Son Bulgular Işığında Eskişehir İlinin En Eski Kültür Varlıklarına Genel Bir Bakış

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 26, 07.09.2020

Gizem Kartal

Öz

Anadolu yarımadası hemen her dönemde insanlar için oldukça önemli bir kara parçası olmuştur. Anadolu’nun bu kadar popüler olmasında hiç kuşkusuz yaşamaya olanak sağlayan besin kaynakları ile yerleşime uygun iklim koşulları önemli rol oynayan iki temel unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Anadolu uygun yaşam koşulları ve besin kaynakları nedeniyle insanlar tarafından tarih öncesi çağlar boyunca da uzun süreli iskân edilmiştir. Bu iskândan arta kalan kültür varlıkları kazı ve yüzey araştırması yöntemleri ile gün ışığına çıkarılmakta ve uzmanlar tarafından dönemlerin/çağların anlaşılıp yorumlanmasında büyük katkı sağlamaktadır. Dönem koşullarının sonraki kuşaklara aktarılabilmesi için en önemli araç olan yazının henüz keşfedilmediği bu çağlar hakkında bilgi, yalnızca insanın geride bıraktığı maddi kültür varlıklarında saklıdır. Özellikle bu çağlardan en eskisi olan Paleolitik Çağ açısından, insanın yaşamını sürdürebilmesi için ürettiği ve kullandığı yontma taş ürünler doğru okunduğunda ve yorumlandığında pek çok bilinmezi olan bir çağın aydınlatılmasında önemli katkılar sağlar. Son yıllarda Anadolu’da Paleolitik’in araştırılması için hâlihazırda yürütülen kazı çalışmalarına ek olarak çok sayıda yüzey araştırması projesine başlanmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen her bir veri Anadolu Paleolitik’inin kapsamlı bir şekilde ortaya konması açısından oldukça önemli sonuçlar vermektedir. 2017 yılında Prof. Dr. Metin Kartal tarafından başlatılan “Eskişehir İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması” projesi, Anadolu Paleolitik Çağ kronolojisi açısından oldukça önemli buluntular ve sonuçlar ortaya koyarak yeni buluntu alanlarının tespitine olanak vermiştir. Bu buluntu alanlarından ele geçen buluntular Eskişehir tarihinin en eski kültür varlıkları olmaları dolayısıyla oldukça önemli buluntulardır. Şimdilik araştırılan alanlar dâhilinde pek çok farklı alandan Paleolitik Çağ’a ait çok sayıda buluntu ve ham madde kaynağı tespit edilmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda Eskişehir’in Alt ve Orta Paleolitik Dönem’de prehistorik insanlar tarafından iskân edildiği anlaşılmıştır. Ayrıca Paleolitik Çağ’ın son evresine ait buluntular da tespit edilmiştir. Eskişehir’in prehistorik insanlar tarafından tercih edilme sebeplerinin başında yaşamlarını sürdürmede temel unsur olan aletlerini üretebilmek için gerekli olan ham maddenin bol ve kaliteli olması ve bölgede pek çok alanda yoğun bir şekilde bulunması gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, Tarih Öncesi, Yüzey Araştırması, Paleolitik, Yontma taş

A General Overview of the Oldest Cultural Assets of Eskişehir Province in Light of the Latest Finds

Öz

The Anatolian peninsula has been a very important land for human populations in almost every period. Undoubtedly, food sources that allow habitation in Anatolia and climate conditions suitable for settlement are two main factors that have played an important role in making Anatolia so popular. As a result of its suitable living conditions and food sources Anatolia was inhabited for a long period of time through prehistory. The cultural assets remaining from this settlement are brought to light through excavation and survey and make a great contribution to the understanding and interpretation of these periods by experts. Information about these periods when writing, which is the most important tool for transferring the conditions of the period to following generations, had not yet been discovered, is restricted to the material cultural assets left behind by humans. Especially in relation to the oldest of these ages, the Palaeolithic, chipped stone artefacts produced and used in order to sustain the life of human beings, when read and interpreted correctly, make an important contribution to illuminating an era with many peculiarities. In recent years, in addition to the excavations currently being carried out to investigate the Palaeolithic period in Anatolia, many survey research projects have been initiated. The data obtained from these studies gives very important results in terms of a comprehensive explanation of the Anatolian Palaeolithic. The "Eskişehir Prehistoric Archaeology Survey” project initiated by Prof. Dr. Metin Kartal in 2017 has produced important finds and results relating to the chronology of the Anatolian Palaeolithic, allowing the detection of new sites. The finds obtained from these sites are very important, since they are the oldest cultural assets in Eskişehir's history. For now, a large number of finds and raw material sources belonging to the Palaeolithic Age have been identified from many different areas. As a result of the research, it is understood that Eskişehir was settled by prehistoric people in the Lower and Middle Palaeolithic Period. In addition, finds belonging to the last phase of the Paleolithic Age were also identified. The primary reason for the preference of prehistoric people for Eskişehir is the abundance and quality in many areas in the region of the raw materials required to produce the tools that were the main element in maintaining their lives.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, prehistory, survey, paleolithic, chipped stone

