merkezi, Analiz No: 2020/42, 24.11.2020. https://avim.org.tr/tr/Analiz/DAGLIK-KARABAG-SORUNUNDA-YENI-NORMAL adresinden 02.01.2021 tarihinde erişildi.
• Doğan, O. (2019). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• DW (Deutsche Welle Türkçe). (2020). Aliyev: Dağlık Karabağ’a Özel Statüyü Müzakere Etmeyiz. 17.11. 2020, https://www.dw.com/tr/aliyev-da%C4%9Fl%C4%B1k-karaba%C4%9Fa-%C3%B6zel-stat%C3%BCy%C3%BC-m%C3%BCzakere-etmeyiz/a-55635748 adresinden 18.12.2020 tarihinde erişildi.
• Eliyarlı, S. (2009). Azerbaycan Tarihi. Bakı: Çırak.
• Gökçe, M. (2011). Yukarı Karabağ Sorunu ve Türkiye ve Ermeni İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Turkish Studies, 6(1), 1139-1154.
• Gömeç, S. Y. (2018). Azerbaycan’da Eski Türk Çağı. (Haz: Saadettin Yağmur Gömeç, Tülay Yürekli, Müslüme Melis Çeliktaş, Veysel Gökberk Manga). Azerbaycan Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluşunun 100. Yılında, Er Kişi Ebulfeyz Elçibey’e Armağan İçinde (s. 397-423). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Herzing, E. M. (1997). Azerbaijan’s Foreing Policy: Implications For Regional Cooperation.The Transcaucasus Today: Prospects for Regional Integration İçinde (s. 29-33). June 23-25, American University of Armenia, Printed in Yercvan, Armenia: Rubin Printed House.
• Hesenli, C. (2005). Qarabag Faciesinin 200 İlliyi. Qarabağ Azadlıq Teşkilatı (Qarabağ Dünün, Bugün ve Sabah, 4.Umum Respublika Elmi-Amali Konferansının Materialları İçinde (s. 4-5). Bakı: Karabağ Azadlık Teşkilatı.
• Ismailov, E. ve Papava, V. (2008). A New Concept for the Caucaus. Southeast European and Black Sea Studies, 8(3), 283–298.
• İşyar, Ö. G. (2010). Azerbaycan ve Dış Politikası, (Derleyen: Tayyar Arı). Orta Asya ve Kafkasya Rekabetten İşbirliğine. Bursa: MKM Yayıncılık.
• Kalafat, Y. (2003). 26 Şubat Hocalı ve Azerbaycan. Qarabağ Azadlıq Teşkilatı (Qarabağ Dünün, Bugün ve Sabah, 2.Umum Respublika Elmi-Amali Konferansının Materialları. Bakı: Karabağ Azadlık Teşkilatı. http://www.anl.az/el/q/qarabag_2/q-55.htm adresinden 25.12.2020 tarihinde erişildi.
• Kazımlı, E. (2018). Azerbaycan’ın Jeopolitik Konumu ve Karabağ Sorunu. (Ed. O. Orhan). TASAM: Black Sea-Causaus Region: RisksandOpportunities İçinde (s. 101-112). İstanbul: TASAM Yayınları.
• Keskin, M.; Yuvalı A.; Öztürk, A. ve Ekincikli, M. (1995). Türk İnkılâbı ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Kayseri: Ufuk Kitabevi Yayınları.
• Kilislioğlu, D. (2020). İki Kritik Koridor, Milliyet. 15 Kasım 2020. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/deniz-kilislioglu/iki-kritik-koridor-6354980 adresinden 22.12.2020 tarihinde erişildi.
• Kocaoğlu, T. (1997). Why does Turkey favor Regional Integration in the Transcaucasus? The Transcaucasus Today: Prospects for Regional Integration İçinde (s. 63-66). June 23-25, American University of Armenia, Printed in Yercvan, Armenia: RubinPrinted House.
• Kurat, A. N. (2014). Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mehdiyev, G. Ç. (2018). Ermenistan’ın Sovyetleştirmesinden Önce ve Sonra Burada Yaşayan Türk ve Müslüman Ahalinin Akıbeti. (Ed. Y. Koç ve M. Cengiz). 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası İçinde (s. 133-144). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Mehmetzade, M. B. (1991). Milli Azerbaycan Hareketi, (Haz. Ahmet Karaca). Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Report İnformasiya Agentliyi (2020). President: Azerbaycan Ordusu Daha 48 Kendi, 1 Kasabanı İşğalden Azad Edip. Report Informasiya Agentliyi, 9 Noyabr 2020. https://report.az/qarabag/lacinin-guleburd-sefiyan-turkler-kendlerini-isgaldan-azad-etmisdir-esq-olsun-azerbaycan-ordusuna-qarabag-azerbaycandir/ adresinden 01.01.2021 tarihinde erişildi.
• Saray, M. (1995). Atatürk ve Türk Dünyası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Saray, M. (1993). Azerbaycan Türkleri Tarihi. İstanbul: Nesil Matbaacılık.
• Sezgin, F. (1993). Sistemle Satranç-2 Türkiye’nin Dış Politikası 1992. Ankara: AORT Uluslararası İlişkiler Serisi.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Togan, Z. V. (2009). Azerbaycan Tarihi Coğrafyası. Bakı: Tahsıl Neşriyatı.
• Yeşilot, O. (2008). Türkmençay Antlaşması ve Sonuçları. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(36), 187-199.