Kaynakça

• Dinçer, B. (2015). “Kureyşler Baraj Gölü Havzasında 2014 Yılı Paleolitik Araştırmaları”, içinde Metin Türktüzün, Serdar Ünan (eds.), Kureyşler Baraj Kurtarma Kazıları 2014 (Kureyşler Dam Rescue Excavations 2014): 191-209.
• Dinçer, B. (2016). “Kuzeybatı Anadolu’da Paleolitik Araştırmalar”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 41: 50-54.
• Dinçer, B.; Türkcan, A. U. (2011). “Frigya'da İlk İnsanın İzleri: Kuzfındık Vadisi Paleolitik Dönem Bulguları (Eskişehir)", Arkeoloji ve Sanat 137: 1-16.
• Efe, T. (1990). “1998 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 405-424.
• Erbil, E. (2018). “Sakarya İli Paleolitiği”, Anadolu Prehistorya Araştırmaları Dergisi APAD 4: 37-58.
• Erbil, E. (2019). “2017 Yılı Eskişehir Paleolitik Buluntularının Tekno-Tipolojik Analizi”, 34. Arkeometri Sonuçları Toplantısı: 261-278.
• Erdem, İ., B. (2020). Sürmecik (Banaz-Uşak) Paleolitik Açık Hava Yerleşimi İki Yüzeyli Alet Tekno-Tipolojisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karahan, G., (2019). Sürmecik (Banaz-Uşak) Paleolitik Açık Hava Yerleşimi, Levallois Teknolojisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kartal, G. (2018). “Eskişehir’de Orta Paleolitik Dönem’e Ait Yeni Bir Buluntu Alanı: Seyitgazi”, Current Debates on Social Science Human Studies 1 / Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar İnsan Çalışmaları 1, içinde Zeynel Karacagil, Efecan Anaz (eds.): 361-370.
• Kartal, G.; Erbil, E.; Kartal, M. (2019). “Eskişehir İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması (I), 2017”, 36. Araştırma Sonuçları Toplantısı-3: 1-16.
• Kartal, G.; Erdem, İ. B.; Perçin, P.; Kartal, M. (2020). “Eskişehir İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması (II), 2018”, 37. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3. Cilt: 125-139.
• Kartal, G.; Perçin, P.; Bal, C.; Kartal, M. (2021baskıda), “Eskişehir İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması (III), 2019”, 38. Araştırma Sonuçları Toplantısı.
• Kartal, M., (2005), “Yontmataş Buluntu Toplulukları Işığında Ankara: Neyi Biliyoruz? Neyi Bilmiyoruz? Yeni Değerlendirmeler ve Sonuçlar”, Anadolu/Anatolia, 28, 49-72.
• Kartal, M.; Erbil, E. (2017). “Sakarya İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması (III), 2015”, 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 87-100.
• Kartal, M.; Karakoç, M.; Erbil, E. (2015). “Sakarya İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması (I), 2013”, 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt: 9-26.
• Kartal, M.; Karakoç, M.; Erbil, E. (2016). “Sakarya İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması (II), 2014”, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 387-408.
• Kartal, M.; Erbil, E.; Özturan, M. (2018). “Sakarya İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması (IV), 2016”, 35. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 161-180.
• Özçelik, K. (2017) “Ege Bölgesi’nde Neandertal İnsanın İzleri”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 57, Sayı: 1: 524-537.
• Özçelik, K.; Bulut H. (2018). “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2016”, 35. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 85-98.
• Özçelik, K.; Kartal, G.; Fındık, B. (2016). “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2014”, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt: 337-396.
• Özçelik, K.; Vialet, A.; Bulut, H. (2017). “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2015”, 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt: 505-523.
• Özçelik, K.; Çiçek, İ.; Türkoğlu, N.; Bulut, H.; Tunçel, E.; Erbil, E. (2019). “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2017”, 36. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 377-390.
• Özçelik, K.; Bulut, H.; Tunçel, E.; Erbil, E.; Mutlu, M. (2020). “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2017”, 37. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt:401-414.
• Renfrew, C.; Bahn, P. (2017). Arkeoloji: Kuramlar, Yöntemler, Uygulamalar, Çev. Gürkan Ergin, Homer Kitabevi.
• Sarıoğlu, E. K. (2019). Sürmecik (Banaz – Uşak) Paleolitik Açık Hava Yerleşimi Kenar Kazıyıcılarının Tekno-Tipolojisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Söyler, Ş.; Taşkıran, H.; Czichon, R. M.; Özçelik, K.; Polat, S.; Yılmaz, M. A.; Erbil, E.; Türker, M.; Dağcı, D. (2018). “Uşak Banaz Sürmecik Kazısı-2016”, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 381-391.
• Söyler, Ş.; Taşkıran, H.; Czichon, R. M.; Özçelik, K.; Aydın, Y.; Erbil, E.; Türker, M. (2019). “Uşak Banaz Sürmecik Paleolitik Kazısı-2017”, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 307-316.
• Taşkıran, H. (2017). “Ege Prehistoryasında Uşak”, içinde R. M. Czichon, Ş. Söyler, B. Can, İ. Çavuş (eds.), Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak: 19-24.
• Taşkıran, H.; Taşkıran, Z. F. (2011). “İki Yüzeyli Aletlerin Dağılımında Yeni Bir Nokta: Afyonkarahisar”, içinde Harun Taşkıran, Metin Kartal, Kadriye Özçelik, Makbule Beray Kösem, Gizem Kartal (eds) Işın Yalçınkaya’ya Armağan / Studies in Honour of Işın Yalçınkaya: 35-244.